Andrew Wilks – Al Jazeera
Në luftën në Gaza, Turqia ofrohet si një ndërmjetëse e mundshme, jo vetëm kur bëhet fjalë për ndalimin e bombardimeve izraelite të enklavës palestineze, por edhe kur bëhet fjalë për arritjen e paqes së qëndrueshme në një nga konfliktet më të vështira në botë.
Presidenti Rexhep Tajip Erdogan po kërkon të promovojë Turqinë si një lojtar global dhe të përsërisë suksesin e Ankarasë në ndërmjetësimin midis Ukrainës dhe Rusisë, e cila arriti një marrëveshje për eksportet e grurit.
Sulmi i Hamasit ndaj Izraelit më 7 tetor dhe sulmet hakmarrëse ajrore të Izraelit në Gaza – të cilat janë ende në vazhdim – erdhën në një kohë kur marrëdhëniet midis Ankarasë dhe Tel Avivit po rinovoheshin, pas më shumë se një dekade armiqësie.
Lidhja në të dyja anët
Turqia është në kontakt me Hamasin, duke e bërë atë një nga vendet e pakta që ka ndonjë ndikim mbi grupin që ka sunduar Gaza-n që nga viti 2007.
Ankaraja nuk e ka shpallur Hamasin një “organizatë terroriste”, duke tërhequr kritika nga Tel Avivi, i cili pretendoi se anëtarët e Hamasit me bazë në Turqi ishin të përfshirë në planifikimin e sulmeve ndaj Izraelit.
“Turqia ka komunikim të mirë me Hamasin, që është një avantazh i rëndësishëm,” thotë Taha Ozhan nga Instituti i Ankarasë. “Kjo marrëdhënie u ndërtua për 17 vjet, kur Turqia ishte i vetmi vend që ftoi Hamasin në kryeqytetin e saj”.
“Në këto kohë krize, kanalet dhe marrëdhëniet e komunikimit janë të rëndësishme,” thotë Ozhan, ish-kryetar i Komitetit të Punëve të Jashtme të parlamentit turk.
Zyrtarët turq – të udhëhequr nga Erdogan dhe ministri i tij i jashtëm Hakan Fidan – e shfrytëzuan këtë avantazh, duke parë rolin qendror të Ankarasë në zgjidhjen e konfliktit të fundit në Gaza.
Fokusi i tyre i menjëhershëm ishte ofrimi i ndihmës humanitare për civilët në Gaza dhe kërkimi i lirimit të rreth 200 pengjeve të mbajtura nga Hamasi.
Të martën në Bejrut, Fidan tha se “vende të ndryshme” kishin kërkuar ndihmën e Turqisë për lirimin e qytetarëve të tyre.
Mbështetje për Palestinën
Publiku në Turqi mbështet çështjen palestineze dhe demonstratat pro-palestineze të mbajtura ditët e fundit kanë tërhequr mijëra turq.
Në të njëjtën kohë, Turqia ushqeu marrëdhëniet me Izraelin për pjesën më të madhe të historisë së Izraelit, deri në vitin 2010 kur marrëdhëniet e tyre u tensionuan.
Atë vit, Izraeli vrau nëntë turq që ishin në “Flotillën e Lirisë” duke u përpjekur të dërgonin ndihma humanitare në Rripin e Gaza-s të rrethuar dhe i dhjeti vdiq pasi ishte në koma për vite me radhë. Marrëdhënia e tyre u rinovua në vitin 2016, për t’u ndarë sërish në vitin 2018.
Atë vit, Izraeli miratoi një ligj që e shpallte veten “shteti kombëtar i popullit hebre”, të cilin Erdogan e kritikoi. Më pas, Shtetet e Bashkuara e zhvendosën ambasadën e tyre në Izrael nga Tel Avivi në Jerusalem dhe Izraeli vrau dhjetëra protestues që morën pjesë në “Marshin e Madh të Kthimit në Gaza”.
Pastaj palestinezët filluan ta vlerësojnë shumë Erdoganin.
“Për shkak të retorikës së tij të ashpër në lidhje me politikën e Izraelit ndaj palestinezëve, Erdogan mbetet shumë i popullarizuar në Gaza, Bregun Perëndimor dhe në pjesën më të madhe të botës arabe,” tha Wolfango Piccoli, bashkë-president i grupit këshillues për rrezikun politik Teneo.
Ky popullaritet mbijetoi edhe kur Turqia filloi një afrim rajonal vitin e kaluar, në të cilin rindërtoi ura me Egjiptin, Arabinë Saudite, Emiratet e Bashkuara Arabe – dhe Izraelin.
“Metodologji të reja”
Fidan u takua me krerët në të gjithë rajonin dhe foli me telefon me Sekretarin e Shtetit të SHBA Antony Blinken dhe shefin e Hamasit Ismail Haniyeh.
Ai tha se Ankaraja po kërkonte “të hapte derën për një paqe të qëndrueshme dhe gjithëpërfshirëse” bazuar në një zgjidhje me dy shtete dhe sugjeroi se Turqia mund të ishte garantuesi i saj.
“Ne nuk besojmë se është e mundur të arrihet një zgjidhje e përhershme duke përdorur metodologjitë e vjetra, ndaj shpresojmë që në takimet e ardhshme t’i paraqesim idetë tona për përdorimin e metodologjive të reja,” tha ai në konferencën për shtyp që mbajti me homologun e tij libanez të martën.
Ozhan thotë se Turqia mund të jetë në pozicionin më të mirë për të paraqitur një kornizë politike që do të mundësojë diskutime për të ardhmen e palestinezëve.
“Nëse nuk e bëjmë këtë, gjithçka do të jetë e përkohshme, madje edhe arbitrare”, thotë ai.
Ferhat Pirincci, profesor i marrëdhënieve ndërkombëtare në Universitetin Bursa Uludag në Turqi, thotë: “Ajo që Turqia ka mbrojtur që në fillim është se shumë probleme, veçanërisht konfliktet e ngrira, mund të zgjidhen në mënyrë paqësore dhe se për këtë arsye është e mundur të vendoset paqe e qëndrueshme.”
Megjithatë, përpjekjet e Turqisë për të gjetur një zgjidhje të përhershme mund të pengohen pa angazhim të rëndësishëm nga të dyja palët.
“Pa folur për pushtimin, pa folur për Palestinën dhe situatën në të cilën ndodhen palestinezët, nuk ka përparim, është vetëm bisedë”, thotë Ozhan.
Gjithçka varet nga fakti nëse Izraeli – dhe mbështetja që ai merr nga Uashingtoni dhe Evropa – janë vërtet të interesuar për ndërmjetësim.
Duke paralajmëruar një “efekt valëzues” që mund të përhapë konfliktin, ai shtoi: “Zgjedhja e mençur duhet të jetë rivendosja e kontekstit politik dhe përdorimi i kësaj krize si levë për të krijuar një kornizë politike. Por kjo varet nga Izraeli dhe disa kryeqytete perëndimore”.
