Zvicerani Michael Wurmser ishte një bankier, investitor dhe konsulent. Dhe më pas ai u takua me partnerë të rinj biznesi nga Norvegjia. Oferta e tyre: blerja e pesë licencave për depozitat fitimprurëse të fosfatit në Norvegji, të cilat më parë kanë qenë “shënjestra” e universiteteve norvegjeze dhe Shërbimit Gjeologjik Norvegjez (NGU), shkruan Deutsche Welle.
Në shikim të parë, kjo histori nuk tingëllon shumë spektakolare. Por është në të vërtetë një nga zbulimet më interesante në Evropë.
Në ndërkohë, Bashkimi Evropian ka reaguar, por edhe Kina.
Kompania e Wurmser-it pretendon se ka zbuluar depozitimin më të madh të këtij lloji të lëndës së parë në botë. Është vlerësuar se ka të paktën 70-80 miliardë tonë minerale të ndryshme.
Fosfat, vanadium dhe titan
Wurmser dhe partnerët e tij regjistruan Norge Mining në MB në vitin 2018, kryesisht me ndihmën e kapitalit të investitorëve nga Zvicra dhe Gjermania. Ata filluan me një analizë të tokës në zonën e Dalana-s, në jugperëndim të Norvegjisë me pak popullsi.
Përveç fosfatit, ata zbuluan edhe dy lloje të tjera mineralesh të rëndësishme: vanadium dhe titan.
Vanadiumi aktualisht është në konkurrencën më të rreptë për atë që mund të quhet “lënda e parë e së ardhmes”. Tashmë sot, rreth 10% e sasisë totale të vanadiumit të shfrytëzuar në të gjithë botën përdoret për të prodhuar bateri me kapacitet të lartë.
Bateritë e vanadiumit janë shumë më të mira se bateritë e përhapura të jonit litium. Procesi i “karikimit” të baterive është më i shpejtë dhe ato mund të karikohen dhe shkarkohen dhjetë herë më shpesh në mënyrë që fuqia e tyre origjinale të mos “bjerë”. Përveç kësaj, bateritë e vanadiumit gjithashtu mund të riciklohen. Ndërsa titani luan një rol të rëndësishëm në industrinë e çelikut, e fosfati është i nevojshëm për industrinë e mbetjeve.
Në 2019, animacioni 3-D i rezervave të plota të xeheve u bë nga matjet elektro-magnetike, të kryera gjatë një fluturimi helikopteri. Norge Mining fillimisht supozoi se lëndët e para ishin në një thellësi deri në 300 metra nën sipërfaqen e Tokës. Por pas shpimeve provuese dhe hulumtimeve laboratorike, sot dihet që mineralizimi arrin një thellësi prej të paktën 2200 metrash. Kompania shpreson se mund të punojë akoma në një thellësi sa 4500 metra nën sipërfaqen e Tokës.
Në fillim, askush madje nuk supozoi se mund të ishte një gjendje e “përmasave gjigante”, tha Wurmser për DW.
Ndërkohë, Norge Mining, sipas deklaratave të veta, ka 46 licenca për shfrytëzim në një zonë prej rreth 420 kilometra katrorë – që është afërsisht katërfishi i zonës së Parisit. Në vitin 2012, NGU vlerësoi vlerën e lëndëve të para në rreth 30 miliardë euro – duhet të theksohet se në atë kohë supozohej se xeherori ishte vetëm në një thellësi deri në 100 metra.
Kompania britanike e këshillimit SRK, me urdhër të Norge Mining, pas shpimit gjeologjik në fund të vitit 2020, llogariti që mund të kishte rreth 70 deri në 80 miliardë tonë mineral fosfat. Prandaj këto do të ishin rezervat më të mëdha të fosfatit në botë, rezerva që janë më të mëdha se ato në Marok (rreth 50 miliardë tonë) ose Kinë (tre miliardë), tha Norge Mining.
“Duhet vërejtur se këto janë vetëm vlerësime paraprake, pasi masa e xeherorit llogaritet vetëm në një thellësi prej rreth 1,500 metrash”, thotë Wurmser.
Përveç kësaj, ka rezerva prej rreth 4.5 miliardë ton vanadium. Norge Mining nuk tregon se sa të mëdha janë rezervat e titanit. Sipas kompanisë, laboratorë të pavarur kanë zbuluar një përqendrim të lartë mbi mesataren e lëndëve të para të vlefshme në mineral.
