Çmimi Nobel në Ekonomi, i cili mbyll sezonin 2024, shpërbleu të hënën turko-amerikanin Daron Acemoglu dhe britaniko-amerikanët Simon Johnson dhe James A. Robinson për kërkimin e tyre mbi të kuptuarit e dallimeve në prosperitet midis kombeve.
”Studiuesit, të cilët të tre që punojnë në SHBA, u dalluan për studimet e tyre se si formohen institucionet dhe ndikojnë në prosperitet”, shpjegoi juria në konkluzionet e saj.
”Kolonizimi, duke prezantuar modele të reja të shoqërisë, ndikoi në prosperitetin në një kuptim ose në një tjetër në vendet e kolonizuara”, thonë ata.
”Shoqëritë me një sundim të dobët të ligjit dhe institucionet që kanë shfrytëzuar popullsinë nuk gjenerojnë rritje apo ndryshime pozitive. Hulumtimi i tre fituesve të çmimeve na ndihmon të kuptojmë pse”, shkruan ndërkohë juria.
“Kur evropianët kolonizuan pjesë të mëdha toke, institucionet e shoqërive ndryshuan, ndonjëherë në mënyrë dramatike, por jo kudo në të njëjtën mënyrë. Në disa vende qëllimi ishte shfrytëzimi i popullsisë dhe nxjerrja e burimeve në dobi të kolonizatorëve duke krijuar vetëm përfitime afatshkurtra për ata që janë në pushtet”, shton ajo.
”Për sa kohë që sistemi politik u garanton atyre kontrollin, askush nuk do t’u besojë premtimeve të tyre për reformat e ardhshme ekonomike që me kalimin e kohës kanë prodhuar përgjithësisht shoqëri të begata”, përfundon juria.
Tre ekonomistët do të ndajnë një çmim prej 11 milionë kronash (1.1 milionë dollarë), deklaroi Akademia Mbretërore e Shkencave Suedeze në Stokholm.
Çmimi prestigjioz, i quajtur zyrtarisht “Sveriges Riksbank Prize” në Shkencat Ekonomike në kujtim të Alfred Nobel është i fundit i çmimeve Nobel të këtij viti dhe vlen 11 milionë korona suedeze.
Ndryshe nga çmimet e tjera, çmimi i ekonomisë nuk u vendos në testamentin e Alfred Nobelit të vitit 1895, por nga Banka Qendrore suedeze në kujtim të tij. Fituesi i parë u zgjodh në vitin 1969.
Vitin e kaluar, Claudia Goldin fitoi çmimin “për ndërtimin e bazës së të dhënave që mundëson analizimin e rezultateve të tregut të punës së grave në shekuj”. Hulumtimi i Goldin zbulon shkaqet e ndryshimit, si dhe burimet kryesore të hendekut të mbetur gjinor.
Ndërsa në 2022, çmimi u nda mes tre ekonomistëve amerikanë, ish-kreut të Rezervës Federale të SHBA-së, Ben Bernanke, Douglas Diamond dhe Philip Dybvig, të cilët “kanë përmirësuar ndjeshëm të kuptuarit tonë për rolin e bankave në ekonomi, veçanërisht gjatë krizave financiare, si dhe mënyrën e rregullimit të tregjeve financiare”.
