Ka një arsye pse, në ditët e fundit të diskutimeve midis liderëve europianë për mbrojtjen dhe riarmatimin, presidenti francez Emmanuel Macron dhe kryeministri britanik Keir Starmer po luajnë një rol veçanërisht të rëndësishëm: Franca dhe Mbretëria e Bashkuar janë dy vendet e vetme evropiane – dhe ndër të paktat në botë – që kanë një arsenal bërthamor.
Ky faktor është bërë themelor në një kohë kur Europa ka frikë se Shtetet e Bashkuara do të tërheqin mbrojtjen ushtarake dhe bërthamore që i kishin garantuar kontinentit që nga fundi i Luftës së Dytë Botërore.
Përveç rëndësisë së energjisë bërthamore, aktivizmi i Macron dhe Starmer, mund të shpjegohet edhe me arsye politike: me Gjermaninë në mes të një tranzicioni politik dhe Italinë të pavendosur për pozicionin që duhet të mbajë, të dy janë aktualisht liderët kryesorë të kontinentit dhe është krejt e natyrshme që ata morën iniciativën për t’iu përgjigjur krizës që filloi pas takimit katastrofik në Shtëpinë e Bardhë mes Trumpit dhe presidentit të Ukrainës, Volodymyr Zelensky.
Franca ka një arsenal prej 290 kokash bërthamore, 280 prej të cilave janë “të vendosura”, domethënë të gatshme për lëshim. Mbretëria e Bashkuar ka 225 koka luftarake, me rreth gjysmën e tyre gati për lëshim.
Këto arsenale europiane janë shumë të vogla në krahasim me ato të fuqive kryesore ushtarake të botës. Sipas të dhënave të publikuara nga “Federation of American Scientists”, Rusia ka 4,380 koka luftarake, nga të cilat 1,710 janë gati për lëshim; Shtetet e Bashkuara kanë 3,708 koka luftarake, nga të cilat 1,770 janë të vendosura (dhe rreth njëqind të pozicionuara në vende të ndryshme evropiane, përfshirë Italinë); Kina ka të paktën 500 koka luftarake.
Por duke pasur parasysh fuqinë shkatërruese të armëve bërthamore, të kesh qoftë edhe një arsenal të vogël në dispozicion, ndryshon në mënyrë drastike peshën dhe rëndësinë e një vendi nga pikëpamja e fuqisë ushtarake.
Një vend ose rajon që ka armë bërthamore, ka atë që në zhargonin ushtarak quhet “parandalim”, domethënë aftësinë për të penguar sulmet nga të tjerët përmes kërcënimit të ndërsjellë të një sulmi bërthamor.
Nga fundi i Luftës së Dytë Botërore e deri më sot, frenimi bërthamor në mbrojtjen e Europës ishte garantuar nga Shtetet e Bashkuara.
Por tani që roli i Shteteve të Bashkuara si garantuesi kryesor i sigurisë evropiane ka filluar të vihet në pikëpyetje, Franca dhe Mbretëria e Bashkuar bëhen vendimtare nëse Europa dëshiron të përpiqet të mbrojë veten.
Arsenali bërthamor për të cilin flitet më shumë, është ai francez. Tashmë në vitin 2020, edhe para pushtimit rus në shkallë të gjerë të Ukrainës, Macron kishte filluar të fliste për mundësinë e fillimit të një “negociate strategjike” me partnerët evropianë “për rolin e parandalimit bërthamor francez në sigurinë tonë kolektive”. Në atë kohë, megjithatë, Macron dëgjohej pak.
Gjërat kanë ndryshuar javët e fundit. Në fund të shkurtit, Friedrich Merz, i cili fitoi zgjedhjet në Gjermani dhe do të bëhet kancelar gjerman, tha se Europa duhet të diskutojë “me britanikët dhe francezët – dy fuqitë bërthamore europiane – nëse një formë e ndarjes bërthamore, ose të paktën mbrojtje bërthamore nga Mbretëria e Bashkuar dhe Franca, mund të zbatohet edhe për ne”.
Macron u përgjigj shpejt, duke thënë se ishte gati ta diskutonte. Ai e hapi zyrtarisht debatin këtë javë, duke thënë gjatë një fjalimi drejtuar kombit: “Kam vendosur të hap debatin strategjik për mbrojtjen e aleatëve tanë në kontinentin europian përmes parandalimit tonë bërthamor”.
Arsenali bërthamor francez u zhvillua duke filluar nga mesi i viteve 1950 me synimin për të krijuar një sistem parandalues autonom nga ai i Shteteve të Bashkuara dhe NATO-s.
Kjo gjithashtu e dallon atë nga arsenali britanik, i cili është pjesërisht i varur nga Shtetet e Bashkuara: kokat bërthamore britanike prodhohen në Mbretërinë e Bashkuar, por janë montuar në raketat “Trident” të prodhimit amerikan, të cilat dërgohen periodikisht në Shtetet e Bashkuara për mirëmbajtje.
Arsenali francez është gjithashtu më i gjithanshëm: Franca ka bomba atomike që mund të hidhen nga ajri, nga bombarduesit, ndërsa kokat bërthamore të Britanisë mund të hidhen vetëm nga katër nëndetëse bërthamore.
