Gjergji Kajana
Në 24 shkurt Rusia sulmoi Ukrainën duke menduar se do të zbatonte një plan maksimalist: pushtim i krejt vendit ose, të paktën, i Kievit, skenar ky i fundit që mund të paralizonte shtetin ukrainas. Rusët parashutuan njësite elite në aeroportin e Hostomelit pranë kryeqytetit por ukrainasit, të paralajmëruar nga SHBA, i neutralizuan dhe Kievi, megjithëse i shpërfytyruar nga bombardimet, mbeti e mbetet i lirë. Marrja e Kievit (për momentin braktisur) përbën Planin A të Moskës. Luftërat në terren teknikisht konsistojnë në dy operacione të veçanta: njëra në veri të Ukrainës, dje me epiqendër Kievin e sot Karkivin; tjetra në jug, që ka si fytyrë tragjike Mariupolin e shkatërruar dhe objektiva të shpallur pushtimin rus të krejt Donbasit e gjithë zonës bregdetare ukrainase deri në kufijtë me Rumaninë e Moldavinë.
Përveçse do ta sillte materialisht luftën në kufijtë e NATO-s (ku bën pjesë Rumania), ky skenar do ta privonte Ukrainën nga çdo dalje në det. Ky është Plani B, materialisht më i mundshëm për zbatim. Në qëllimet e presidentit rus Kievi kështu do të dobësohej rrezikshëm, duke rrezikuar kapitullimin. Ky skenar do të ndihmohej nëse Ukraina Jugore bregdetare do të sulmohej në drejtim të portit të Odesës edhe nga territori i Moldavisë, që ka brenda vetes rajonin separatist filorus të Transnistrias, ku banojnë rusishtfolës. Në deklarata publike si aleati i Putinit Lukashenko (presidenti i Bjellorusisë), si drejtues ushtarakë e politikë rusë e filorusë kanë përmendur në qëllimet e konfliktit shtrirjen e tij në këtë rajon.
Modavia nuk ndihet e sigurt dhe duhet të studiojë precedentët e ndërhyrjeve ruse në Gjeorgji (2008) e dy herë në Ukrainë (2014 e sot), zhvilluar në “mbrojtje” të rusishtfolësve të kërcënuar. Duke qenë se nuk bën pjesë në NATO, Kishinjevi nuk gëzon garanci ushtarake perëndimore dhe mbrojtja eventuale e tij vendos Perëndimin përballë dilemës së fortë: A duhet ndërhyrë drejtpërsëdrejti në konflikt me sulme të drejtpërdrejta rusëve?
Qëndrimet politike të orientuara nga Uashingtoni tregojnë se aktualisht Kishinjevi nuk gëzon asnjë shans të mbrohet më tepër sesa Kievi në 24 shkurt, madje raporti i pabarabartë i forcave ndaj Moskës e kthen në objektiv teorikisht ndjellës për t’u pushtuar. Perëndimi aktualisht nuk e konsideron publikisht përfshirjen në asnjë luftë tjetër veç asaj ekonomike me Moskën dhe nuk ka nisur përgatitjen e opinionit publik për këtë opsion.
Dilema perëndimore e mosndërhyrjes zyrtare në terren rezulton e tejkaluar prej faktit se Ukraina po furnizohet ndjeshëm gjithnjë e më tepër me armë nga NATO, me arsyetimin e ndihmës ndërkombëtarisht të detyruar për vende që pësojnë një agresion. Kërcënimi bërthamor i Putinit është kualifikuar serioz e i besueshëm nga CIA, por dorëzimi i Ukrainës nuk përbën opsion për Perëndimin sepse do të ishte ftesa më e mirë për agresione të mëtejshme, përfshirë vende të NATO-s (si tre republikat balltike Lituani, Letoni, Estoni) ku jetojnë popullsi rusishtfolëse. Shtimi i furnizimeve perëndimore mund të rrisë rrezikun e raprezaljeve ruse ndaj vendeve nga ku armatimet nisen (Polonia, Rumania) por për Perëndimin dy muaj luftë e krime lufte të qarta janë mjaftueshëm për t’u bindur se Rusia mund të ndalet vetëm ushtarakisht në terren dhe jo me sanksione apo diplomaci.
