Nga Marton Dunai, FINANCIAL TIMES
Kryeministri i Shqipërisë Edi Rama është një nga liderët më properëndimorë në Ballkan, një ish-basketbollist dhe artist që erdhi në pushtet duke premtuar një goditje të pamëshirshme ndaj bandave kriminale.
Megjithatë, një dekadë më vonë, përpjekjet e Ramës për të përmbushur këtë premtim po bëhen gjithnjë e më të parëndësishme, teksa është zvarritur në disa skandale që kanë njollosur imazhin e tij brenda dhe jashtë vendit.
Rama është detyruar të mbrojë reformat që dyshohet se janë miqësore me pastruesit e parave, të shpjegojë se si bashkëpunëtorët e vjetër të qeverisë u përfshinë në hetimet e trafikut të drogës dhe të llogarisë rolin e tij në rrëzimin e një zyrtari të turpëruar të FBI-së.
Lutfi Dervishi, një analist i pavarur politik dhe ish-drejtor ekzekutiv i Transparency International në Shqipëri, tha: “Dëmi më i madh ka qenë në reputacionin ndërkombëtar të vendit. Kryeministri dikur ishte një yll i mediave ndërkombëtare.”
Ai tha se Rama i kishte trajtuar mirë krizat e shumta, përfshirë pandeminë e koronavirusit, “por tani, si një bumerang, befas ai është në qendër të vëmendjes për lajmet negative”.
Fuqia e rrjeteve kriminale në Shqipërinë e Ramës u zbulua në mënyrë spektakolare muajin e kaluar. Policia hoqi qindra kamera vëzhgimi të instaluara nga kriminelët – një operacion i madh spiunazhi që monitoron forcat e rendit dhe rivalët.
Zbulimet u bënë në një sfond jo të lehtë për Ramën, 58 vjeç. Nga një familje artistësh, Rama filloi karrierën e tij si basketbollist, më pas kaloi një dekadë duke pikturuar në Paris para se të kthehej në Shqipëri dhe të hynte në politikë. Zyra e tij ende përmban relike të basketbollit dhe shkarravina të tij shumëngjyrëshe në mure. Si kryebashkiak i Tiranës në fillim të viteve 2000, ai ndihmoi në transformimin e kryeqytetit duke rilyer blloqet e apartamenteve të epokës komuniste me ngjyra të gjalla.
Rama ka mbrojtur përpjekjet e tij për të çrrënjosur bandat: “Lufta kundër krimit dhe trafikimit ka qenë një prioritet për këtë qeveri”, tha ai për Financial Times përmes një zëdhënësi.
Megjithatë, qeveria e tij shkaktoi polemika vitin e kaluar duke kërkuar të ofrojë një amnisti tatimore për riatdhesimin e të ardhurave të huaja të padeklaruara deri në 2 milionë euro, një lëvizje që kritikët thonë se do t’u jepte kriminelëve me të ardhura të larta një leje kalimi falas.
Ligji është në pritje të miratimit parlamentar edhe pse draft-versionet e mëparshme u kritikuan nga BE, në të cilën Shqipëria është një kandidate për t’u anëtarësuar. Qeveria e Ramës ka thënë se ligji do të zbatohet vetëm për të ardhurat e ligjshme. Kjo pasoi skandale të tjera.
Dervishi tha se indeksi i perceptimit të korrupsionit të Transparency International për Shqipërinë ka shkuar “vetëm në rënie” që nga viti 2016. “Kam mbajtur shënim këtë vit skandalet e mëdha të lidhura me korrupsionin. Unë i kam vërejtur një duzinë”, tha ai.
Anëtarë të lartë të administratave të mëparshme të Ramës janë implikuar në çështje droge. Ish-ministri i Brendshëm Saimir Tahiri u burgos për shpërdorim detyre për lidhje me një rrjet trafiku.
Mbrojtësit e Ramës thonë se krerët e mëparshëm të qeverive nuk do të kishin lejuar kurrë burgosjen e zyrtarëve të tyre. Por skandali i mbikëqyrjes zemëroi qytetarët e rregullt, shumë prej të cilëve besojnë se qeveria bashkëpunon me trafikantët e drogës.
Këta trafikantë po zgjerojnë shtrirjen e tyre.
Bandat shqiptare janë zgjeruar nga plantacionet ilegale të kanabisit deri te trafikimi i kokainës dhe heroinës direkt nga Amerika Latine dhe Azia. Miliona euro u derdhën në Shqipëri, duke ndihmuar në zhvillimin e pasurive të paluajtshme luksoze përgjatë bregdetit të Mesdheut.
“Bota e krimit po forcohet në një nivel të ri”, tha ish-ministri i drejtësisë Aldo Bumçi, një anëtar i Partisë Demokratike të opozitës. Ai vuri në dukje zhvillimet bregdetare dhe kullat e shndritshme të banimit në Tiranë si destinacion për paratë e paligjshme. “Rrjetet e shpërndarjes rriten, ashtu si edhe pastrimi i parave… kush mund t’i përballojë këto apartamente? Jo shqiptarët e zakonshëm”.
