Nga Gjergji Kajana
Strategjia paraqitur n 6 shkurt nga Komisioni Evropian, organi ekzekutiv i Bashkimit, parasheh nj integrim ballkanik n BE me shpejt si t ndryshme. P r Ballkanin q pret zgjerimin kjo p rkthehet n pasjen e Serbis e Malit t Zi si pararoj e t futurve t rinj nga gadishulli n nj dat rreth 2025-s. Gara e detyrave t sht pis sheh ata aktualisht si m t zellshmit e nj klase me 6 nx n s (kat r t tjer t jan Shqip ria, Maqedonia, Bosnje Hercegovina, Kosova). Detyrat e sht pis p rfshijn sundimin e ligjit, respektimin e t drejtave themelore t njeriut, luft n ndaj korrupsionit e krimit t organizuar, p rmir simin e institucioneve demokratike, reforma n administrat n publike e ekonomi, marr dh nie fqinj sie t mir . Jan t nj jta p r t 6 nx n sit por prej disa vitesh Beogradi e Podgorica po i kryejn me m tep r zell. Strategjia parathot se n rreshtin e par t aderuesve eventual jan Serbia e Mali i Zi (q jan n n negociata aderimi), n t dytin Tirana e Shkupi (q presin hapjen e negociatave n qershor) dhe n t tretin Sarajeva e Kosova (q i shohin negociatat me dylbi).
Shpejt sit e ndryshme po kthehen nj praktik normale n politik n e BE-s . P r her t par i evokoi Merkel para nj viti, duke iu referuar marr dh nieve mes 27 an tar ve t Bashkimit (an tari i 28-t , Britania e Madhe, sht n proces shk putjeje nga bashk sia). P r BE-n n formatin aktual shpejt si t ndryshme mund t duan t thon se jo t 27 an tar t do t hynin menj her n nj bashkim t mundsh m fiskal (sistem i nj jt taksimi) ose n nj ushtri t mundshme evropiane. Adoptimi i k saj formule edhe p r pretendent t aderues ballkanik sht m nyra p r ta mbajtur t gjall procesin e zgjerimit, q ka ecur me hapa shum t ngadalt pas shp rthimit t kriz s financiare t 2008-s. At her , n n zjarrin e kriz s, u p rparua me integrimin e premtuar t Kroacis (2013) dhe u el n negociatat me serb t e malazez t por nuk u ofrua nj perspektiv e qart aderimi q t p rfshinte data. Thjesht u b i ditur nj fakt i imagjinuesh m: nuk do t kishte zgjerime n legjislatur n evropiane 2014 2019. Tashm i ditur nj fakt shtes : do t jet gati e pamundur t ket zgjerime edhe n legjislatur n 2019 2024. Por Strategjia m shon mbi nj pohim t r nd sish m: do t ket zgjerime.
BE – ky bashkim doganor q garanton brenda tij l vizjen e lir t njer zve, mallrave e kapitaleve – nuk mund t ler jasht perspektiv s s aderimit nj treg prej 18 milion konsumator sh, nj zon q ka rritur nd rshk mbimet me Bashkimin me 80% m tep r krahasuar me 2008-n dhe q ndodhet n planet e zgjerimit t ndikimit n t t tre fuqish jodemokratike q jan rivale gjeopolitike t Brukselit: Rusia, Kina e Turqia. Nga k to m i fuqish m ekonomikisht sht Pekini, q ka hyr financiarisht n investime infrastrukturore n zon (ve an risht Serbi, ku angazhohet n centrale energjetike e autostrada). Rusia e Turqia duan t kthejn n shtyll t rheqjeje lidhjet shpirt rore me sllav t e para e me bashk sin e fes myslimane e dyta. Nuk jan fuqi ekonomike e nuk mund t ofrojn planet investuese t Pekinit. M e d mshmja sht Moska: sheh tek BE nj fuqi gjeopolitike rivale dhe tenton ta minoj duke ndezur nacionalizmin, q sht ndjenja e kund rt me federalizmin demokratik ku synon Brukseli. Rusia luan fort me dizinformimin teknologjik (mediat Sputnik e Russia Today) por gjithashtu sht rreshtuar p rher n krah t euroskeptik ve t rajonit: Gruevski n Maqedoni e Milorad Dodik n Bosnje Hercegovin . N propagand n moskovite ka nj vend t ve ant edhe p r Shqip rin , e cila shihet si bashk pun tore e Kosov s n plane imagjinare t krijimit t Shqip ris s Madhe .
