Roberto Saviano shpjegon se çfarë e ka shkaktuar dhunën ekstreme që po ndodh në këtë orë në Ekuador, që deri pak vitesh ishte vendi më pak i prekur nga krimi në Amerikën Latine; kush janë Choneros që e kanë futur vendin në kaos dhe pse përgjigjja e qeverisë mund të përkeqësojë dhunën.
Nga Roberto Saviano
Ajo që të gjithë vëzhguesit prisnin të ndodhte, herët a vonë, në Amerikën e Jugut po ndodh në Ekuador: një narko-grusht shteti.
Një kaos kompleks, i paplanifikuar, i nxitur vetëm gojarisht, me fjalë kyçe në TikTok dhe Instagram: kaosi, trazira, të shtëna me armë në mënyrë të rastësishme, pushtim i qytetit për të parandaluar zhvillimin e jetës në mënyrë të rregullt. Aq e rregullt sa mund të jetë jeta në Kuito.
Dhe kështu shpërndarësit e drogës, korrierët, grupet janë shndërruar në narko-guerilë, ku mund të shihen burra me bazuka në rrugë dhe që kanë filluar të gjuajnë pa logjikë në makinat e familjeve që sapo kishin shkuar të merrnin fëmijët nga shkolla, të rrëmbejnë fëmijë në kopshtet publike ose njerëz në stacionet e autobusëve me qëllimin e vetëm për t’i përdorur ata si një mjet shantazhi për qeverinë.
Në këto orë po bëjnë xhiron e videove dramatike, të publikuara shpesh nga vetë narko-trafikantët: një vajzë e vogël me uniformë shkolle të gjakosur, e goditur nga një plumb në krah, duke dalë nga makina duke kërkuar ndihmë.
Video në burgje, ku grupe narkotikësh të maskuar po varin në litar rojet e burgut me mjete artizanale të krijuara vetë.
Video, video dhe vetëm video.
Qeveria ka stakuar energjinë elektrike në disa qytete në përpjekje për të parandaluar që mediat sociale të kthehen në mjet komunikimi për narko-trafikantët – siç ka qenë gjithmonë – për të përhapur krimet e tyre dhe për të dhënë urdhra për veprim.
Objektivi i narko-puçit nuk është të marrë pushtetin, nuk është të administrojë shtetin me njerëzit e tyre, as të kontrollojë shtetin. Larg asaj. Narko-puçi dëshiron të terrorizojë vendin, të rivendosë supremacinë e tij mbi qeverinë dhe ta detyrojë atë të negociojë.
Negocimi për lirinë e José Adolfo Macías “Fito”, kreut të kartelit hegjemonik në Ekuador, Los Choneros dhe negociatat për fuqinë e karteleve që e konsiderojnë veten mbështetësit e vërtetë të qeverisë dhe të tradhtuara prej saj.
“Fito” ishte arratisur nga burgu shumë ditë para se të vihej re nga autoritetet e burgut: në qeli e kishte zëvendësuar një sozi.
Kur presidenti ekuadorian Daniel Noboa zbuloi trukun dhe arratisjen, ai shpalli një gjendje të jashtëzakonshme për dy muaj, shtetrrethim, postblloqe, kufizime lëvizjeje, helikopterë për të kërkuar bosin që u arratis nga burgu i sigurisë maksimale të Litoral të Guajakilit.
Kjo shkaktoi trazirat dhe urdhrin njëkohësisht nga kriminelët për t’i vënë zjarrin Ekuadorit.
Pse Ekuadori?
Megjithatë, ky vend i vogël me 18 milionë banorë në pjesën veri-perëndimore të Amerikës së Jugut, ka qenë gjithmonë ndër vendet më pak të rrethuara nga krimi në krahasim me vendet fqinje, Kolumbia dhe Peruja dhe krahasuar me situatën e Karaibeve.
Kjo tani është histori. Ekuadori në vitet ’80 dhe ’90 dhe gjatë gjithë fazës së parë të viteve 2000 nuk kishte kurrë kartel hegjemonist apo banda me praktika të përgjakshme kriminale.
Gjithçka ndryshon që nga viti 2018 kur ndryshimet në strukturat gjeopolitike të narko-trafikantëve e bëjnë Ekuadorin një hapësirë themelore për grupet e mëdha globale të trafikut të drogës.
Ndryshimi ndodhi me 4 lëvizje të mëdha:
1) Fundi i karteleve të mëdhenj kolumbianë: Duke u shndërruar në shumë grupe të fragmentuara, ata nuk kanë më menaxhim nga lart-poshtë të kultivimit të kokainës dhe dërgesave.
Në këtë pikë, të gjithë fillojnë të kultivojnë ku munden dhe të gjithë duhet të ruajnë.
2) Fundi me një traktat paqeje të guerrilëve kolumbianë komunistë, FARC (Forcat Revolucionare të Armatosura), i cili ishte guerilja më e vjetër në botë, sepse ishte financuar me të ardhurat e trafikut të kokainës.
Guerilët i fitonin të ardhurat nga kultivimi dhe transporti; me përfundimin e kultivimit, ajo mund të transportohet diku tjetër dhe të rritet kudo.
