Nafta. Qumështi. Gjaku. Gjithçka bashkohet kur fermerët në veri të Shqipërisë flasin për jetën e tyre. Nafta është e shtrenjtë, më e shtrenjtë se në vendet fqinje si Mali i Zi apo Serbia. Por sa më e shtrenjtë të jetë nafta, aq më i shtrenjtë bëhet prodhimi i qumështit. Në krahasim me Europën, çmimi i një litri qumësht të prodhuar nga fermerët shqiptarë është pra jashtëzakonisht i lartë.
Fermerët ndonjëherë mbeten me qumështin e tyre të shtrenjtë, sepse qumështoret preferojnë të importojnë qumësht më të lirë nga BE-ja ose Serbia. Në prill, një fermer derdhi dhjetë mijë litra në rrugën pranë Fierit, në zemër të vendit. Ai rridhte në përrenj të bardhë mes fermerëve protestues. Fermeri tha për protestën e tij: “Të gjithë të shohin sa të padrejta janë çmimet! Qumështi është gjaku i fermerit!”. Në fakt, shumë fermerë në Shqipëri po falimentojnë.
Gëzim Doda nga Qarku i Lezhës në veri të Shqipërisë, një burrë me kallo në duar, i veshur me xhinse dhe një bluzë blu të hapur, ka frikë se edhe ai do të duhet të falimentojë. Së fundmi ka aplikuar për subvencione për naftë. Deri në pranverë, baxhot paguanin 80 lekë për litër, tani është vetëm 75 lekë, ekuivalente me rreth 75 cent. Si në Serbi ashtu edhe në BE, fermerët e qumështit subvencionohen shumë më tepër se në Shqipëri.
Kërkesa e ulët
Deri më tani, çdo fermer merrte 85 euro për lopë në vit për maksimum 50 lopë. Nga ky vit fermerët marrin para edhe për lopët shtesë, por vetëm 43 euro. Prandaj fermerët duan të shohin subvencione për litër qumësht në të ardhmen, si në BE. Sidomos në pranverë, kur lopët prodhojnë më shumë qumësht, ato shpesh nuk gjejnë blerës. “Si duhet t’i shpjegoj lopës sime që ajo duhet të prodhojë më pak qumësht?” pyet zoti Doda, duke parë në sytë e mëdhenj, të rrethuar nga qerpikët e bukur, të njërës prej lopëve që përtypet pas hekurave metalike. Doda i pëlqen lopët e tij. “Ata na ushqejnë, ne shkojmë më mirë me ta sesa me njerëzit,” shpjegon ai. “Edhe pse nuk mund të flasësh me ta, ata të ngushëllojnë!” është i bindur ai.
Stalla e tij ndodhet mbi lumin Mat, e cila përshkohet nga një urë e shtrembër betoni, mbi të cilën nuk do të donit të shkonit me makinë. Pamja shtrihet mbi peizazhin e lumit me brigje të gjera zhavorri. 48-vjeçari, baba i tre fëmijëve, ka kursyer para në Britaninë e Madhe për të blerë rreth 100 lopë në Shqipëri. “Po të kisha vetëm njëzet, do të kisha falimentuar shumë kohë më parë”, shpjegon ai kushtet e tregut.
Vitet e fundit, gjithnjë e më shumë njerëz kanë emigruar nga veriu i Shqipërisë, sepse nuk mund të sigurojnë dot jetesën nga fermat e tyre të vogla. Fshatrat janë gjysmë bosh dhe shpesh kanë mbetur vetëm të moshuar. Një vit më parë, BE pezulloi gjithashtu fondet IPARD bujqësore për Shqipërinë për shkak të rasteve të korrupsionit.
Tradita e rezistencës
Si kudo në Europë, fermerët shqiptarë kanë humbur ndikimin social dhe politik. Sipas Institutit të Statistikave, sektori i bujqësisë, megjithëse ende punëson një të tretën e të gjithë punëtorëve këtu, u tkurr me më shumë se 3 për qind vitin e kaluar. Është një rënie e shpejtë. Fermeri Doda ende dëshiron të vazhdojë të luftojë para se të duhet të shesë lopët e tij. Ai madje është i përgatitur të dalë në rrugë për ta bërë këtë.
Fermerët shqiptarë ishin tashmë të famshëm për qëndrueshmërinë e tyre në fillim të shekullit të 20-të. Kryengritja e fshatarëve të Shqipërisë së Mesme – e quajtur sipas udhëheqësit të saj Haxhi Qamili – në 1914 dhe 1915 nuk ishte vetëm për çmime, por mbi të gjitha për rezistencën politike kundër princit Wilhelm zu Wied, i cili ishte emëruar nga fuqitë e mëdha europiane dhe që më pas u frikësua. Wied u largua nga vendi në 1915 sepse ai dhe xhandarët e tij holandezë mund të kontrollonin vetëm disa kilometra rreth qytetit port të Durrësit. Fermerët kishin marrë kontrollin.
Në atë kohë ata donin të ktheheshin në sundimin osman. Në fakt, në Perandorinë Osmane pati pak kryengritje fshatare në krahasim me Europën Qendrore. Sociologia amerikane Karen Barkey ia atribuon këtë sistemit të timarit: toka më e kultivuar ndahej në rrethe, pronarët e të cilave quheshin timariotë. Fshatarët duhej t’u paguanin taksa, por ata nuk vareshin drejtpërdrejt prej tyre, dhe ata mund të komunikonin me qeverinë qendrore në Kostandinopojë përmes emisarëve nga komunitetet e tyre – të quajtur bekilë.
Vetëm pjesërisht konkurrues
Sot, fermerët në Ballkanin Perëndimor, të cilët nuk janë të integruar në tregun e BE-së, janë vetëm shumë të kufizuar konkurrues. Shumë nga ata që ende punojnë në sektorin e bujqësisë nuk do të jenë më pas disa vitesh. Fshatrat në Shqipëri do të zbrazen edhe më shumë, shumë fusha do të mbeten djerrë. Prandaj, disa po përdorin tokën për një produkt bujqësor që nuk mund të tregtohet zyrtarisht: kanabis.
Vetëm një javë më parë, dy burra u arrestuan në afërsi të Vlorës, teksa po ruanin 320 bimët e tyre të fshehura në një ullishte gjatë natës. Plantacionet ilegale të kanabisit shihen nga disa si një formë moderne e kryengritjes së fshatarëve, një rebelim kundër naftës së shtrenjtë dhe subvencioneve bujqësore të BE-së që nuk mund të mbahen në hap.
Burimi: Der Standard