SHBA janë vendi perëndimor më i qartë në strategjinë e luftës: duke qenë se nuk kanë asnjë lloj varësie ekonomike me Moskën (siç e ka BE për energjinë) e as vazhdimësi territoriale tokësore me të, të ndërgjegjshëm se Pekini (rivali i tyre strategjik) vëzhgon Kievin për të kuptuar sesi mund të rimarrë “Ukrainën” e vet, Tajvanin, synojnë ta dobësojnë Rusinë në luftë derisa minimalisht të heqë dorë nga ky e agresione të tjera dhe maksimalisht të provokojnë një ndryshim regjimi. “De facto” presidenti ukrainas Zelensky bashkëndan këto objektiva dhe dialektikisht pohon atë që Uashingtoni diplomatikisht hesht: Putin synimin ndryshimin në favor të Rusisë të hartës së Evropës Lindore e Qendrore dhe Ukraina përfaqëson vetëm të parën e shumë dominove territoriale që Moska dëshiron të rrëzojë në ish-zonën e Paktit të Varshavës apo Perandorisë cariste.
Zhvillimet në marrëdhëniet Rusi -NATO prej 2007-s (kur, pas fjalimit antiamerikan të Putinit në Konferencën e Sigurisë në Mynih, u sulmua kibernetikisht Estonia) paraqesin tablonë e një Moske që kërkon të ndryshojë “manu militari” sigurinë e Evropës Lindore në favorin e vet duke zmbrapsur Aleancën, përveçse të rrëzojë globalisht gjithë arkitekturën ndërkombëtare post-1945 bazuar tek ekzistenca e OKB-së si forumi multilateral i diskutimit të zgjidhjes së konflikteve. Me sulmin e 24 shkurtit 2022 Putin tejkaloi Hrushovin gjatë krizës së Kubës në 1962-shin në sfidën Amerikës sepse nuk tregoi asnjë vullnet për ta zgjidhur çështjen ukrainase përtej kërkesave maksimaliste të pandryshuara: njohje e sovranitetit rus mbi Krimenë (“de facto” i pranuar nga Perëndimi) e “pavarësisë” së Donbasit, neutralitet e demilitarizim i Ukrainës (e cila, duke pasur përballë fuqinë e fqinjit lindor, kërkon garanci të forta në këtë pikë të diskutueshme). Në thelb, Zelensky e Perëndimi (sponsor i tij) do të pranonin negociata vetëm në dy pikat e fundit ndërsa Putin i quan ato si akti i materializmit të synimeve të tij, qëndrime që publikisht i pohoi së fundmi në takimin e 26 prillit me sekretarin e përgjithshëm të OKB-së Guterres.
Nëse Rusia realizon fillimisht planin B (pushtim i Donbasit e Jugut ukrainas deri në kufirin rumun e potencialisht në Transnistria, me brenda skenarin e Odesës shkatërruar nesër si Mariupoli sot) rrit në letër mundësinë e realizimit të planit A (marrja e Kievit) nëse armët perëndimore nuk do ta ndalin shpejt.
Një shtrirje e luftës edhe në Moldavi në qëllimet e presidentit rus mund të shërbejë si diversiv ndaj ndihmës perëndimore Kievit ose si afrim i pretekstit të kërkuar për ta shtrirë luftën në territorin e NATO-s nëse Aleanca do të angazhohej në mbrojtje të Kishinjevit me metodat që mbron sot Kievin. Edhe pse Ukraina ka treguar një shpirt qëndrese të paepur – në vazhdën e asaj në sheshe për vlerat perëndimore në 2004-n e 2013-2014-n – nuk zotëron burimet njerëzore e ushtarake të Rusisë, ku për momentin është iluzion të besohet se mund të zhvillohen revolta ose manovra pallati ndaj presidentit. Me afrimin material të ushtrisë ruse në kufirin e NATO-s (testuar me bombardimet në Lviv në Ukrainën Perëndimore) rreziqet e përshkallëzimit të luftës ukrainase kalojnë pikën kritike. Perëndimi ka vetëm një opsion për ta përmbajtur: “armë, armë, armë” (e stërvitje) Kievit aktualisht për të mos u detyruar t’i përdorë ato vetë në një të nesërme më pak të largët.