Edhe n drit n e aktivizmit rus, p r Tiran n integrimi politiko ekonomik me BE-n nuk ka alternativ . N se n nj t ardhme integrimi me Evrop n i Ballkanit do t nd rpritej e fuqia ruse do t rritej, p r Shqip rin kjo klim joevropiane nuk do t ishte miq sore sepse me Rusin qysh tani marr dh niet jan n nj luft t ftoht . Moska do t preferonte si aleate vendet tona fqinje me popullsi sllave, ku natyrisht do t donte krer shteti filorus . Shqip ria pa Evrop n do t ishte shum e izoluar. Mund t duket nj fantarealitet por sistemi nd rkomb tar sht anarkik e realitetet ndryshojn . Le t mos harrojm q p r momentin fuqit parandaluese t nj konflikti serbo kosovar jan NATO ushtarakisht e BE diplomatikisht, fakte q na l n t kuptojm r nd sin e faktorit t jasht m n marr dh niet nd rballkanike.
N faqen 2 t Strategjis s shkurtit vjen pohimi m i r nd sish m p r aspirat n europeiste t Tiran s: Komisioni sht gati t p rgatis rekomandimet p r hapjen e negociatave t aderimit me Shqip rin e ish-Republik n Jugosllave t Maqedonis , mbi baz n e kushteve t p rmbushura . Kushtet tona jan 5 prioritetet: reforma e administrat s publike (simbol i fushat s s socialist ve n zgjedhjet 2017), forcimi i sistemit gjyq sor (ku Tirana po nd rmerr nj reform t thell me ndihm n e Brukselit), lufta ndaj korrupsionit, mbrojtja e t drejtave t njeriut dhe implementimi i t drejtave t pron s. Data p r t u sh nuar n kalendar sht 28-29 qershori, kur do t zhvillohet mbledhja e krer ve t shteteve t BE-s . Nga ajo mbledhje mund t ertifikohet nisja e negociatave t an tar simit.
N debatin publik shqiptar mungon nj informim i thell mbi BE-n . Kjo sjell nj far frike n popullsi, si gjithkush trembet nga di ka q nuk e njeh. Frika kryesore sht nj zhvendosje masive popullsie drejt vendeve evropiane pasi an tar simi t jet fakt i kryer. Arsyeja e zhvendosjes s trembur (e cila, n shkall t ndryshme, ka ndodhur pas 2004-s nga vende t ish-bllokut komunist si Rumania n vende per ndimore t Bashkimit si Britania e Madhe e Italia) do t ishte pabarazia ekonomike mes Shqip ris e Evrop s nj pabarazi q p rb n nj realitet t preksh m p r k do shqiptar. Sfida e madhe shqiptare e integrimit n BE duhet t jet pik risht ngushtimi i k saj diference, q realizohet vet m p rmes reformash t kryera nga shteti q formalizojn struktur n shqiptare: politika, ekonomia, drejt sia. Ky formalizim po ndodh dhe ka aleat shum t r nd sish m d shir n e pamohueshme t shumic s s shqiptar ve q ai t ndodh .
Ikja e popullsis nuk sht problem vet m i vendit q flet p r azilk rkuesit n Franc e aplikant t e llotaris amerikane. Nj institut maqedonas, Instituti p r Studimet Strategjike e Edukimin, botoi para pak jav sh nj studim q pohonte se 69% e profesor ve e asistent ve n edukimin e lart n Maqedoni do t konsideronin ikjen nga vendi p r mund si m t mira pun simi jasht , ku pagat jan m t larta e kushtet e jetes s m dinjitoze. Problemi ekziston dhe me fjal t e Strategjis s 6 shkurtit jeta e p rditshme n Ballkanin Per ndimor duhet progresivisht t kthehet n sa m t af rt me at Brenda Bashkimit Evropian . Cil sia e re e jet s (q mund t kihet vet m p rmes reformave) sht ura m e mir e lidhjes mes d shir s p r t jetuar me dinjitet n Ballkan e p rkitur politikisht Evrop s. Shqiptar t e 90-s q thirr n E duam Shqip rin si gjith Evropa u zhg njyen nga mungesa e jet s evropiane n vend por ky shtet, me mosh n mesatare 34 vje , e ka vendin brenda Bashkimit: po voton si evropian, do t jetoj si evropian e sidomos n brezat e rinj po ndihet evropian. N mos prej njehsimit t zhvillimit ekonomik (q do t ishte nj trajt simi i t ardhurave t vendeve aspirante p r aderim me ato an tare t Bashkimit), integrimi kulturor shqiptar mund t paraprij at politik.
*Doktor n Shkenca Politike e Marr dh nie Nd rkomb tare
