“Finlandizimi”, neutraliteti që Moska i imponoi Finlandës gjatë Luftës së Ftohtë, është një mënyrë e diskutueshme për zgjidhjen e krizës ruso-ukrainase, madje përmendja e këtij termi irriton finlandezët.
Deklarata e presidentit francez Emmanuel Macron se ky është një nga modelet e bisedës ndezi debat, ndonëse ai mohoi përdorimin e këtij termi.
“Ruani kufijtë në mënyrë që njohuritë e fqinjit të fuqishëm në çështjet strategjike të kujtojnë situatën e përjetuar nga Finlanda”, por ekspertët besojnë se një zgjidhje e ngjashme për Ukrainën do të ishte e papranueshme për qeverinë në Kiev.
Neutraliteti nën kontroll
Finlanda ishte pjesë e Perandorisë Ruse nga 1809 deri në 1917 kur fitoi pavarësinë e njohur nga sovjetikët. Por pas luftës së parë nga viti 1939 deri në 1940 të shkaktuar nga pushtimi i Bashkimit Sovjetik, dhe më pas luftës së dytë nga qershori 1941 kur luftoi kundër Ushtrisë së Kuqe së bashku me Gjermaninë naziste, Finlanda nënshkroi një armëpushim me BRSS në 1944 dhe një paqe traktat në Paris 1947
Në kontekstin e ri të Luftës së Ftohtë dhe Perdes së Hekurt, Moska dhe Helsinki nënshkruajnë një marrëveshje miqësie dhe bashkëpunimi në 1948.
Sipas marrëveshjes, udhëheqësit finlandezë janë zotuar të mos bashkohen me aleancën ushtarake perëndimore, duke përfshirë Organizatën e Traktatit të Atlantikut të Veriut (NATO) të sapoformuar.
Në Finlandë po ndiqet një politikë që fshin pozicionimin anti-sovjetik nga sfera politike dhe kulturore, dhe për rrjedhojë edhe në media.
Moska kontrollon politikën e jashtme dhe ushtarake të Finlandës dhe në këtë mënyrë parandalon, për shembull, përfundimin e marrëveshjeve për mbrojtjen e ndërsjellë të Finlandës me Suedinë dhe Norvegjinë.
Fjalë fyese
Një politikë e tillë parandaloi pushtimin sovjetik dhe aderimin e Finlandës në bllokun lindor, dhe ekspertët pajtohen se udhëheqësit finlandezë nuk kishin zgjidhje tjetër.
Por për pavarësinë finlandeze, ishte një goditje e dhimbshme dhe shumë banorë të vendit nordik e konsiderojnë atë një periudhë të turpshme.
“Në Finlandë, kur thua se dikush është ‘finlandizuar’, tingëllon pothuajse si një fyerje, do të thotë se je më afër Rusisë sesa Perëndimit”, tha ish-kryeministri finlandez Alexander Stubb në një intervistë për AFP.
Shumë njerëz nga bota e atëhershme e politikës dhe medias sot kritikohen se i imponojnë vetes censurë më shumë se ç’duhet për të mos ofenduar Kremlinin.
Pas rënies së Bashkimit Sovjetik në vitin 1991, Finlanda më në fund ishte në gjendje të hiqte dorë nga neutraliteti i saj i imponuar dhe të zgjidhte qartë bllokun perëndimor, kështu që në vitin 1995 u bë anëtare e Bashkimit Evropian, dhe më pas partnere, por jo anëtare e NATO.
“Ne ishim një vend i vogël midis një shkëmbi dhe një vendi të vështirë,” tha profesori Teivo Teivainen nga Universiteti i Helsinkit.
“Shumë njerëz e pranojnë se “finlandizimi” është pjesë e historisë sonë”, por ta arrish atë sot, qoftë Finlanda apo Ukraina, është ofenduese për shumëkënd”, shpjegon ai.
Situata të reja
Ideja se “finlandizimi” mund të zgjidhë tensionet me Rusinë dhe konfliktin që ka lindur që nga aneksimi i Krimesë nga Rusia në vitin 2014, po provokon reagime të ashpra në Balltik.
Ish-presidenti i Estonisë Toomas Hendrik Ilves thekson se “Finlanda nuk konsiderohej një demokraci” në kohën e finlandizimit. “Nuk ishte bukur të shihje”, paralajmëron ai, duke kujtuar se presidenti finlandez Urho Kekkonen kishte qenë në pushtet për 26 vjet dhe mandati i tij u zgjat me një shumicë të thjeshtë parlamentare.
“Formulat e vjetra për situata të reja funksionojnë rrallë”, tha Stubb në Tëitter, duke shtuar se ai nuk besonte se Emmanuel Macron e kishte shqiptuar fjalën problematike.
Ish-kreu i diplomacisë finlandeze, i cili ishte ndërmjetësi në konfliktin midis Rusisë dhe Gjeorgjisë në vitin 2008, kundërshton me forcë idenë se “finlandizimi” mund të jetë një model për shqyrtimin e krizës ruso-ukrainase.
“Asnjë fuqi e madhe, qoftë Rusia apo ndonjë tjetër, nuk duhet të vendosë se cilën rrugë do të zgjedhë Ukraina për sigurinë e saj,” tha ai.
