Donald Trump ka kërkuar që Kanali i Panamasë t’i kthehet SHBA-së nëse Panamaja nuk e menaxhon rrugën ujore në një mënyrë që ishte e pranueshme për të. Ai akuzoi vendin e Amerikës qendrore për tarifa të tepërta për përdorimin e kalimit të anijeve që lidhin oqeanin.
“Taksat që vendos Panamaja janë qesharake, veçanërisht duke ditur bujarinë e jashtëzakonshme që i është dhënë Panamasë nga SHBA”, shkroi Trump në platformën e tij “Truth Social” të shtunën vonë, pak më shumë se një muaj përpara fillimit të presidencës së tij të dytë amerikane. “Kjo “shqyerje” e plotë e vendit tonë do të ndalet menjëherë….”
Trump paralajmëroi gjithashtu se nuk do të lejonte që kanali të bjerë në “duart e gabuara”. Dhe ai dukej se paralajmëroi për ndikimin e mundshëm kinez në kalim, duke shkruar se kanali nuk duhet të menaxhohet nga Kina.
Trump tha se Kanali i Panamasë ishte një “aset kombëtar jetik” për SHBA-në, duke e quajtur atë “vendimtar” për tregtinë dhe sigurinë kombëtare.
Paralajmërimi vjen disa ditë pasi Trump mendoi se kanadezët mund të dëshironin që Kanadaja të bëhej shteti i 51-të i Amerikës, duke tallur kryeministrin Justin Trudeau si “Guvernator Trudeau”.
Mendimi i Trumpit në Panama nënvizon një ndryshim të pritshëm në diplomacinë amerikane pasi ai të marrë detyrën në janar, veçanërisht në lidhje me Kinën dhe sigurinë evropiane. Të premten, Financial Times raportoi se ekipi i Trump u kishte thënë zyrtarëve evropianë se ai do t’u kërkojë vendeve anëtare të NATO-s të rrisin shpenzimet e mbrojtjes në 5% të PBB-së së tyre.
Kërcënimi retorik i Trump për Panamanë, megjithatë, vjen 25 vjet pasi SHBA i dha Panamasë kontrollin e plotë të kanalit pas një periudhe administrimi të përbashkët.
Në vitin 1977, presidenti Jimmy Carter negocioi Traktatet Torrijos-Carter që i dhanë Panamasë kontrollin e kanalit dhe Traktatin e Neutralitetit, i cili lejoi SHBA-në të mbronte neutralitetin e kanalit. Kanali aktualisht administrohet nga Autoriteti i Kanalit të Panamasë.
SHBA përfundoi kanalin 51 milje përmes Amerikës Qendrore në 1914 dhe është ende klienti më i madh i kanalit, përgjegjës për rreth tre të katërtat e ngarkesave që kalojnë çdo vit.
Kina është klienti i dytë më i madh i kanalit dhe një kompani kineze me bazë në Hong Kong kontrollon dy nga pesë portet ngjitur me kanalin, një në secilën anë.
Por një thatësirë e zgjatur ka penguar aftësinë e kanalit për të lëvizur anijet midis oqeanit Atlantik dhe Paqësor. Drejtori i Këshillit Ekonomik Kombëtar Lael Brainard tha javën e kaluar se ndërprerjet e transportit detar kontribuan në presionet e zinxhirit të furnizimit.
Kanali i Panamasë ka pësuar një rënie prej 29% në tranzitin e anijeve gjatë vitit të kaluar fiskal për shkak të kushteve të rënda të thatësirës, sipas autoritetit të kanalit. Nga tetori 2023 deri në shtator 2024, vetëm 9,944 anije kaluan përmes kanalit, krahasuar me 14,080 një vit më parë.
Në postimin e tij, Trump sugjeroi se kanali ishte në rrezik të binte në duar të gabuara, duke thënë se kanali nuk është i Kinës për tu menaxhuar.
“Nuk është dhënë për të mirën e të tjerëve, por thjesht si shenjë bashkëpunimi me ne dhe Panamanë”, tha Trump.
“Nëse nuk respektohen parimet, morale dhe ligjore, të këtij gjesti madhështor të dhurimit, atëherë ne do të kërkojmë që Kanali i Panamasë të na kthehet i plotë dhe pa diskutim.”
Një zyrtar i qeverisë së Panamasë i tha Bloomberg të shtunën vonë se ai ishte në dijeni të deklaratës së Trump dhe se do të kishte një përgjigje zyrtare në ditët në vijim.
Muajin e kaluar, presidenti i Nikaraguas, Daniel Ortega, shpalosi planet për një rrugë ujore ndëroqeanike 276.5 milje (445 km) që do të ofronte një alternativë ndaj rrugës ujore fqinje të Panamasë.
Në një propozim për investitorët kinezë në një samit rajonal të biznesit, Ortega tha se “çdo ditë bëhet më e ndërlikuar të kalosh përmes Panamasë” dhe tha se projekti i kanalit të Nikaraguas mund të tërheqë investime kineze dhe amerikane, duke vënë në dukje se SHBA kishte konsideruar ndërtimin e një kanali Nikaragua që nga viti 1854.
