Nga Zahir Albaik – Al Jazeera
Ditët e kaluara kanë qenë dëshmitarë të një përshkallëzimi të konsiderueshëm dhe të përshpejtuar të tensione midis Turqisë dhe Greqisë, në masën që ekzistojnë kërcënime për luftë dhe rekurs në opsionin ushtarak.
Kjo erdhi ditë pasi Ankaraja njoftoi planet për të filluar shpimet për naftë dhe gaz në zonat e diskutuara pranë ishullit të Kretës, bazuar në përfundimet e një Memorandumi të Mirëkuptimit të nënshkruar nga Turqia dhe Qeveria e njohur ndërkombëtarisht e Unitetit Kombëtar në Libi.
Ministri grek i Mbrojtjes, Nikos Panagiotopoulos tha në një intervistë televizive se vendi i tij është i gatshëm të bëjë gjithçka për të mbrojtur të drejtat e tij sovrane, përfshirë veprimet ushtarake kundër Turqisë.
Presidenti turk Rexhep Taip Erdogan u përgjigj se “anijet kërkimore turke në zonë po ndiqen nga anijet luftarake dhe aeroplanët, dhe çdo gabim që Greqia bën do të ndëshkohet”.
Ndërkohë, Ministri i Jashtëm turk Mevlut Cavusoglu e krahasoi reagimin e ministrit grek me atë të një fëmije sherrxhi dhe i kërkoi qeverisë së vendit të tij që të frenojë atë për shkak të provokimit të tensioneve.
Marrëdhëniet turko-greke po kalojnë në një fazë të vështirë tensionesh, si rezultat i mosmarrëveshjeve të pranishme përgjatë historisë mbi kufijtë tokës dhe detit, ujërat territoriale, hapësirën ajrore dhe çështjen e ishullit të Qipros.
Kësaj i duhet shtuar edhe mosmarrëveshjet e reja që kanë të bëjnë me eksplorimin e naftës dhe gazit në Mesdhe, çështjen e refugjatëve, dhënien e strehimit nga grekët për “komplotistët e grushtit të shtetit turk”, mosmarrëveshjen për Hagia Sophia dhe konfliktin në rajon në përgjithësi, dhe në Libi në veçanti.
Turqia rrëzoi një helikopter ushtarak grek në 1996, duke vrarë tre oficerë dhe situata gati sa nuk shkoi në një konfrontim serioz ushtarak.
Një aeroplan luftarak grek u rrëzua vitin e kaluar, duke iu vrarë piloti, pasi u përgjua nga aeroplanët turq mbi hapësirën ajrore mesdhetare. Ka pasur incidente të tjera të përsëritura, kështu që askush nuk mund të garantojë që disa prej tyre nuk do të zhvillohen në një konflikt ushtarak.
Bashkëjetesa e kujdesshme
Në këtë kontekst, gazetari turk Ismail Kaya thotë se, përkundër nivelit të lartë të përshkallëzimit, një atmosferë e tillë nuk konsiderohet një rast i jashtëzakonshëm që çon në besimin se një konfrontim ushtarak është shumë afër ose se nuk ka më mundësi diplomatike. Sipas tij, ajo që po ndodh nuk është gjë tjetër veçse vazhdim i mosmarrëveshjeve të përsëritura për një kohë të gjatë, duke thënë se të dy vendet kanë gjetur gjithmonë mënyra për të lehtësuar tensionet mes tyre.
Kaya shton se nuk është e mundur të thuhet me siguri se ky nivel i përshkallëzimit nuk do të çojë në një konflikt ushtarak, veçanërisht në dritën e përleshjeve të vazhdueshme midis ushtrive të dy vendeve në tokë, në det dhe në ajër. Gjithmonë ka pasur frikë se çdo përleshje aksidentale ushtarake ose një incident i paplanifikuar mund të çojë në një konflikt ushtarak në shkallë të gjerë, pasi s’ka javë që nuk kalon pa ndonjë incident të përgjimit të një avioni ushtarak ose të një anijeje ushtarake, tha ai.
Ai shtoi se, për shkak të natyrës së marrëdhënieve midis dy vendeve, të cilat janë mësuar të bashkëjetojnë me mosmarrëveshjet dhe t’i parandalojnë ato të futen në konflikt të drejtpërdrejtë ushtarak, ekzistojnë komitete nga ministritë e dy vendeve për punë të jashtme, mbrojtje dhe staf të përgjithshëm për të mbajtur komunikimin nën kontroll.
