“Kam arritur të ikë nga ky vend”, qesh Nazmi Hanafiah paksa i nervozuar.
Një vit më parë, ky inxhinier IT 30-vjeçar u zhvendos në Forest City, një kompleks i madh banesash i ndërtuar nga Kina në Johor, në jug të Malajzisë. Ai mori me qira një apartament me një dhomë në një rrokaqiell me pamje nga deti.
Pas gjashtë muajsh aty, ai kishte duruar shumë. Ai nuk donte të vazhdonte të jetonte, siç tha ai, në një “qytet fantazmë”. “Nuk u interesova për depozitën time, nuk më interesonin paratë. Më duhej të largohesha,” tha Hanafiah, i cili takoi gazetarët e BBC në ndërtesën ku ai jetonte. “Kam të dridhura për t’u kthyer këtu. Je tejet vetmuar këtu, vetëm ti dhe mendimet e tua,” shpjegon Hanafia.
Një projekt prej 100 miliardë dollarësh
Si pjesë e Iniciativës “Belt and Road”, kompania më e madhe kineze e pasurive të paluajtshme Country Garden prezantoi Forest City-n në 2016, një megaprojekt me vlerë 100 miliardë dollarë. Në atë kohë, bumi i pasurive të paluajtshme në Kinë ishte në lëvizje të plotë. Investitorët morën hua shuma të mëdha parash për ndërtimin brenda dhe jashtë vendit për blerësit e klasës së mesme.
Plani i Country Garden ishte të ndërtonte një metropol miqësor ndaj mjedisit në Malajzi me një fushë golfi, park ujor, zyra, bare dhe restorante. Kompania pretendoi se Forest City përfundimisht do të ishte shtëpia e gati një milion njerëzve.
Tetë vjet më vonë, projekti qëndron si një kujtesë se nuk duhet të jesh në Kinë për të ndjerë efektet e krizës së pasurive të paluajtshme në Kinë. Vetëm 15 për qind e të gjithë projektit është ndërtuar deri më tani, dhe sipas vlerësimeve të fundit, pak më shumë se një për qind e totalit të ndërtimit është duke u shfrytëzuar.
Pavarësisht se përballet me rreth 200 miliardë dollarë borxh, Country Garden i tha BBC-së se ishte optimist për përfundimin e projektit.
Forest City cilësohet si “një parajsë e ëndrrave për të gjithë njerëzimin”. Por në realitet ai synonte tregun vendas kinez, duke u ofruar njerëzve ambicioz mundësinë për të zotëruar një shtëpi të dytë jashtë vendit. Çmimet ishin të paarritshme për shumicën e malajzianëve të zakonshëm.
Për blerësit kinezë, prona do të ishte një investim që mund t’u jepej me qira malajzianëve vendas, si Hanafiah, ose të përdorej si një shtëpi pushimi. Në realitet, vendndodhja e izoluar e Forest City-t, e ndërtuar në ishuj të rikuperuar larg qytetit më të afërt të madh të Johor Bahru, i largoi qiramarrësit e mundshëm dhe i dha atij pseudonimin lokal “Ghost Town”.
“Të jem i sinqertë, është rrëqethëse këtu. Kisha pritshmëri të mëdha për këtë vend, por ishte një përvojë kaq e keqe. Nuk ka asgjë për të bërë këtu,” tha Hanafiah.
Plazh i shkretë dhe kënde lojërash
Forest City jep një atmosferë të çuditshme, duket si një vendpushim veror i braktisur. Në një plazh të shkretë ka një kënd lojërash për fëmijë të lënë pas dore, një makinë të vjetër të ndryshkur dhe një shkallë të bardhë betoni që nuk të çon askund. Pranë ujit janë vendosur shenja paralajmëruese se noti nuk rekomandohet për shkak të krokodilëve.
Në qendrën tregtare të ndërtuar aty, shumë dyqane dhe restorante janë të mbyllura. Disa bare as nuk kanë mbaruar. Në një skenë surreale, një tren i zbrazët për fëmijë rrotullohet rreth qendrës tregtare duke luajtur vazhdimisht në kinezisht “Kokat, shpatullat, gjunjët dhe gishtat e këmbëve”.
Kur bie nata, errësira mbulon Forest City-n. Secili prej blloqeve të mëdha të apartamenteve përmban qindra të tillë, por vetëm disa kanë dritat ndezur. Është e vështirë të besohet se dikush në të vërtetë jeton këtu.
“Ky vend është rrëqethës. Edhe gjatë ditës, kur del jashtë derës, korridori është i errët,” tha Joanne Kaur, një nga banorët e paktë.
