Një projektligj i propozuar në Kongresin e Kolumbisë synon të ndalojë shitjen e mallrave që përkujtojnë ish-bosin e drogës, Pablo Escobar. Kjo iniciativë ka shkaktuar debate të forta mes atyre që e mbështesin ndalimin dhe atyre që argumentojnë se kjo do të dëmtojë ekonominë lokale.
Më 27 nëntor 1989, Gonzalo Rojas ishte vetëm 10 vjeç kur mësoi lajmin tragjik se babai i tij kishte humbur jetën në një shpërthim ajror. Aeroplani Avianca Flight 203 u shkatërrua në ajër nga një bombë e vendosur nga karteli i Medellín-it, duke vrarë 107 pasagjerë dhe tre persona në tokë. Ky akt i tmerrshëm ishte një nga shumë krimet e Escobarit gjatë luftës së tij kundër shtetit kolumbian.
Megjithëse vitet e luftës me drogën dhe dhunës ekstreme kanë kaluar, ndikimi i Escobarit mbetet i gjallë. Ai është shndërruar në një figurë mitike në kulturën popullore, falë librave, muzikës dhe serialeve si “Narcos” në Netflix. Në Kolumbi, emri dhe fytyra e tij gjenden në bluza, suvenire dhe aksesorë të ndryshëm, veçanërisht në zonat turistike të Medellín-it.
Projektligji i propozuar synon të ndalojë jo vetëm shitjen, por edhe përdorimin dhe mbajtjen e veshjeve ose objekteve që promovojnë figura kriminale si Escobari. Deputeti Juan Sebastián Gómez, një nga autorët e ligjit, argumenton se “çështjet e vështira që janë pjesë e historisë sonë nuk mund të reduktohen në një bluzë ose një sticker të shitur në një cep të rrugës”.
Nëse miratohet, ligji do të imponojë gjoba për ata që shkelin rregullat dhe do të pezullojë përkohësisht aktivitetin e bizneseve që vazhdojnë të shesin këto produkte.
Ekonomia kundër etikës
Shumë shitës shprehin shqetësimin se një ndalim i tillë do të dëmtonte të ardhurat e tyre. Joana Montoya, një tregtare në Comuna 13 të Medellín-it, thekson se produktet me imazhin e Escobarit përbëjnë rreth 15% të shitjeve të saj. Për disa të tjerë, kjo përqindje shkon deri në 60%.
“Kjo është katastrofike. Kemi të drejtë të punojmë dhe këto bluza të Escobarit shiten gjithmonë mirë,” thotë ajo, duke shtuar se këto të ardhura ndihmojnë familjet e varfra të zonës.
Nga ana tjetër, të tjerë argumentojnë se fitimi nga produktet që glorifikojnë një kriminel është i gabuar. “Ky ndalim është i nevojshëm. Ai bëri gjëra të tmerrshme dhe këto suvenire nuk duhet të ekzistojnë,” shprehet Maria Suarez, e cila ndjehet e pakëndshme që shefi i saj shet artikuj të tillë.
Ndryshimi i perceptimit mbi Escobarin
Disa familjarë të viktimave të Escobarit e shohin këtë ligj si një hap të rëndësishëm drejt ndalimit të glorifikimit të tij. Gonzalo Rojas, i cili humbi babanë në shpërthimin e Avianca-s, ka punuar për të ndryshuar narrativën rreth Escobarit. Ai krijoi faqen narcostore.com, e cila duket se shet mallra të Escobarit, por në vend të tyre shfaq video të dëshmive të viktimave.
“Kur një ditë pashë një burrë me një bluzë që shkruante ‘Pablo, President’, u trondita dhe nuk dija si të reagoja,” thotë Rojas. Ai thekson se edukimi duhet të jetë një pjesë thelbësore e procesit, në mënyrë që gjeneratat e reja të mos e shohin Escobarin si një figurë heroike.
Një debat i gjerë kombëtar
Projektligji duhet të kalojë katër faza në Kongres për t’u bërë ligj. Megjithatë, që tani ka nxitur një debat të gjerë në shoqërinë kolumbiane. Krahasimi me vende si Gjermania, ku nuk lejohen simbolet naziste, apo Italia dhe Kili, ku nuk shiten artikuj me imazhin e Musolinit apo Pinochetit, është një argument që mbështetësit e ligjit përdorin shpesh.
Kryetari i bashkisë së Medellín-it e ka mbështetur publikisht ligjin, duke e quajtur këtë lloj marketingu një “fyerje për qytetin, vendin dhe viktimat”. Në anën tjetër, turistët vazhdojnë të blejnë suvenire të Escobarit, duke e parë atë si një figurë historike dhe jo si një kriminel.
Në fund të fundit, ligji nuk synon të fshijë Escobarin nga historia, por të çmontojë mitin rreth tij dhe të promovojë një kujtesë që nderon viktimat. Debati mbi këtë çështje vazhdon të përplasë interesat ekonomike me nevojën për drejtësi dhe reflektim historik.
