Krerët më të pasur të gjigantëve të teknologjisë kanë gjetur një “graal të ri të shenjtë” investimi – shkrirjen bërthamore.
Jeff Bezos, Bill Gates, Marc Benioff, Sam Altman, Vinod Khosla dhe Peter Thiel janë vetëm disa nga miliarderët që kanë kapur valën e investimeve në teknologji që – të paktën tani për tani – nuk është fitimprurëse.
Megjithatë, njerëzit më të pasur në botë duket se nuk kujdesen shumë për këtë fakt. Marc Benioff, bashkëthemelues dhe CEO i kompanisë së kompjuterave cloud Salesforce, e quan ndërtimin e reaktorëve të shkrirjes një “ëndërr madhështore”.
“Është grali i shenjtë. Është një njëbrirësh mitik. Nuk ka kufi pasi ta filloni”, tha Benioff për The Wall Street Journal.
Benioff investoi në kompaninë amerikane Commonwealth Fusion Systems (CFS), e cila projekton dhe krijon makina kompakte të shkrirjes bërthamore. Bill Gates është gjithashtu një investitor në CFS dhe themeluesi i Amazon, Jeff Bezos investoi në kompaninë kanadeze General Fusion.
Rritje e madhe e investimeve globale
Fusioni është një proces i vazhdueshëm në Diell. Është procesi i bashkimit të bërthamave të elementeve atomike të lehta, gjatë të cilit çlirohet një sasi e madhe energjie. Shkencëtarët e kanë ditur për rreth njëqind vjet që energjia e shkrirjes bërthamore lëshohet në Diell dhe ata janë përpjekur ta zhvillojnë atë në Tokë për dekada të tëra. Një nga arritjet më të mëdha në kërkimin e shkrirjes ndodhi dhjetorin e kaluar, kur shkencëtarët nga Laboratori Kombëtar Lawrence Livermore u afruan një hap më afër një momenti historik në krijimin e një burimi të pastër dhe të pakufishëm energjie. Ishte hera e parë në Tokë që një reaksion fuzioni i kontrolluar prodhoi më shumë energji sesa duhej për ta nisur dhe mbajtur atë. Shkrirja bërthamore konsiderohet si një burim potencial energjie i së ardhmes, sepse nuk “prodhon” mbetje bërthamore.
Por ndoshta do të kalojnë dekada përpara se të mund të aplikohet në prodhimin komercial të energjisë elektrike. Pavarësisht kësaj, sektori i shkrirjes bërthamore ka parë një rritje të madhe të investimeve globale vitet e fundit. Vetëm në vitin 2021, rreth 2.8 miliardë dollarë u investuan në shkrirje, krahasuar me rreth 2 miliardë dollarë në dekadën e mëparshme.
Benioff tha se personi që e bindi të investonte në një kompani që merret me komercializimin e shkrirjes bërthamore ishte Vinod Khosla, bashkëthemelues i Sun Microsystems.
Khosla ishte ndër të parët që u interesua për startup-in Commonwealth Fusion Systems (CFS), dhe ndërkohë u bë investitor në kompaninë Realta Fusion, e cila synon të zhvillojë teknologji të shkrirjes komercialisht të qëndrueshme që mund të ndihmojë në reduktimin e emetimeve globale të gazeve serrë.
“Financiarisht, ju ose humbni një herë më shumë para ose mund të fitoni një mijë herë më shumë para. Kjo është matematika e shkrirjes”, kështu shpjegoi Khosla investimet e tij në startups që kërkojnë të komercializojnë energjinë e shkrirjes.
U përfshi edhe Pentagoni
Sam Altman, bashkëthemelues i OpenAI, i cili lançoi chatbotin e inteligjencës artificiale ChatGPT, po investon gjithashtu në teknologjinë e shkrirjes bërthamore. Altman deri më tani ka investuar 375 milionë dollarë në startup-in Helion Energy, i cili përdor një teknologji të quajtur shkrirje magneto-inerciale dhe pretendon të nisë termocentralin e parë komercial në botë me shkrirje vitin e ardhshëm. Themeluesi i PayPal, Peter Thiel dhe bashkëthemeluesi i Facebook, Dustin Moskovitz gjithashtu investuan në të njëjtën kompani.
Njësia e Inovacionit të Mbrojtjes së Pentagonit (DIU) u përfshi gjithashtu në kërkimin e shkrirjes bërthamore, duke u kontraktuar me Ultra Safe Nuclear, e cila prodhon një bateri radioizotopi që e quan EmberCore. DIU dëshiron të krijojë një burim energjie bërthamore që mund të sigurojë energji elektrike nga pajisjet me madhësinë e një furre me mikrovalë brenda pesë viteve të ardhshme.
Kim Budil, drejtor i Laboratorit Kombëtar Lawrence Livermore që ka mbikëqyrur progresin e shkrirjes në kërkimin e energjisë së pastër, zbuloi në një fjalim në Forumin Ekonomik Botëror në Davos se objekti kushtoi rreth 3.5 miliardë dollarë për t’u ndërtuar dhe shpenzon 350 milion dollarë të tjerë në vit për menaxhimin e saj.
“Ajo që na duhet tani është një strategji shkencore dhe investuese që na lejon të bëjmë përparim në të gjitha frontet njëkohësisht”, tha Budil.
Në fillim të këtij muaji, Komisioni Rregullator Bërthamor i SHBA (NRC) njoftoi një ndryshim politikash që mund të formësojë të ardhmen e energjisë në botë. Tani e tutje, shkrirja bërthamore në SHBA nuk do të rregullohet më si ndarja bërthamore, procesi që qëndron pas të gjithë reaktorëve bërthamorë të sotëm. Në vend të kësaj, reaktorët e shkrirjes do të rregullohen nën të njëjtin regjim si përshpejtuesit e grimcave. Ndryshimi “do t’u japë zhvilluesve të shkrirjes sigurinë rregullatore që u nevojitet për të inovuar ndërsa zhvillojnë fuqinë e shkrirjes në një burim të ri energjie të zbatueshme”, tha në një deklaratë Shoqata e Industrisë së Fusionit me bazë në SHBA. Më shumë investime në SHBA ndoshta do të nënkuptojnë më shumë investime në të gjithë botën.
