Lorraine Mallinder – Al Jazeera
Në një nga momentet kyçe të luftës së Izraelit në Gaza deri më tani, është shpërthimi vdekjeprurës në spitalin baptis al-Ahli më 17 tetor, ku u vranë afro 500 njerëz.
Dy ditë më vonë, Izraeli bombardoi Kishën e Shën Porfirit, më e vjetra në Rripin e Gaza-s, duke vrarë të paktën 18 njerëz.
Sulmet vdekjeprurëse në një spital, një institucion anglikan dhe një kishë kanë vënë në qendër të vëmendjes pakicën e krishterë të enklavës, e cila, si pjesa tjetër e Rripit të Gaza-s, është nën bombardimet e pamëshirshme izraelite.
Patriarkana Ortodokse e Jerusalemit e përshkroi sulmin ndaj kishës si një “krim lufte”.
Komuniteti i krishterë mbeti i tronditur, por shumica nuk u larguan nga qyteti i rrethuar, i cili pretendon për një trashëgimi të pasur të krishterë që daton dy mijëvjeçarë.
Sa të krishterë jetojnë në Gaza dhe nga kanë ardhur?
Numri i të krishterëve në Gaza është ulur vitet e fundit. Sot, vetëm rreth 1,000 kanë mbetur, një rënie e madhe nga 3,000 të regjistruar në vitin 2007, kur Hamasi mori kontrollin e plotë të enklavës.
Sipas Kamel Ayyad, një zëdhënës i Kishës së Shën Porfirit, shumica e popullsisë është nga vetë Gaza. Pjesa tjetër u largua atje pas krijimit të shtetit të Izraelit, i cili zhvendosi rreth 700,000 palestinezë, një ngjarje që ata e quajnë Nakba, ose “katastrofë”.
Pasi Hamasi mori kontrollin e Rripit të Gazës, Izraeli vendosi një bllokadë tokësore, ajrore dhe detare, duke përshpejtuar eksodin e të krishterëve nga enklava e goditur nga varfëria. “Është bërë shumë e vështirë për njerëzit të jetojnë këtu,” thotë Ayyad. “Shumë të krishterë kanë shkuar në Bregun Perëndimor, në Amerikë, Kanada ose në botën arabe, duke kërkuar arsim dhe kujdes shëndetësor më të mirë.”
Ndërsa shumica e të krishterëve në Gaza i përkasin besimit ortodoks grek, një numër më i vogël luten në Kishën Katolike të Familjes së Shenjtë dhe në Kishën Baptiste të Gaza-s. I pari publikoi së fundmi një video të fëmijëve të famullisë duke u lutur, ndërsa bombat jehojnë në sfond.
Komuniteti i krishterë në Gaza është i rrjedhshëm, me shumë familje të përbëra nga anëtarë të besimeve të ndryshme. Fadi Salfiti, familja e të cilit iku nga Nablusi në Gaza në vitin 1948, ndoqi të gjitha kishat.
“Të dielën në mëngjes shkonim në kishën ortodokse, pasdite në kishën katolike dhe në mbrëmje në kishën protestante”, tha ai.
Salfiti mori pjesë në një konferencë rinore në Madrid kur Izraeli nisi ofensivën e tij tokësore në vitin 2008. Ai qëndron në Spanjë edhe sot e kësaj dite, ku tani jep mësime në menaxhim. Tre nga fëmijët e kushëririt të tij u vranë në sulmin ndaj Shën Porfirit: Majd, 10, Juli, 12 dhe Suhail, 14 vjeç.
Sa kohë kanë jetuar të krishterët në Gaza?
Trashëgimia e krishterë e Gazës shkon prapa në ditët kur besimtarët trajtoheshin si një sekt që premtonte shpëtim për të shtypurit.
Sipas Biblës, pas kryqëzimit të Jezu Krishtit, apostulli Filip morri rrugën e shkretëtirës nga Jeruzalemi në Gaza për të përhapur fjalën e shenjtë.
Kisha e Shën Porfirit është më e vjetra në enklavë. Fillimisht u themelua në shekullin e 5-të pas vdekjes së peshkopit me të njëjtin emër, i cili konvertoi paganët e qytetit në krishterim, duke djegur idhujt dhe tempujt. Pas pushtimit persian në shekullin e VII, kisha u shndërrua në xhami. Më vonë, kryqtarët e rindërtuan atë në shekullin e 12-të.