Versioni në italisht:
La guerra all’imbocco dell’escalation
Gjergji Kajana
L’aggressione russa dell’Ucraina è stata scatenata il 24 febbraio basandosi sull’assunto di poter occupare tutto il paese o almeno Kiev, realizzando uno scenario che avrebbe paralizzato gli aggrediti. L’Ucraina, avvisata dagli USA, riuscì a bloccare nell’aeroporto di Hostomel le unità d’élite che si paracadutarono con l’obiettivo di prendere la capitale, che – malgrado deformata dai bombardamenti –rimane sotto controllo governativo. La presa di Kiev (al momento accantonata) costituisce il Piano A della guerra di Mosca. Il conflitto generale è suddivisibile in due distinte operazioni: la prima si svolge nell’Ucraina Settentrionale ed aveva come obiettivo principale Kiev, subendo poi uno spostamento di priorità su Kharkiv; la seconda è in corso nel Sud, presenta come fotografia la martoriata Mariupol e obiettivi conclamatati l’occupazione russa di tutto il Donbass e della zona costiera che da esso si estende fino al confine ucraino con Romania e Moldavia. Secondo DmitryRodionov, direttore del Centro di ricerche geopolitiche dell’Istituto dello Sviluppo innovativo di Mosca,”l’Ucraina del sud deve rientrare in uno spazio russo, vedremo poi con che formula. La parte occidentale va lasciata al suo destino. Non si tratta più d’impedire all’Ucraina di entrare nella NATO, ma di creare una nuova nazione che ci protegga dalle manovre occidentali”.La realizzazione dello scenario – il Piano B della guerra – porterebbe materialmente la guerra ai confini della NATO (frontiera ucraina con la Romania, membro dell’Alleanza) e priverebbe Kiev dello sbocco sul Mar Nero. Questo Piano B in teoria è più probabile di vedersi materializzato e indebolirebbe fortemente Kiev, spingendolo a una possibile capitolazione. Lo scenario avrebbe più probabilità di vedersi in vita se la costa sud dell’Ucraina venisse attaccata anche in direzione di Odessa dalla regione moldava della Transnistria (separatista e con molti russofoni), che dista 100 km dal principale porto ucraino. In uscite pubbliche il presidente bielorusso Lukashenko (il più stretto alleato di Putin) e dirigenti militari e politici russi e filorussi hanno menzionato come priorità del conflitto in corso la sua estensione alla Transnistria.
La Moldavia ha tutte le ragioni per sentirsi insicura e indifesa e dovrebbe considerare i precedenti degli interventi russi in Georgia (2008) e due volte in Ucraina (2014, 24 febbraio 2022), attuati “in difesa” dei diritti minacciati dei russofoni. Essendo un paese neutrale che non fa parte della NATO, Chişinău non gode di garanzie di protezione e la sua eventuale difesa metterebbe l’Occidente di fronte al dilemma: Intervenire nel conflitto attaccando direttamente i russi? Le posizioni pubbliche provenienti da Washington dimostrano che Chişinău non ha più garanzie di quelle avute da Kiev il 24 febbraio e l’ineguale rapporto di forze con Mosca e la sua contenuta estensione territoriale lo mettono nella scomoda posizione teorica di facile preda.L’Occidente non considera al momento altre opzioni di coinvolgimento diretto in guerra diverse da quelle economiche.
Sul terreno il dilemma del non intervento risulta superato dai fatti, i quali fotografano i consistenti aiuti militari occidentali inviati a Kiev, che gode del diritto internazionale di autodifesa riconosciuto ai paesi sovrani aggrediti. La CIA qualifica come seria la minaccia nucleare di Putin ma la resa dell’Ucraina non è un opzione da considerare dagli occidentali perché costituirebbe un invito a future aggressioni, rischiandole anche nelle tre repubbliche baltiche (Lituania, Lettonia, Estonia) membri NATO e con all’interno minoranze russe. L’escalation dell’invio di armi fa aumentare il rischio di rappresaglie russe sui paesi finali di transito (come Polonia e Romania) ma due mesi di guerra e crimini di guerra compiuti dalla Russia hanno convinto anche i più scettici tra gli occidentali che Mosca può essere fermata solo militarmente sul terreno, non con sanzioni e diplomazia.