Stili i shkëlqyer i jetesës së gangsterëve në një nga vendet më të varfra të Evropës është në kontrast të fortë me luftën e shqiptarëve të zakonshëm, shumë prej të cilëve zgjedhin të emigrojnë. Një e treta e qytetarëve të vendit jetojnë jashtë vendit, ku emigracioni në Mbretërinë e Bashkuar ka tensionuar marrëdhëniet me Londrën.
Reputacioni i Ramës jashtë shtetit është njollosur gjithashtu nga kontaktet e tij me një zyrtar të turpëruar të zbatimit të ligjit në SHBA, i akuzuar se ka ndihmuar liderin shqiptar për të përndjekur rivalët politikë.
Departamenti amerikan i Drejtësisë akuzoi ish-shefin e kundërzbulimit të FBI-së, Charles McGonigal në janar për shkelje të sanksioneve të SHBA-së dhe përfshirje në pastrim parash duke punuar për oligarkun rus Oleg Deripaska.
Një aktakuzë e veçantë fokusohet në kontaktet e padeklaruara të McGonigal me Ramën dhe pretendimet se ai kryente shërbime me pagesë për shqiptarët. McGonigal akuzohet se ka marrë të paktën 225.000 dollarë nga një oficer shqiptar i inteligjencës dhe më pas ka kaluar informacion nga zyra e Ramës tek autoritetet amerikane. Ata nga ana e tyre hapën një hetim për një lobist me bazë në SHBA që punonte për opozitën shqiptare.
Udhëheqësi i opozitës Sali Berisha, një ish-president dhe kryeministër, pretendoi se futja e tij në listën e zezë nga SHBA në vitin 2021 ishte rezultat i kontakteve të dyshuara të Ramës me McGonigal. Vendimi i SHBA-së, “tetë vjet pasi u largova nga pushteti… bazohet tërësisht në fuqinë lobuese të Edi Ramës”, tha ai për FT.
Rama mohon të ketë përdorur kontaktet e tij me McGonigal për këtë qëllim. Ai vuri në dukje se çështja McGonigal nuk ngriti asnjë akuzë kundër tij dhe tha se ai është “përdorur si kokë turku nga shumë individë në Shqipëri që kanë problemet e tyre të vazhdueshme me sistemin e drejtësisë”.
I dërguari i lartë për Ballkanin i qeverisë amerikane, Gabriel Escobar, tha se Shqipëria mbeti një “aleat solid i NATO-s – një partner i mirë dypalësh”.
Personaliteti i dashur i Ramës i ka krijuar atij lidhje të mira me liderët, duke përfshirë liberalët dhe konservatorët nga lindja dhe perëndimi. Ai mori pjesë në dasmën e tretë të George Soros, si dhe në atë të një vajze të presidentit turk Recep Tayyip Erdoğan.
Por zgjedhjet bashkiake në maj do të testojnë dominimin e kryeministrit në politikën shqiptare. Edval Zoto, një analist i pavarur, tha se Rama po vuante “pasoja në lidhje me mbështetjen popullore dhe opinionin publik”. Ai shtoi megjithatë se “aktualisht nuk ka asnjë ofertë tjetër politike në Shqipëri”, duke qenë se lideri i opozitës Berisha është i sanksionuar nga aleatë të rëndësishëm, SHBA dhe Britania e Madhe.
Partia Socialiste e Ramës kontrollon çdo pushtet vendor, përveç qytetit verior dhe krahinës së Shkodrës. Pranë Malit të Zi, qyteti është vendi ku filloi skandali i spiunazhit.
Oficerët kërkuan të merrnin pamjet nga ato kamera në janar pas një shpërthimi jashtë shtëpisë së një komandanti policie, i cili kishte drejtuar një operacion kundër kultivuesve të kanabisit dhe rrjeteve të trafikut të drogës. Kur gangsterët vendas refuzuan të bashkëpunonin, policia filloi t’i hiqte ata. Më shumë se 500 pajisje u hoqën në të gjithë vendin.
Rama tha në atë kohë se operacioni i policisë ishte “pak si një situatë Catch-22 pasi akuzohemi se nuk kemi marrë masa dhe akuzohemi gjithashtu kur marrim masa”.
Artan Hoxha, një gazetar investigativ shqiptar, tha se kishte parë “dhoma të mëdha kontrolli me shumë ekrane, ku grupet e mëdha të krimit vëzhgojnë”.
“Ata kishin kamera nate, aftësi për njohjen e fytyrës dhe targave. Vetëm policia duhet të ketë kamera të tilla. Madje kishte kamera në pyll për të monitoruar plantacionet e marijuanës.”
Kryebashkiaku i Shkodrës, Bardh Spahia, nga Partia Demokratike e opozitës së Berishës, tha se frika e kriminelëve kishte shkaktuar një eksod. “Ky rajon ka 215,000 banorë, [por] rreth 6,000 largohen brenda një viti. Me atë ritëm, në një dekadë e gjysmë, gjysma e rajonit do të zhduket”.
Duke fajësuar “strukturat shtetërore jofunksionale”, ai tha se skandali i mbikëqyrjes ishte “një pikë në oqeanin e qeverisë sonë të infektuar nga krimi”.
Petriti, një menaxher kafeneje në Shkodër, ishte dakord: “Ajo që duket si korrupsion, ngjan si korrupsion dhe që tingëllon si korrupsion është ndoshta korrupsion… Nuk është çudi që njerëzit po largohen masivisht.”
