A është Ukraina një fushëbetejë e mundshme në luftën midis Moskës dhe Ankarasë për ndikim rajonal?
Gjatë krizës ukrainase, një lojë nervash që mund të ndezë gjithë botën, shohim aleanca dhe armiqësi të ndryshme në punë. Një nga këto lidhje është jashtëzakonisht e rëndësishme dhe nuk flitet shumë për të: marrëdhëniet midis Ukrainës dhe Turqisë.
Në fillim të shkurtit, Ukraina priti presidentin turk Rexhep Tajip Erdogan në Kiev, kur u theksua thellimi i partneritetit strategjik midis dy shteteve të Detit të Zi.
Koha e Erdoganit në kryeqytetin ukrainas ka rezultuar shumë produktive, me të dy vendet që kanë nënshkruar një sërë marrëveshjesh dypalëshe, duke përfshirë një marrëveshje të shumëpritur të tregtisë së lirë dhe një marrëveshje të mbrojtjes, duke hapur rrugën për prodhimin e përbashkët të dronëve ushtarakë të rangut të lartë turk në Ukrainë.
Forcimi i marrëdhënieve midis Ukrainës dhe Turqisë shkon përtej bashkëpunimit ekonomik dhe këto marrëdhënie janë bërë strategjikisht të rëndësishme për të dyja vendet që nga viti 2014 dhe fillimi i agresionit rus në Ukrainën lindore, me Kievin dhe Ankaranë duke rritur bashkëpunimin në sektorin e mbrojtjes dhe Turqinë që luan një rol të rëndësishëm në iniciativat diplomatike të Ukrainës.
Pushtimi rus i Krimesë shkaktoi një reagim veçanërisht të fortë nga Turqia për shkak të lidhjes së gjatë historike të vendit me gadishullin ukrainas, i cili kishte qenë pjesë e Perandorisë Osmane për shekuj. Turqia e sotme është gjithashtu shtëpia e një komuniteti miliona dollarësh të tatarëve të Krimesë. Kjo u mundësoi udhëheqësve ukrainas dhe turq të gjenin gjuhën e përbashkët në dënimin e shkeljeve të shpeshta të të drejtave të njeriut të popullsisë tatare të në Krime, e cila u pushtua nga Rusia.
Në të njëjtën kohë, Turqia u përpoq të balanconte mbështetjen e saj për integritetin territorial të Ukrainës me nevojën për të shmangur tjetërsimin nga Rusia.
Gjatë një vizite të fundit në Kiev, Erdogan përsëriti bisedimet e Kremlinit, duke përsëritur rëndësinë e marrëveshjes së Minskut të vitit 2015 dhe ofroi të ndërmjetësojë dhe të presë një raund të ri bisedimesh paqeje midis Rusisë dhe Ukrainës.
Presidenti Erdogan besohet të ketë një marrëdhënie personale komplekse, por konstruktive me presidentin rus Vladimir Putin që pasqyron lidhje të forta midis dy vendeve të tyre. Turqia është shumë e varur nga gazi rus për nevojat e saj energjetike, ndërsa rusët renditen rregullisht si mysafirët më të shumtë në industrinë turke të turizmit.
Lufta e Moskës dhe Ankarasë për ndikim rajonal
Por Turqia dhe Rusia janë gjithashtu rivalë gjeopolitikë që janë gjetur shpesh në anët e kundërta vitet e fundit në zonat e konfliktit, duke filluar nga Siria dhe Libia deri në Kaukazin e Jugut. A është Ukraina atëherë një fushë beteje e mundshme në luftën midis Moskës dhe Ankarasë për ndikim rajonal?
Marrëveshja e bashkëpunimit të mbrojtjes, e nënshkruar nga Turqia dhe Ukraina në fillim të shkurtit, është hapi i fundit në rritjen e partneritetit të sigurisë.
Që nga viti 2014, kompanitë turke të mbrojtjes kanë filluar të luajnë një rol gjithnjë e më të rëndësishëm në modernizimin e ushtrisë ukrainase, ndërsa Ukraina u ka dhënë partnerëve turq akses në një industri të sofistikuar aeronautike.
Deri tani, aspekti më domethënës i këtij bashkëpunimi është se Ukraina ka marrë 20 dronë luftarakë Bayraktar TB2, shumë të vlerësuar.
Kur Kievi vendosi për herë të parë një nga dronët e Turqisë, në tetor 2021, për të shkatërruar pozicionin e artilerisë në Ukrainën lindore të pushtuar nga Rusia, media ndërkombëtare e raportoi gjerësisht incidentin si një ngjarje të rëndësishme dhe një “ndryshim loje” të mundshme në konflikt.
Përdorimi i suksesshëm luftarak i dronëve turq nga ana e Ukrainës ka ngjallur protesta të forta nga Moska, së bashku me akuzat ruse se prania e këtyre dronëve kërcënon të destabilizojë rajonin. Incidenti u përmend më vonë si një nga shkaqet e mundshme pas akumulimit aktual të trupave të Putinit në kufirin ukrainas.
Duke qenë se shumë më tepër dronë turq do të prodhohen tani në objektin e ri të prodhimit ushtarak ukrainas, duket se Kremlini do të duhet të mësohet me faktin se aftësitë ajrore të Ukrainës janë përmirësuar.
Natyrisht, lidhjet ekonomike dhe energjetike të Turqisë me Rusinë nënkuptojnë se ka kufizime se sa larg mund të shkojë Ankaraja në mbështetjen e saj për Kievin. Megjithatë, marrëdhënia në rritje turko-ukrainas është një faktor i rëndësishëm që formëson ekuilibrin gjeopolitik me zhvillim të shpejtë në rajonin më të gjerë të Detit të Zi.
Së fundi, nuk duhet të harrojmë kurrë se Turqia është anëtare e NATO-s.
Kujtojmë gjithashtu se lufta në Nago-Karabak ishte dhe një matje e kamufluar forcash ruso-turke, ku dronët turq të Ajzerbaxhanit arritën të shkatërronin sistemi rus “Pancir” të armenëve. Ishte pra një betejë ku Turqia doli e fituar.