Ajo dhe burri i saj jetojnë në katin e 28-të të një prej rrokaqiejve – ata janë vetëm në të gjithë katin. Ashtu si Hanafiah, ata kanë marrë me qira një apartament dhe planifikojnë të largohen sa më shpejt që të munden.
“Më vjen keq për njerëzit që investuan para dhe blenë një banesë këtu. Forest City në Google nuk është ajo që shihni këtu sot. Supozohej të ishte një projekt që u ishte premtuar njerëzve, por nuk është ashtu,” shtoi Kaur.
Disa pyetën se si mund të merrnin një rimbursim në pronën e tyre, ku njëri tha: “Çmimi i banesës sime ka rënë aq shumë sa kam mbetur pa fjalë”.
Ky lloj zhgënjimi po ndihet në të gjithë Kinën, ku tregu i pasurive të paluajtshme është në rrëmujë. Pas viteve të huamarrjes së shfrenuar nga kompanitë e pasurive të paluajtshme, qeveria kineze pati frikë nga një flluskë dhe vendosi kufizime të forta në vitin 2021. “Shtëpitë janë për të jetuar, jo për spekulime”, ishte mantra e liderit kinez Xi Jinping.
Si pasojë e këtyre masave, kompanitë e mëdha kanë mbetur pa para për të përfunduar projekte të mëdha. Në tetor, Country Garden u detyrua të braktisë dy projekte në Australi, duke shitur një projekt të papërfunduar në Melburn dhe një tjetër në Sydney.
Faktorët politikë lokalë kanë kontribuar gjithashtu në situatën aktuale në qytetin pyjor. Në vitin 2018, kryeministri i atëhershëm i Malajzisë Mahathir Mohamad kufizoi lëshimin e vizave për blerësit kinezë, duke përmendur kundërshtimin e tij ndaj një “qyteti të ndërtuar për të huajt”.
Problemet kineze
Probleme të tjera të papritura, si kufizimet pandemike të udhëtimit dhe kontrollet mbi paratë që qytetarët kinezë mund të shpenzojnë jashtë vendit, kanë penguar veçanërisht projektet jashtë shtetit të nisura nga kompani të tilla si Country Garden.
“Unë mendoj se ata shkuan pak shumë larg dhe shumë shpejt. Përpara se të nisin një projekt jashtëzakonisht ambicioz si ky, një mësim kritik për t’u mësuar është të sigurohet fluks i mjaftueshëm parash,” thotë Tan Wee Tiam nga KGV International Property Consultants, raporton BBC.
Këtë javë, kompania me më shumë borxhe në botë e pasurive të paluajtshme, Evergrande, u përball me një gjyq likuidimi në një gjykatë në Hong Kong. Në fund, kompanisë kineze iu dha një zgjatje prej gjashtë javësh për të rënë dakord për një plan shlyerjeje me kreditorët e saj.
Country Garden këmbëngul se situata aktuale në tregun kinez të pronave është thjesht “zhurmë” dhe se filiali i saj në Malajzi është “biznes si zakonisht”. Kompania tha gjithashtu se planet për të përfshirë Forest City-n në një zonë të re të veçantë ekonomike midis Malajzisë dhe Singaporit fqinj treguan se projekti ishte “i sigurt dhe i qëndrueshëm”.
Por pa akses në para, është e vështirë të shihet se si mund të përfundojnë projekte si Forest City dhe si do të tërheqin njerëzit të jetojnë atje. Për momentin, pronat e paluajtshme të ndërtuara në Kinë janë, për ta thënë butë, të vështira për t’u shitur.
Kur bëhet fjalë për krizën e pasurive të paluajtshme në Kinë, Forest City është një rast klasik i ambicies kundrejt realitetit. Ndoshta disa faktorë lokalë kanë kontribuar në situatën aktuale, por kjo është dëshmi se ndërtimi i dhjetëra mijëra apartamenteve në mes të askundit nuk mjafton për të bindur njerëzit të jetojnë atje.
Në fund të fundit, fati i Forest City – dhe qindra projekteve në të gjithë Kinën – i takon qeverisë kineze. Në tetor, dolën raporte se Country Garden ishte vendosur në një listë paraprake të kompanive për të marrë mbështetje financiare nga qeveria kineze – megjithëse shtrirja e kësaj mbështetjeje është ende e paqartë.
Njerëz si Hanafiah nuk ka gjasa të kthehen në fund të fundit: “Unë patjetër do të zgjedh më me kujdes herën tjetër. Jam i lumtur që largohem nga ky vend!”.
