Nga Tamara Hardingham-Gill dhe Lianne Turner, CNN
Sapo të futeni brenda kafenesë “New York Café” do të mendoni nëse keni hyrë aksidentalisht në ekuivalentin hungarez në Sistine Chapel.
E ndërtuar në stilin e Rilindjes italiane, me llambadarë që varen nga tavanet e larta të stolisura me afreske spektakolare, është një nga kafenetë më të vjetra në Budapest, që daton 125 vjet.
Duket më shumë si një pallat luksoz sesa një vend për të rrëmbyer një fetë tortë apo thjesht një filxhan kafe.
Pasi të uleni aty, ka të ngjarë të kaloni pjesën më të madhe të kohës duke parë lart duke admiruar kolonat e mermerit dhe engjëjt në mur, dhe natyrisht, duke bërë fotografi.
“Është një vend që nuk të harxhon kohë”, thotë për CNN Travel Gabor Foldes, menaxher i marketingut për hotelin në “New York Palace”, ku bën pjesë kafeja. ”Njerëzit vijnë këtu, bëjnë fotografi dhe ikin”.
Menuja është e përbërë nga ëmbëlsirat më tradicionale të Hungarisë, duke përfshirë rreth 16 ëmbëlsira, por natyrisht, nuk është kuzhina për të cilën vijnë të gjithë këtu – është ambienti i mrekullueshëm.
Historia e saj fillon në 1894, kur Ndërmarrja e Sigurimeve të Jetës në Nju Jork hapi selinë e saj evropiane në Budapest dhe vendosi të ndërtojë një “shtëpi kafeje” menjëherë.
Megjithëse kafeja u fut për herë të parë në Hungari nga turqit në shekullin e 16-të, nuk konsumohej derisa u formua Perandoria Austro-Hungareze në 1867 dhe atëherë kultura në modë e kafes lulëzoi në Vjenë dhe më në fund u ngrit në Budapest.
Rreth 500 kafene u hapën në qytet gjatë asaj kohe, dhe “New York Café” ishte njëra prej tyre.
Pronarët e saj kishin qëllim të krijonin “kafenenë më të bukur në botë” dhe përpoqën kaq shumë për ta arritur këtë.
“Ky nuk ishte vetëm një vend për të pasurit”, thotë kritiku hungarez i ushqimit Andras Jokuti. “Ishte një pikë takimi për artistë të varfër.
Ata thjesht shkuan atje me shpresën se do të ketë disa njerëz të pasur që do t’u ofrojnë atyre një vakt.
Për shembull, për një poezi të këndshme për gratë e tyre, ose për ndonjë shërbim tjetër, ose thjesht për të ndihmuar në formulimin e një letre.”
Kjo solli lindjen e një lëvizjeje letrare të njohur si “Nyugat”, e cila mori emrin e saj nga një periodik që botonte poezi dhe prozë nga shkrimtarët hungarezë.
“Për ne, nuk është vetëm një kafene, është pika fillestare e letërsisë moderne hungareze”, thotë Foldes. “Të gjithë shkrimtarët dhe poetët më të njohur kanë ardhur këtu. Ishte i mbushur me shkrimtarë. Ne jemi shumë krenarë për këtë.”
Sipas legjendës, në natën e saj të hapjes, një grup shkrimtarësh, përfshirë autorin e njohur Molnár Ferenc, erdhën të parët në këtë vend, dhe hodhën çelësin e derës kryesore në Danub, në mënyrë që të mund të qëndronte i hapur tërë natën.
“Nuk e di nëse është e vërtetë, sepse ai (Ferenc) ka qenë vetëm 17 vjeç në atë kohë“, thotë Foldes. ”Por është një histori e shkëlqyer”.
Megjithatë, duket se kishte diçka të një lloj hierarkie se ku do të uleshin shkrimtarët, ndërsa ishin brenda në kafene.
“Pjesën më të ulët, ne e quajmë Deep Water sepse artistët jo aq profesionistë, qëndronin gjithmonë atje”, thotë Tamas Fazekas, menaxher i përgjithshëm i Hotelit New York Palace
“Dhe të famshmit, ata uleshin sipër… dhe ata jepnin ushqim për këta artistë në katin e poshtëm. Dhe pastaj thoshin: ”Ok, tani më shkruaj një histori”
Ndërsa popullariteti i “New York Café”, veçanërisht me shkrimtarët, vazhdoi për një kohë të gjatë, ngjarjet e viteve të ardhshme, më e rëndësishmja Lufta e Parë dhe e Dytë Botërore dhe pushtimi sovjetik i Hungarisë, ishin gati një ndikim shkatërrues.
Shumë prej kafeneve të famshme në Budapest, përfshirë “New York Café” u mbyllën gjatë epokës komuniste.
Me kalimin e viteve, vendi kaloi nëpër mishërime të ndryshme, duke funksionuar si restorant në një moment dhe madje edhe një dyqan i veshjeve sportive.
Gjithsesi, grupi “Boscolo” e bleu ndërtesën në vitin 2001 dhe nisi një projekt 5-vjeçar restaurimi i udhëhequr nga arkitektët krijues Maurizio Papiri dhe Adam D. Tihany.
Planet origjinale u gjetën në bodrum, që do të thotë që në kohën që u rihap në 2006, rinovuesit e kishin rikrijuar atë pothuajse saktësisht.
Ndërtesa kryesore u shndërrua në një hotel luksoz dhe kafeneja, e vendosur në katin e parë, u rikthye plotësisht në lavdinë e saj të mëparshme.
“Këto janë pikturat origjinale, megjithëse ato janë riparuar”, shpjegon Foldes.
“Është më shumë një zonë turistike tani, kështu që ne nuk kemi shumë konsumatorë hungarezë”, shton Foldes.
“Edhe në ditët tona jo më të mira, numri i darkave shkon rreth 1.300”.
Ndërsa klientela mund të jetë pak më ndryshe tani, njerëzit që vijnë këtu janë tërhequr për të njëjtën arsye që ata shkrimtarë hungarezë kanë qenë në 1894.
“Mbetet kafeneja më e bukur në botë”, thotë Foldes.
