Intervistoi Bernhard Zand – Der Spiegel
Australia ka qenë në kryetitujt e mediave të botës ditët e fundit, pasi marrëveshjes që nënshkroi me Uashingtonin dhe Londrën për nëndetëset. Pakti i ri ushtarak të kujton epokën e ngërçeve bërthamore. Aleanca, e njohur si AUKUS, parashikon që Australia të pajiset me nëndetëse me energji bërthamore nga SHBA dhe Britania. Ky është një reagim ndaj përpjekjes në rritje të Kinës për t’u bërë fuqi dominuese ekonomike dhe ushtarake në rajonin Indo-Paqësor. Australia, e cila ndodhet në Lindjen e Largët, por politikisht është pjesë e Perëndimit, shtrihet në vijën e konfliktit më të madh të epokës tonë, rivalitetit në rritje midis Kinës dhe Shteteve të Bashkuara.
Me lidhjet e saj të ngushta ekonomike me Kinën si furnizuese e lëndëve të para dhe ushqimeve, Australia i kuptoi para të tjerëve mundësitë që paraqiste rritja e Pekinit – njëkohësisht edhe rreziqet. Qysh në fillim të dekadës së fundit, qeveria australiane arriti në përfundimin se i duhej të forconte fuqinë e saj detare. Vendi ofroi një kontratë shumë miliardë dollarëshe për ndërtimin e 12 nëndetëseve me fuqi konvencionale. Kontratën e nënshkroi Grupi Naval në Francë, ndërsa nëndetëset e para planifikohej të dorëzoheshin në 2027.
Zyrtarisht, Kanberra mbeti e përkushtuar ndaj marrëveshjes deri pak javë më parë, pavarësisht vonesave dhe kostove të reja që e kërcënuan atë me kolaps. Por të enjten e kaluar, Australia u tërhoq në mënyrë zyrtare, duke njoftuar aleancën e saj me Uashingtonin dhe Londrën dhe duke u tërhequr nga kontrata me francezët. Pasojat politike kanë qenë të rëndësishme. Parisi ndihet “i tradhtuar” nga Australia dhe aleatët e saj në NATO, SHBA dhe Britania. Franca tërhoqi përkohësisht ambasadorët e saj nga Uashingtoni dhe Canberra.
Në Bruksel, ndërkohë, debati mbi “autonominë strategjike” të Evropës është rihapur dhe kanë lindur pyetje të reja në lidhje me efikasitetin e NATO-s, të cilës presidenti francez Emmanuel Macron pati thënë në 2019-n se i ka vdekur truri. Ish-kryeministri australian, Kevin Rudd, diplomat dhe njohës i mirë i Kinës, në një intervistë për “Der Spiegel” thotë se Kina paraqet një kërcënim real. Kjo është arsyeja pse, thotë ai, Perëndimi duhet të punojnë së bashku në vend që të përfshihen në lloj-lloj përplasjesh në lidhje me marrëveshjen e nëndetëseve.
Zoti Rudd, shekulli XX u shenjua nga dy luftëra botërore, që të dyja filluan në Evropë. A mund të përballemi me një konfrontim masiv në Paqësor në shekullin XXI?
Është mjaft e mundur. Nuk është e mundshme, por është mjaft e mundur për të qenë e rrezikshme. Dhe kjo është arsyeja pse burrat e shteteve duhet të bëjnë dy gjëra. Së pari, të identifikojnë kufizimet brenda të cilave duhet të qëndrojnë rrjedha e marrëdhënieve SHBA-Kinë, për të parandaluar që gjërat të mos dalin plotësisht jashtë kontrollit. Dhe së dyti, duhet gjetur një kornizë e përbashkët strategjike, e cila është e pranueshme reciprokisht në Pekin dhe Uashington, për të parandaluar krizat, konfliktet dhe luftën.
Gjermania ka qenë në vijën e parë të Luftës së Ftohtë. Tani, në konfrontimin aktual midis SHBA dhe Kinës, Australia është e ekspozuar. A është Kina e sotme një kundërshtare e frikshme dhe serioze siç ishte Bashkimi Sovjetik 60 vjet më parë?
Nëse degjenerojmë në një Luftë të Ftohtë – e cila në këtë fazë është e mundshme dhe jo thjesht e mundur – atëherë Kina duket si një kundërshtare strategjike shumë më e frikshme për Shtetet e Bashkuara sesa Bashkimi Sovjetik. Në nivelin e armëve strategjike bërthamore, Kina ka aftësi të mjaftueshme për një sulm të dytë. Në mungesë të konfrontimit bërthamor, ekuilibri i fuqisë ushtarakisht, por edhe ekonomikisht dhe teknologjikisht, është shumë më tepër problem për Shtetet e Bashkuara në teatrin pan-aziatik sesa ishte në Evropë.
Vendi juaj, SHBA dhe Britania tani kanë hyrë në një aleancë të re ushtarake, e cila do t’i sigurojë Australisë një flotë nëndetësesh me energji bërthamore. Cilat janë konsideratat strategjike pas këtij vendimi?
Në çështjen e kalimit nga nëndetëset konvencionale në ato bërthamore, unë ende nuk jam bindur nga logjika strategjike. Së pari, ekziston një argument teknik që është avancuar në lidhje me gamën, zbulueshmërinë dhe nivelet e zhurmës së nëndetëseve konvencionale kundrejt nëndetëseve me energji bërthamore. Ky është një debat teknik, i cili nuk është zgjidhur plotësisht. Nëse zgjidhet në favor të nëndetëseve me energji bërthamore, atëherë lind një pyetje tjetër.