3) Fuqia hegjemoniste e karteleve meksikane si perandorë globalë të trafikut të drogës.
Kartelet kolumbiane janë të punësuar nga kartelet meksikane dhe këto të fundit kanë vendosur të rrisin të korrat kolumbiane dhe peruane. Ku e ruajnë dhe rafinojnë kokainën? Pikërisht në Ekuador.
4) Lëvizja e fundit, e cila në vetëm pak vite e bëri Ekuadorin një nga vendet më të dhunshme në tokë, është ndryshimi politik i Venezuelës.
Venezuela – tani një shtet i dështuar – në vitet pas Chavezit, iu nënshtrua kontrollit të një karteli, Cartel de los Soles.
Grupet e drogës janë të përbërë nga oficerë të ushtrisë (të cilët kanë diellin si simbol në radhët e tyre), të cilët kontrollojnë nisjen e dërgesave me kokainë direkt nga portet e Venezuelës.
Me rritjen e prodhimit të kokainës dhe rritjen e kërkesës evropiane dhe të Lindjes së Mesme, ato kanë vendosur çmime gjithnjë e më të larta.
Në portet e Venezuelës, dërgimi i kokainës është një praktikë e konsoliduar që nuk kërkon fshehje: është e mundur të organizohet dhe ruhen tonelata kokainë në anije.
Një shërbim që qeveria e paguan shumë shtrenjtë. Cartel de los Soles tani ka rritur çmimet dhe meksikanët kanë vendosur të zhvendosin gjithçka në Ekuador. Çfarë do të thotë kur një kartel meksikan bashkohet me një grup të ri? Këtu është prova.
Në vitin 2005, Los Choneros numëronte dhjetëra anëtarë. E keni lexuar mirë: fjalë për fjalë dhjetë njerëz të komanduar nga Jorge Bismark Véliz España, i njohur si “Chonero”.
Pothuajse të gjithë fëmijët e grupit vijnë nga qyteti i Chone-s, por karteli konsolidohet në qytetin bregdetar të Mantës.
Imagjinoni që 10 njerëz të dëshpëruar, të varur nga alkooli dhe thithja e kokainës, të marrin një, dy milionë – fillimisht në javë, pastaj në ditë – për ruajtjen e gjetheve, rafinimin e kokës dhe në fund për dërgesën.
Çfarë ndodh? Ndodh që në pak muaj ata fillojnë të ndërtojnë një konsensus të jashtëzakonshëm dhe bëjnë atë që bëjnë gjithmonë mafiozët: kontrollojnë varfërinë, organizojnë varfërinë dhe e devijojnë atë në narko-kapitalizëm. Dhe ata investojnë në lidhje.
Ata komandojnë një ushtri prej dhjetë mijë filialesh në të gjithë vendin dhe një “nënkontraktor” që punon për ta prej mbi gjysmë milioni njerëzish.
Los Choneros bëhet kompania e parë në vend që depërton në politikë, vendos për kryetarët e bashkive, blen vota, lëviz ministrat dhe drejtuesit e policisë dhe vret politikanët kur ata qëndrojnë mes tyre dhe objektivave të tyre siç ndodhi para kamerave më 10 gusht me kandidatin për zgjedhjet presidenciale, Villavicencio dhe 6 ditë më vonë, kandidatin tjetër, Pedro Briones.
Përgjigja e qeverisë (dhe rreziqet)
Tashmë qeveria që ata e konsiderojnë aleat, ka shpallur jo vetëm gjendjen e jashtëzakonshme, por në një video ku shfaqej e bashkuar me opozitën, ata shpallën “amnisti dhe imunitet” për ushtarët dhe policët që po përpiqen të rivendosin rendin.
Çfarë do të thotë? Kushdo me uniformë mund të qëllojë këdo pa pasur nevojë të urdhërohet apo të mbahet përgjegjës.
Kjo do të çojë vetëm në një përkeqësim të dhunës, e cila në fakt do të përfundojë duke detyruar qeverinë të ndërmjetësojë me narko-trafikantët.
Dikush do ta shesë kokën e Fitos dhe do të marrë përfitime nga qeveria për të ndaluar gjithçka.
Ajo që po ndodh në Ekuador, ka të bëjë me çdo komb perëndimor dhe jo për përfshirje morale, sepse sa më shumë rritet kriza e punës, aq më shumë vështirësitë dominojnë jetën e përditshme, sa më e vështirë dhe famëkeqe bëhet jeta, aq më shumë rritet konsumimi i drogës.
Gjaku i Ekuadorit prodhohet nga tonelata kokainë, heroinë (që rrjedh nga opiumi i rritur në Sinaloa), marijuanë dhe ilaçe kundër dhimbjeve (fentanil), për të cilat bota është gjithnjë e më e uritur.
Trafikantët e drogës përfitojnë nga dhimbja e injoruar nga qeveritë e botës, droga nuk është gjë tjetër, veçse një qetësues i tmerrshëm dhe helmues për vuajtjet dhe ankthin e krijuar nga koha jonë dhe që pushton miliona njerëz.
