Vatikani sot do të hapë një arkiv mbi Papën më të diskutueshëm në histori, Pius XII, dhe ndoshta do të sqarojë pse ai mbeti memec gjatë Holokaustit.
Dyqind studiues kanë kërkuar më parë hyrje në një mal dokumentesh, të cilat do të bëhen të disponueshme për publikun pas inventarit që ka realizuar arkivistët e Selisë së Shenjtë për 14 vjet.
Midis tyre do të jetë historiani me famë gjerman Hubert Wolf dhe gjashtë ndihmësit e tij, të cilët tashmë kanë siguruar fonde dy-vjeçare për të studiuar dokumentet e Papës së ndjerë. Ëolf, një specialist i marrëdhënieve të Pius XII dhe një nazist, mezi priste të merrte në duart e tij dokumentet e 70 murgeshave papale, “sytë dhe veshët” të Pius-it.
Dokumentet duhet të përfshijnë rekorde të thirrjeve nga organizatat hebraike për t’i ndihmuar ata dhe komunikimin e Pius-it me Presidentin e SHBA Franklin Roosevelt. Ekzistojnë gjithashtu dokumente të pasluftës për qëndrimet ndaj priftërinjve të dyshuar për simpati ndaj komunistëve.
Vatikani lëshoi dokumente që mbulojnë periudhën e Holokaustit dekada më parë, të përpiluara nga jezuitët, por disa pjesë kryesore nuk ishin në mesin e tyre, përfshirë letrat e Papës dhe përgjigjet për tmerret naziste.
“Jezuitët lëshuan dokumentet e kampit të përqendrimit që Papa mori, por ne nuk i pamë përgjigjet e tij”, tha Wolf për AFP. “Ata ose nuk ekzistojnë ose nuk janë në Vatikan.”
Eugenio Pacelli, Papa Pius XII, ishte një nuns në Gjermani nga viti 1917 deri në 1929. Atje, ai përjetoi ngritjen e nazistëve në pushtet dhe më pas u kthye në Romë sepse paraardhësi i tij, Pius XI, e emëroi atë Sekretar të Shtetit.
Pacelli u zgjodh Papë më 2 mars 1939 dhe pontifikata e tij zgjati deri në 1958.
Dokumentet e publikuara deri më tani tregojnë se ai ishte informuar për fatin e hebrenjve evropianë. “Nuk ka dyshim për këtë, Pius XII e dinte se do të vriteshin hebrenjtë,” thotë Wolf. “Ne jemi kuriozë kur ai e mësoi për herë të parë këtë dhe nëse i besoi informacionet”.
Një mesazh misterioz i Krishtlindjes
Pius XII, në prag të Krishtlindjes 1942, shqiptoi një mesazh të Krishtlindjes që historianët ende debatojnë sot.
Ekziston gjithashtu një referencë e gjatë për “qindra mijëra njerëz që, pa asnjë faj të tyre dhe shpesh vetëm për shkak të përkatësisë etnike ose racës së tyre, u dënuan me vdekje”.
A ishte mesazhi i folur në italisht dhe që u transmetua vetëm një herë, i cili nuk përmendte në mënyrë të qartë hebrenjtë dhe nazistët, dëgjuar dhe kuptuar nga katolikët gjermanë?
“Vetëm nazistët e dëgjuan këtë”, thotë Wolf, duke shpjeguar se valët e radios kishin ndërhyrë në atë kohë dhe se Papa, nëse ai me të vërtetë dëshironte që besimtarët gjermanë ta dëgjonin, duhet të fliste gjermanisht. “Pius XII, pas luftës i tha ambasadorit britanik: ‘Unë isha shumë i qartë’. Dhe ky u përgjigj: ‘Unë nuk ju kuptova’,” rrëfeu historiani.
Përkrahësit e veprimeve të Pius XII thonë se ai ishte një ish-diplomat, i trajnuar të tregohej i kujdesshëm dhe i shqetësuar nëse mund të mbronte ndryshe katolikët nga persekutimi. Ata pretendojnë se ai thjesht nuk mund të ishte i drejtpërdrejtë. Historianët besojnë se Kisha fshehu rreth 4,000 hebrenj në institucionet e saj në Romë gjatë luftës.
“E vërtetë, kishte hebrenj që shpëtuan në manastire”, thotë historiani amerikan David Kertzer, një fitues i çmimit Pulitzer. “Por pse u vranë gjetkë nga njerëz që e konsideronin veten të krishterë?”
Për të, nuk ka dilema se “heshtja e Papës” është thelbësore. “Ai nuk ishte i lumtur për masakrat. Ai dukej i mërzitur. Por ai kurrë nuk shqiptoi fjalën ‘hebre’,” thekson Kertzer.
Wolf shton se Pius XII mbeti shumë i tërhequr pas luftës dhe kurrë nuk tha asgjë për Holokaustin. Ai gjithashtu nuk e pranoi krijimin e Shtetit të Izraelit në 1948. “Pse?”, pyet Wolf.
