Politika fiskale po rrit kërkesat, edhe pse ekonomia po tejnxehet
Kthehet sërish volatiliteti*. Një periudhë e gjatë qetësie, thuajse në dukje magjike, gjatë së cilës tregu i aksioneve të Amerikës u rrit në mënyrë të qëndrueshme dhe pa asnjë shitje të madhe, përfundoi papritur javën e kaluar, shkruan The Economist.
Katalizatori ishte një raport që u publikua më 2 shkurt, ku tregohej se rritja e pagave në Amerikë ishte përshpejtuar. Indeksi S&P 500 shënoi rënie të lehtë gjatë asaj dite, ndërsa një ditë më pas ra edhe më shumë.
Vix, i njohur edhe si indeksi i luhatshmërisë, që pasqyron pritshmëritë e investitorëve për ndryshimin e tregjeve të kapitalit, kaloi nga një nivel i përgjumur në 14 në fillim të këtij muaji në një nivel alarmant në 37. Në vende të tjera të botës, situata ishte e tensionuar.
Tregjet më vonë e rifituan disi qetësinë e humbur, por pritet që kjo situatë të vijojë me sesione të tjera të ngjashme, të mbushura me adrenalinë.
Kjo sepse një periudhë luhatshmërie pritet të ndodhë, gjatë së cilës rritja globale do të shkaktojë inflacionin për të zëvendësuar stanjacionin, si frikën më të madhe të investitorëve.
Dhe ky ndryshim i shumëpritur po ndërlikohet edhe nga një lojë e jashtëzakonshme në ekonominë më të madhe të botës.
Në sajë të shkurtimit të taksave, të miratuara kohët e fundit, Amerika po i jep një nxitje të fuqishme politikës fiskale. Huamarrja publike do të dyfishohet në 1 trilion dollarë, ose 5% të PBB-së, në vitin e ardhshëm fiskal. Për më tepër, ekipi që po drejton këtë eksperiment, si në Shtëpinë e Bardhë ashtu edhe në Rezervën Federale, është një prej ekipeve më pa përvojë gjatë të gjitha kohërave.
Nëse rezultati do të jetë pozitiv apo negativ, mund të shihet vetëm në fund të këtij rrugëtimi, i cili nuk do të jetë aspak i lehtë.
Ndizini motorët
Ekonomia botërore mbetet në gjendje të mirë, e nxitur nga një përshpejtim i sinkronizuar në Amerikë, Europë dhe Azi. Dhuna e rivlerësimit ishte për shkak të makinacioneve të reja, që vunë bast për një volatilitet të ulët.
Megjithatë, edhe pse u përpoqën të reagonin ndaj rikthimit të saj, dëmtimi i kolateralit në tregje të tjera, si obligacionet e korporatave dhe këmbimi në valutë, ishte i kufizuar. Pavarësisht rënies, çmimet amerikane të aksioneve shkuan në nivelin ku ishin në fillim të vitit. Kjo ngjarje është vetëm episodi i parë i të gjithë të tjerave që do të vijojnë.
Pas vitesh të tëra, gjatë të cilave investitorët mund të gjenin mbështetje në bankat qendrore, rrjeti i sigurisë së politikës monetare jashtëzakonisht të lirshme po shkatërrohet ngadalë. Rezerva Federale e Amerikës ka rritur normat e interesit për të pestën herë radhazi që nga fundi i vitit 2015 dhe pritet që të bëjë të njëjtën lëvizje edhe muajin e ardhshëm. Obligacionet dhjetëvjeçare janë rritur nga më pak se 2.1% në shtator në 2.8%.
Tregjet e aksioneve janë në një luftë të fortë midis përfitimeve më të mëdha, të cilat justifikojnë çmimet më të larta të aksioneve dhe obligacioneve më të larta, të cilat e zvogëlojnë vlerën aktuale të këtyre të ardhurave dhe e bëjnë më të vështirë justifikimin e vlerësimeve më të larta.
Kjo situatë e tensionuar është pjesë e pashmangshme e kthimit të politikës monetare në normalitet. Ekonomistët mendojnë se reforma e taksave të z. Trump, e cila ia pakëson ndjeshëm taksat firmave dhe amerikanëve të pasur ndërsa njerëzve të zakonshëm ua pakëson ato në një nivel më të ulët, do të trondisë konsumin dhe investimet, duke çuar në një rritje të ekonomisë me 0.3% gjatë këtij viti.
Edhe Kongresi është në prag të rritjes së shpenzimeve qeveritare, nëse arrihet të nënshkruhet një marrëveshje buxhetore. Demokratët pritet të marrin më shumë fonde në drejtim të kujdesit shëndetësor të fëmijëve, si edhe të dyja partitë politike do të marrin më shumë fonde që do të shkojnë në rritje të buxhetit të mbrojtjes. Ndërkohë z. Trump është i vendosur dhe dëshiron ende të ndërtojë murin kufitar dhe një plan infrastrukture.