Domethënë?
Ne nuk kemi një industri bërthamore civile të brendshme, kështu që si t’u shërbejmë këtyre nëndetëseve? E cila pastaj çon në një problem të tretë: Nëse atyre duhet t’u bëhet servis në Shtetet e Bashkuara dhe nga Shtetet e Bashkuara, a na çon kjo në një pikë ku një flotë e tillë nëndetësesh me energji bërthamore bëhet një njësi operacionale e Marinës Amerikane në vend që t’i përkiste Marinës Mbretërore Australiane sovrane dhe autonome? Këto pyetje nuk janë zgjidhur ende, kjo është arsyeja pse qeveria alternative nga Partia Laburiste Australiane, ndërsa siguron në parim mbështetje për vendimin, këmbëngul që këto pyetje duhet të marrin përgjigje.
Australia dhe Gjermania kanë lidhje jashtëzakonisht të ngushta ekonomike me Kinën. A janë bërë ato shumë të varura nga Pekini?
Çdo ekonomi moderne bën mirë të diversifikohet. Nën Xi Jinping, strategjia ekonomike e Kinës është bërë gjithnjë e më merkantiliste. Nëse je pala e dobët në marrëdhënie me një fuqi merkantiliste, atëherë gjithnjë e më shumë do t’ju diktohen kushtet. Një pikë tjetër është kjo: politika e brendshme ekonomike e Kinës po lëviz në një drejtim më statistik dhe më pak të orientuar drejt tregut. Ne duhet të pyesim veten nëse kjo do të fillojë të pengojë rritjen ekonomike të Kinës me kalimin e kohës dhe nëse Kina do të jetë aq e fuqishme në të ardhmen. Të gjitha këto janë arsye për të mos e mbështetur të gjithë rritjen globale, të gjithë rritjen e eksporteve evropiane dhe gjermane, në fuqinë e ardhshme të këtij tregu.
Australia është ndëshkuar ekonomikisht nga Kina, pjesërisht sepse qeveria juaj ka bërë thirrje për një hetim të pavarur mbi origjinën e pandemisë së koronavirusit. Çfarë mund të mësojnë vendet e tjera nga përvoja e Australisë?
Mësimi kritik përsa i përket diplomacisë shtrënguese ndërkombëtare të Kinës është se është shumë më mirë që vendet të veprojnë së bashku sesa të veprojnë në mënyrë të pavarur dhe individuale. Nëse shikoni sanksionet ndëshkuese të Pekinit kundër Koresë së Jugut, kundër Norvegjisë dhe tani kundër Australisë, aforizmi kinez gjen zbatim kudo: “sha yi jing bai” – “vritni një për të paralajmëruar 100”. Prandaj, parimi për të gjithë ne që jemi shoqëri dhe ekonomi të hapura është se, nëse njëri prej nesh vihet nën presion shtrëngues, atëherë ka kuptim që të gjithë të veprojmë së bashku. Dhe nëse doni që një studim rasti të shohë se si mund të jetë efektiv, shikoni Shtetet e Bashkuara. Kur ka qenë hera e fundit që kinezët kanë miratuar aksione të mëdha shtrënguese kundër SHBA? Ata nuk e kanë bërë sepse SHBA është shumë e madhe.
Disa ditë më parë, Bashkimi Evropian shpalli strategjinë e tij për Indo-Paqësorin. Brukseli planifikon të mbështetet më pak në mjetet ushtarake kundër Kinës dhe më shumë në bashkëpunimin më të ngushtë me fqinjët e Kinës – në zinxhirë të sigurt dhe të drejtë furnizimi, dhe në partneritete ekonomike dhe dixhitale. Çfarë mendoni për këtë qasje?
Në të kaluarën e afërt, logjika në Bruksel dhe në shumë kryeqytete evropiane ishte mjaft e thjeshtë: Së pari, Kina është një problem sigurie për Shtetet e Bashkuara dhe aleatët e saj aziatikë, por jo për ne në Evropë. Së dyti, Kina paraqet një mundësi ekonomike për ne në Evropë, e cila duhet të maksimizohet. Dhe së treti, Kina përfaqëson një problem të të drejtave të njeriut, për të cilin herë pas here ne do të përfshihemi në disa forma të përshtatshme të teatrit politik. Kjo ishte logjika, nëse mund të përmbledh historinë e kohëve të fundit në një haiku të papërpunuar australian.
Mundeni!
Por tani, kjo ka evoluar. Evropianët kanë përjetuar sulmet e tyre kibernetike. Gjermania në veçanti ka përjetuar pasojat e politikës industriale kineze dhe blerjen agresive të teknologjisë gjermane, si dhe bashkëpunimin strategjik midis Kinës dhe Rusisë, i cili tani është pothuajse një aleancë de facto. Kur e shoh këtë evolucion të pasqyruar në qëndrimin e G-7, të NATO-s dhe të Bashkimit Evropian, ai po tregon një drejtim të caktuar. Evropianët më në fund kanë arritur në përfundimin se Kina përfaqëson një sfidë globale. Rajoni i Azi-Paqësorit tani ka evoluar drejt Perëndimit, në Indo-Paqësor, përmes Kanalit të Suezit, në Mesdhe dhe në vetë kontinentin e vjetër. Kina është një fenomen global, sa u përket mundësive dhe sfidave. Nuk ka asnjë vend të vetëm nga Lituania në Zelandën e Re që nuk po përballet me realitetin e Kinës. Kina nuk mund të lihet mënjanë dhe të konsiderohet si problemi i dikujt tjetër.
