Firmat globale të anijeve po pezullojnë lundrimet në Detin e Kuq
Nga The Economist
Mbi një mijë milje nga Gaza, po shpaloset një krizë detare që mund ta shndërrojë luftën midis Izraelit dhe Hamasit në një çështje globale me implikime për ekonominë botërore.
Që nga 15 dhjetori, katër nga pesë kompanitë më të mëdha të transportit me kontejnerë në botë, Cma Cgm, Hapag-Lloyd, Maersk dhe Msc kanë ndalur ose pezulluar shërbimet e tyre në Detin e Kuq, pasi militantët Houthi të mbështetur nga Irani, të armatosur me armë të sofistikuara po përshkallëzojnë sulmet e tyre në botë.
Ndërsa një nga arteriet kryesore tregtare të botës mbyllet papritur, Amerika dhe aleatët e saj po rrisin aktivitetin detar në Lindjen e Mesme dhe madje mund të sulmojnë Houthis, në mënyrë që të rivendoset kalimi i lirë.
Bab al-Mandab është një ngushticë e ngushtë midis Afrikës dhe Gadishullit Arabik përmes së cilës normalisht rrjedh rreth 12% e tregtisë globale sipas vëllimit dhe ndoshta 30% e trafikut global të kontejnerëve. Ajo është bërë një zonë e ndaluar pasi Houthi-t, me bazë në Jemen, sulmojnë anijet, gjoja në mbështetje të palestinezëve në Gaza. Sulmet kanë vazhduar për javë të tëra, por tani janë përshkallëzuar ndjeshëm. Më 15 dhjetor, Houthi-t kërcënuan se do të sulmonin një anije, goditën një tjetër me një dron dhe lëshuan dy raketa balistike, njëra prej të cilave goditi anijen. Të gjitha anijet ishin me flamur Liberian.
Më 16 dhjetor, anija detare amerikane, Uss Carney, rrëzoi 14 dronë mbi Detin e Kuq ndërsa një anije britanike, hms Diamond, shkatërroi një tjetër.
Përballë një rreziku në rritje të gjymtimit të anijeve dhe vdekjes së ekuipazheve të tyre, industria globale e transportit detar po kalon në modalitetin e emergjencës. Më 15 dhjetor Maersk dhe Hapag-Lloyd ndërprenë shërbimet e tyre. Më 16 dhjetor të njëjtën gjë bënë edhe Cma Cgm dhe Msc, pronari i së cilës tha se anijet e saj nuk do të përdorin kanalin e Suezit në asnjërin drejtim “derisa kalimi i Detit të Kuq të jetë i sigurt”, dhe se disa anije do të ridrejtoheshin përmes Kepit të Shpresës së Mirë.
Së bashku, këto katër kompani përbëjnë 53% të tregtisë globale të kontejnerëve. Operatorët më të vegjël të kontejnerëve, si dhe transportuesit me shumicë dhe firmat e cisternave të naftës, tani mund të ndjekin shembullin e tyre.
Kriza ka dy implikime të mëdha; njëra për ekonominë botërore dhe tjetra lidhur me rreziqet e përshkallëzimit ushtarak në Lindjen e Mesme teksa vendet perëndimore përpiqen të rivendosin rendin. Filloni me ekonominë.
Të ardhurat nga kanali i Suezit janë një burim i madh të ardhurash për Egjiptin, i cili tashmë është në mes të një krize financiare. Izraeli do të ndikohet më pak, me vetëm rreth 5% të tregtisë së tij që kalon përmes Eilat, portit të tij në Detin e Kuq. Për ekonominë botërore, një mbyllje e zgjatur e rrugës së Suezit do të rriste kostot e tregtisë pasi transporti detar ridrejtohet nëpër Afrikë, duke marrë më shumë kohë dhe primet e sigurimit rriten.
Ngërçet afatshkurtra të zinxhirit të furnizimit mund të ndodhin gjithashtu nga ndryshimi i rrugës: në vitin 2021 Ever Given, një anije e drejtuar nga Tajvani, bllokoi kanalin për gjashtë ditë, duke përforcuar një krizë globale të zinxhirit të furnizimit. Nëse kriza e sigurisë së Detit të Kuq perceptohet se kërcënon transportin detar në Detin Arabik aty pranë, përmes të cilit kalon ndoshta një e treta e furnizimit global të naftës nga deti, kostot ekonomike do të ishin në mënyrë dramatike më të larta.
Këto rreziqe janë arsyeja pse Amerika dhe aleatët e saj do të priren të veprojnë. Por kërcënimi Houthi është i frikshëm dhe kompleks. Motoja e grupit militant përfshin thirrjen “Vdekje Izraelit”. Një mallkim mbi hebrenjtë, dhe pretendon se ka në shënjestër “të gjitha anijet që shkojnë në portet izraelite” derisa ushqimi dhe ilaçet të dorëzohen në Gaza. Por shumica e anijeve që sulmohen nuk janë drejtuar për në Izrael dhe as nuk kanë pronësi izraelite. Vende nga e gjithë bota janë prekur: një nga anijet e sulmuara nga Houthi po lundronte nën një flamur të Hong Kongut.
Sofistikimi i disa prej armëve të përfshira është i lartë.
“Houthis kanë një arsenal gjigant raketash kundër anijeve në këtë pikë,” thotë Fabian Hinz i Institutit Ndërkombëtar për Studime Strategjike (iiss), duke përfshirë ato me rreze deri në 800 km.