Tra i paesi occidentali gli USA sembrano il più chiaro sulla strategia da seguire: non avendo dipendenze economiche da Mosca (come quelle che affliggono per le forniture energetiche l’UE) e nessuna contiguità territoriale terrestre con essa, guardinghi sul Pechino (loro rivale strategico) che monitora il fronte bellico, economico e diplomatico sopra Kiev per poter programmare la presa della sua “Ucraina” Taiwan, Washington punta a indebolire la Russia nella trincea ucraina affinché minimamente rinunci da questa ed altre aggressioni e potenzialmente forzare un cambio di regime. Di fatto il presidente ucraino Zelensky condivide questi obiettivi e pubblicamente afferma ciò che gli USA diplomaticamente tacciono: Putin punta a cambiare “manu militari” a favore di Mosca la mappa dell’Europa Orientale e Centrale e l’Ucraina costituisce la prima di tanti domino che la Russia vuole far crollare nella zona che fu dell’Impero zarista e del Patto di Varsavia. Gli sviluppi nelle relazioni NATO – Russia dal 2007 (quando, dopo che Putin aveva attaccato in un duro discorso alla Conferenza sulla Sicurezza di Monaco di Baviera l’egemonia globale USA, l’Estonia subì un duro attacco cibernetico) portano a questa constatazione. Se il piano venisse realizzato la NATO si vedrebbe ridimensionata e tutta l’architettura internazionale post-1945 basata sull’esistenza dell’ONU come il forum multilaterale di risoluzione dei conflitti verrebbe abbattuta. Attaccando l’Ucraina il 24 febbraio 2022 Putin oltrepassò in intransigenza antiamericana il Chruščëv del 1962 poiché non considerò nessun modo di risolvere la crisi in altro modo che con richieste massimaliste: riconoscimento della sovranità russa sulla Crimea (di fatto implicitamente accettata dall’Occidente) e dell’indipendenza del Donbass, neutralità e demilitarizzazione di Kiev (che, tenendo in conto la potenza minacciosa del vicino che presenta le “richieste”, su questo punto esige forti garanzie). Sintetizzando, Zelensky e l’Occidente (suo sponsor) ammetterebbero veri negoziati sugli ultimi due punti mentre il presidente russo considera i probabili colloqui di pace solo come forma di ratificazione delle sue mire, atteggiamento confermato anche nell’incontro con il segretario generale dell’ONU Guterres il 26 aprile.
Se la Russia riuscisse a realizzare per primo il Piano B (occupazione del Donbass e di tutta l’Ucraina meridionale fino al confine rumeno e potenzialmente anche quello con la Transnistria, includendo cosi nel quadro la trasformazione di Odessa in una nuova Mariupol) la materializzazione del Piano A (presa di Kiev) si avvicinerebbe se la fornitura di armi occidentali a Zelensky (fatto che mira ad avvicinare una parità logistica tra i belligeranti, al momento asimmetrico del tutto a favore di Mosca) non darà ai difensori nuova linfa. Nei fini di Putin l’estensione del teatro di guerra in Moldavia potrebbe servire da diversivo a questo aiuto a Kiev oppure un modo di provocare eventi bellici nel territorio NATO usando come pretesto una eventuale difesa di Chişinău dall’Alleanza. Pur avendo dimostrato una volontà di resistenza indomita – che fa il paio con quella dimostrata nelle piazze nel 2004 e 2013-2014 a difesa dei valori democratici – l’Ucraina non possiede le risorse della Russia, dove al momento è mera illusione sperare che ci siano rivolte o manovre di palazzo contro Putin. L’avvicinamento materiale dell’Armata russa ai confini della NATO (già testati con i bombardamenti su Lviv nell’Ucraina Occidentale) fa oltrepassare un punto critico ai rischi di una escalation della guerra. L’Occidente ha una sola opzione per contenere questo rischio: “armi, armi, armi” (e addestramento) a Kiev per non vedersi costretti a usarli da sé in un futuro non lontano.