“Lëndët e para kritike” për BE
Mega-rezervat norvegjeze kanë nxitur gjithashtu interesin e BE: fosfati, vanadiumi dhe titani janë në listën e “lëndëve të para kritike”, një listë e mbajtur nga Komisioni Evropian që nga viti 2011. Ajo përmban rreth 30 xehe të rralla dhe minerale të tjerë të konsideruar të rëndësishëm për klimën dhe politika ekonomike – xeheror që duhet të importohet në pjesën më të madhe.
Ekzistojnë vetëm një numër i vogël i opsioneve të importit, dhe disa shoqërohen me rreziqe të caktuara. Kina kështu rezervon në mënyrë të qartë të drejtën për të kufizuar eksportin e lëndëve të para të rralla – në rast të nevojave të veta.
Sipas disa vlerësimeve, BE deri më tani ka importuar tre lëndët e para të përmendura nga Kina (mbi 60 përqind), rreth 20 përqind nga Rusia dhe pjesa tjetër nga Kazakistani, Maroku dhe disa vende të tjera afrikane. Nevoja për to ka të ngjarë të rritet: vetëm vanadiumi me 58 përqind deri në vitin 2030. Ky është një vlerësim që DW ka marrë nga organizata e BE-së EIT RawMaterials në Berlin.
Rrezikun e një uljeje të mundshme (ose edhe mungesë) në furnizimin me lëndë të parë, BE dëshiron të zvogëlojë me ndihmën e “Aleancës Evropiane të Lëndëve të para Kritike” (ERMA). Nisma mbështetet nga më shumë se 160 kompani, përfshirë Norge Mining.
Por kompania nuk zbulon se sa vanadium, titan ose fosfat nga minierat norvegjeze do të dorëzohen në BE; ata thonë se është shumë herët për këtë.
Përgatitjet për shfrytëzimin e lëndëve të para janë duke u zhvilluar. Dhe ato, sipas Wurmser-it, kushtojnë rreth 1 milion euro në muaj. Shfrytëzimi aktual duhet të fillojë në pesë vjet më shpejt. BE pretendon se tani për tani nuk ka asnjë rrezik në lidhje me shpërndarjen e një sasie të mjaftueshme mineralesh të nevojshme. Sidoqoftë, kërkesat për ruajtjen e lëndëve të para kritike vijnë nga partia gjermane në pushtet CDU.
Një alternativë ndaj naftës
Komisioni Evropian i ka konfirmuar DW se po negocion me autoritetet norvegjeze për furnizimin me “lëndë të para kritike”. Oslo tashmë po planifikon për një kohë pas shfrytëzimit intensiv të naftës. Shtyllat e strategjisë së re (eksportit) mund të jenë këto xehe të rralla.
Odd Stangeland, kryetari i bashkisë Eigersund, ku ndodhen rezervat e lëndëve të para të vlefshme, thotë se rajoni pret me padurim zbulimin. Është një zonë e vogël, 25,000 njerëz jetojnë në Eigersund. Ai shton se të gjithë shpresojnë për një zhvillim të qëndrueshëm – dhe autoritetet lokale dhe Norge Mining kanë premtuar t’u përmbahen standardeve më të fundit të mjedisit.
“Çdo 10 ditë telefonatë nga Kina”
Michael Wurmser thotë se gjithçka nisi si një ide biznesi, por më pas u shndërrua në një gjë politike. Jo vetëm BE po e shikon nga afër këtë projekt, por edhe Kina. Kompania e tij kontaktohet rregullisht nga ndërmarrjet shtetërore kineze, thotë themeluesi i Norge Mining.
“Çdo dhjetë ditë, një telefonatë mbërrin nga Kina”, thotë Wurmser. Dhe ai shton se ka një ndjenjë që kinezët do ta donin nëse ai do t’ua shiste atyre kompaninë e tij. Por kjo nuk mund të diskutohet: “Ne shohim vetëm klientë në to”.
Nga ana tjetër, BE konsiderohet një partner. Theksohet se qëllimi i përbashkët është neutraliteti i klimës deri në vitin 2050. Pa teknologji të gjelbërta dhe bateri afatgjata të prodhuara me “lëndë të parë kritike”, qëllimet e klimës nuk do të arrihen, thotë bashkëbiseduesi ynë. Rezervat norvegjeze të xeheve të rralla mund të bëhen një lidhje e rëndësishme për arritjen e vizionit evropian, shkruan Deutsche Welle.