Të krishterët palestinezë, të cilët numërojnë gjithsej 50,000 në territoret e pushtuara, nganjëherë quhen “gurë të gjallë”, një metaforë e përdorur për herë të parë nga apostulli Pjetër, një ish-peshkatar i thirrur për të qenë dishepull i Jezusit, për të përshkruar rolin e besimtarëve në ndërtimin e shtëpisë shpirtërore të Zotit. Sot, termi tregon statusin e tyre të veçantë si kujdestarë të besimit të lindur në tokën e tyre.
Cilat janë marrëdhëniet mes të krishterëve dhe myslimanëve në Gaza?
Duke jetuar nën rrethim, të krishterët në Gaza riafirmojnë frymën e solidaritetit që ka bashkuar besimet në luftën e tyre për mbijetesë dhe ëndrrën e tyre për liri.
“Ne jemi të gjithë palestinezë. Jetojmë në të njëjtin qytet, me të njëjtat vuajtje. Ne jemi të gjithë nën rrethim dhe jemi të gjithë njësoj”, tha Ayyad.
Në përgjithësi, komuniteti i krishterë ka luajtur gjithmonë një rol të rëndësishëm në jetën palestineze, duke prodhuar njerëz të famshëm si Issa El-Issa, themelues i gazetës me shumë ndikim në Jaffa – Falastin, një shtytës kryesor i nacionalizmit palestinezo-arab gjatë mandatit britanik, si dhe Eduard Said, i cili shkroi veprën e famshme “Orientalizmi”.
Në Gaza, gjithashtu, anëtarët e komunitetit të vogël luajnë një rol të madh.
“Zakonisht janë shumë të arsimuar, me prezencë të fortë në sektorin e biznesit dhe OJQ-ve”, thotë Salfiti.
Për shembull, YMCA, e cila ofron sporte, arte, edukim dhe aktivitete sociale për palestinezët në Gaza të të gjitha besimeve, drejtohet nga të krishterët. Spitali Al-Ahli, i shkatërruar në sulmin ajror izraelit të muajit të kaluar, i cili vrau qindra njerëz, është në pronësi dhe drejtuar nga anglikanët.
I shkëputur nga bota nën një bllokadë të udhëhequr nga Izraeli, komuniteti ndonjëherë ndihej i pambrojtur. Në vitin 2007, ata u tronditën nga vrasja e Rami Ayyad, menaxher i Teacher’s Bookshop, një dyqan baptistësh në rrugë që gjithashtu ishte bombarduar disa muaj më parë. Asnjë grup nuk mori përgjegjësinë për vrasjen, të cilën Hamasi e dënoi, duke thënë se “nuk do të lejojë askënd të sabotojë” marrëdhëniet muslimano-krishtere.
Por vrasësit nuk u sollën kurrë para drejtësisë.
Në përgjithësi, komunitetet janë të bashkuar në rezistencën e tyre ndaj robërisë kolektive në atë që është quajtur burgu më i madh në botë në ajër të hapur.
Ashtu si myslimanëve iu mohua leja për të vizituar Xhaminë Al-Aksa të Jeruzalemit, të krishterët gjithashtu nuk ishin në gjendje të vizitonin vende si Kisha e Betlehemit të Lindjes, e cila nderohet si vendlindja e Jezusit. Të dy komunitetet janë shkëputur nga anëtarët e familjes në Bregun Perëndimor.
Cila është situata aktuale për të krishterët në Gaza?
Nën bombardimet e fundit izraelite, të krishterët dhe muslimanët kërkuan strehim në Shën Porfir.
Pas sulmit, të gjithë u zhvendosën në Kishën e Familjes së Shenjtë aty pranë, 400 metra larg. Tani ka rreth 560 njerëz atje, sipas Nisreen Anton, udhëheqësi kryesor i kishës.
Famullitari Gabriel Romanelli ka qëndruar në Betlehem që nga fillimi i luftës dhe mbetet në kontakt me besimtarët e tij. Në një mesazh të regjistruar më 24 tetor, ai bëri thirrje për t’i dhënë fund bombardimeve dhe hapjen e një korridori humanitar.
“Ju lutem, le ta dinë se famullia është e mbushur me njerëz të thjeshtë dhe fqinjë myslimanë. Këta janë civilë që nuk paraqesin rrezik për askënd”, tha ai.
Ashtu si shumë palestinezë në Gaza, Anton është i vendosur të qëndrojë. Ai qëndron në kishë me tre vajzat e saj tetë, nëntë dhe 12 vjeçe dhe thotë se situata po përkeqësohet çdo ditë e më shumë.
“Të krishterët po vuajnë si çdo popull tjetër i Gaza-s,” tha ai. “Ky është vendi ynë dhe ne nuk do të largohemi. Ne do të qëndrojmë.”