Kjo situatë mosbindjeje fiskale në Uashington DC, është shqetësuese. Duke i shtuar këtu edhe shpenzimet shtesë për rritjen e pensioneve dhe kujdesit shëndetësor, Amerika pritet të arrijë një deficit mbi 5% të PBB-së, në një të ardhme të paparashikueshme. Duke përjashtuar recesionet ekonomike të viteve 1980 dhe 2008, Shtetet e Bashkuara të Amerikës po bëhen më të papërgjegjshme se kurrë më parë, madje që prej 1945-s.
Një ndërthurje midis tregjeve të shtrenjta, një cikli të maturuar biznesi dhe një zgjerimi fiskal, janë disa prej elementeve kryesore të cilët do të sprovonin edhe disa prej politikëbërësve më me përvojë. Por përkundrazi politika fiskale amerikane po drejtohet nga njerëz që kanë shumë pak ose aspak përvojë në këtë drejtim dhe për të cilët deficitet shikohen si diçka fare pa rëndësi. Për më tepër, Banka Qendrore ka në krye të saj një drejtues të ri, Jerome Powell, i cili, ndryshe nga paraardhësit, nuk ka aspak përvojë në politikën monetare.
A i pëlqen z. Powell makinat e shpejta?
Cilët do të jenë faktorët që do të përcaktojnë fundin e kësaj loje? Në një periudhë afatmesme, Amerikës do t’i duhet të përballet me deficitin e saj fiskal. Në të kundërt, normat e interesit do të arrijnë pikun, ashtu siç edhe bënë në vitet 1980. Por në një periudhë afatshkurtër, pjesa më e madhe varet nga z. Powell, i cili duhet të drejtojë në mes të dy rreziqeve të kundërta.
Njëri është se ai është shumë diplomat dhe paqësor, duke u sprapsur nga shtrëngimi gradual (dhe tejet modest) në planet aktuale të Rezervës Federale, si një përgjigje për të qetësuar të gjitha tregjet e acaruara financiare. Dhe si pasojë e një lëvizjeje të tillë, ai mund të krijojë një “gjendje Powell” e cila me kalimin e kohës mund të çojë edhe në krijimin e flluskave financiare. Rreziku tjetër është se Rezerva Federale po merr masa shtrënguese më shumë sesa duhet dhe në një periudhë të shpejtë për shkak se i frikësohet tejnxehjes së ekonomisë.
Dhe pikërisht marrja e masave shtrënguese të nxituara është edhe rreziku më i madh. Duke qenë se është i ri në postin e tij në krye të Bankës Qendrore, z. Powell mund të tundohet për t’i dhënë goditjen e tij luftës ndaj inflacionit dhe të fitojë pavarësinë nga Shtëpia e Bardhë, duke i rritur sa më shumë dhe sa më shpejt normat e interesit. Ky veprim do të ishte i gabuar për tri arsye:
Së pari, është më se e qartë se ekonomia ka arritur punësimin e plotë. Politikëbërësit priren t’i konsiderojnë ata që kanë dalë jashtë tregut të punës si të humbur njëherë e mirë për ekonominë. Megjithatë, shumë prej tyre janë kthyer në punë dhe të tjerë pritet që të vazhdojnë të kthehen. Së dyti, rreziku i një shpërthimi të papritur të inflacionit është i kufizuar. Rritja e nivelit të pagave ka shënuar rritje graduale vetëm në Amerikë.
Një situatë e ngjashme nuk reflektohet aspak në Gjermani apo Japoni, edhe pse të dyja këto shtete kanë një nivel të ulët të papunësisë. Marrëveshjet e pazareve të rrogës pas spirales shpërthyese të çmimit të pagës së fillimviteve ’70 janë harruar prej kohësh. Së treti, përfitimet që do të merreshin nga tkurrja e mëtejshme e tregut të punës do të ishin të konsiderueshme. Pagat po shënojnë rritje më të shpejtë duke filluar nga niveli më i ulët, gjë që jo vetëm u vjen në ndihmë punëtorëve të thjeshtë të cilët kanë marrë një goditje të fortë nga ndryshimi teknologjik dhe globalizimi.
Ajo i shtyn firmat që të investojnë më shumë në pajisje kapitali, duke nxitur rritjen e mëtejshme të produktivitetit. Sipas këtij shkrimi të publikuar në “The Economist”, nuk këshillohet që Amerika të ndërmerrte një stimul fiskal të një shkalle të tillë, sepse ai është hartuar në mënyrën më të keqe, duke i shkaktuar tregut financiar një paqëndrueshmëri të madhe. Por tashmë që ky eksperiment ka nisur, është më i rëndësishëm fakti që Rezerva Federale të përqendrohet në atë çka ka nisur dhe më e rëndësishmja “ta mbajë trurin në vend”.
*Volatiliteti mat masën në të cilën investitorët mendojnë që çmimi i aksioneve do të luhatet në 30 ditët e ardhshme. I quajtur ndryshe “indeksi i frikës”, si një tregues se frika dhe lakmia janë ato që po drejtojnë tregun. / Një variabël me interes të veçantë në fushën e ekonometrisë financiare është volatiliteti i çmimit të aksioneve. Vlerësimi i volatilitetit është tepër i rëndësishëm në menaxhimin e riskut, vlerësimin e derivativeve dhe alokimin e aseteve./Monitor