Kolumnisti turk tregon se delegacioni grek do të vizitojë Ankaranë në ditët në vijim për të diskutuar mosmarrëveshjet e fundit. Prandaj, ai nuk beson se ekziston një dëshirë e vërtetë për një konflikt në njërën nga të dy vendet, pasi ai mund të jetë shkatërruese dhe mund të zgjerohet e përshkallëzohet në një konflikt rajonal dhe ndërkombëtar në rast se ndodh.
Kur bëhet fjalë për qëndrimin evropian dhe amerikan ndaj një konflikti të mundshëm ushtarak, Kaya e konsideron të mundshme që Bashkimi Evropian do të jetë në krah të Greqisë, por vetëm përmes deklaratave, dënimeve dhe përpjekjeve për të ushtruar presion diplomatik mbi Turqinë, dhe ajo që mund të pritet në pozicionin evropian është prezantimi sanksione zyrtare kundër Ankarasë.
Edhe pse Greqia është anëtare e Bashkimit Evropian, Turqia është një nga anëtarët e vjetër të Organizatës së Traktatit të Atlantikut të Veriut (NATO), e cila i vë vendet e NATO-s, veçanërisht vendet evropiane dhe Shtetet e Bashkuara, në një pozitë të vështirë dhe të komplikuar. Kjo i detyron ata të mos bëjnë zgjedhjen e palës se ku do të qëndrojnë në mosmarrëveshje dhe të bëjnë çdo përpjekje për të parandaluar shpërthimin e ndonjë konflikti të drejtpërdrejtë ushtarak midis dy vendeve, tha kolumnisti Kaya.
Ai theksoi se ndërhyrja e Shteteve të Bashkuara ose Bashkimit Evropian në favor të Greqisë do të çonte që Turqia të kthehej drejt Rusisë, dhe kështu të kthehet në një luftë në nivelin ndërkombëtar, që është tërësisht një skenar që askush nuk dëshiron.
Zgjidhja është në dialog
Ali Bakeer, një ekspert për çështje strategjike dhe marrëdhënie ndërkombëtare në Ankara, i sheh kërcënimet greke të një opsioni ushtarak si një reflektim të politikave të fundit armiqësore të vendit, përmes të cilave Athina po përpiqet të tërheqë vëmendjen ndaj kundërshtimit të saj në rritje ndaj rolit të Turqisë në rajon, veçanërisht në Mesdheun lindor.
“Në vend që Athina të fillojë negociatat dhe dialogun, ajo zgjedh të përshkallëzohet duke formuar aleanca të reja dhe forcimin e të vjetrave me aktorë politikë në botën arabe, siç janë Asadi në Siri, Sisi në Egjipt dhe Haftari në Libi. Ai gjithashtu ka filluar të eksplorojë mundësinë e shfrytëzimit të armiqësisë së përbashkët kundër Turqisë. me vende si Emiratet e Bashkuara Arabe dhe Arabia Saudite”, tha Bakeer.
Ai shtoi se Greqia nuk është një perandori e dikurshme dhe se ka pak që e lejojnë atë të hyjë në një konflikt të armatosur me Turqinë, kështu që negociatat dhe dialogu janë e vetmja zgjidhje e mundshme për Athinën. Sidoqoftë, ekziston mundësia që mbështetja e pakufizuar e Bashkimit Evropian ndaj Greqisë, përveç aleancës ekzistuese me regjimet arabe, mund të çojë që ky vend të rrëshqasë në një konflikt me pasoja të paparashikueshme me Turqinë.
Bakeer theksoi se humbjet e fundit të Asadit dhe Haftarit në Siri dhe Libi, së bashku me rënien e çmimit të naftës, do të qetësojnë pak yryshin e Athinës. Por më e rëndësishmja, Bashkimi Evropian duhet të marrë parasysh efektet e aleancave të njërit prej vendeve anëtare të tij me regjimet “shtypëse” arabe dhe të marrë iniciativën për të siguruar një bazë të përbashkët për dialog, në vend që të inkurajojë Greqinë në konflikt dhe ta tërheq Bashkimin Evropian në një betejë që mund të jetë e humbur.
Analistët turq pajtohen që Greqia, e cila përballet me probleme politike dhe ekonomike dhe dobësi ushtarake, nuk guxon të kundërshtojë aspak Turqinë ose të konsiderojë hyrje në konflikte ushtarake me të, duke vërejtur se Greqia gjithmonë përpiqet t’i drejtohet drejt Evropës për ta mbrojtur atë.
