Organizata e Traktatit të Atlantikut të Veriut (NATO), që feston sot treçerek shekulli ekzistencë ka edhe këto pesë fakte jo shumë të njohura:
Tridhjetë e dy anëtarë, ndonjëherë turbulentë
NATO u themelua më 4 prill 1949 nga 12 vende nga Evropa dhe Amerika e Veriut për të kundërshtuar kërcënimin sovjetik. Tani janë edhe 20 të tjera, por larg nga marshimi në hap të gjithë së bashku.
Franca u tërhoq nga struktura ushtarake e NATO-s në vitin 1966 përpara se t’i bashkohej asaj në vitin 2009. Një ndarje që vazhdon ende në Bruksel. Asnjë francez nuk ka qenë ndonjëherë sekretar i përgjithshëm i NATO-s.
Turqia shpesh konsiderohet si shkaktarja e turbulencave, anëtare e së cilës u bë në vitin 1952, në të njëjtën kohë me Greqinë.
Të dy vendet, armiq prej një kohe të gjatë, u shkaktuan aleatëve të tyre disa djersë të ftohta, veçanërisht gjatë mosmarrëveshjes së tyre mbi Qipron në vitet 1960 dhe 1970.
Turqia gjithashtu mund të provokojë padurimin e aleatëve të saj siç bëri duke bllokuar pranimin e Suedisë për dy vjet. Më në fund u bashkua me NATO-n në mars, pas Finlandës një vit më parë, një nga pasojat e pushtimit rus të Ukrainës në vitin 2022.
Pesë si neni shtyllë i Aleancës
Neni 5 i Traktatit të Atlantikut të Veriut është themeli i Aleancës. Ai detyron secilin prej anëtarëve të tij të ndërhyjë në rast të një sulmi kundër njërit prej tyre.
Është përdorur vetëm një herë në të gjithë historinë e NATO-s, pas sulmeve të 11 shtatorit 2001 kundër Shteteve të Bashkuara. Nxitja e këtij neni, i konsideruar si shtylla e NATO-s, u vendos mbi të gjitha për të treguar solidaritetin e aleatëve me Shtetet e Bashkuara, pa pasoja reale të menjëhershme ushtarake.
Megjithatë, ajo do ta shtyjë Aleancën të ndërhyjë në Afganistan, ku do të mobilizojë deri në 100 000 trupa në terren përpara një tërheqjeje katastrofike në gusht 2021.
Tre seli, e fundit në Bruksel
NATO u vendos fillimisht në Londër më parë shumë shpejt, në vitin 1949, duke kaluar La Manshin për të marrë vendbanimin në Paris. Por, tërheqja franceze 17 vjet më vonë i detyroi zyrtarët e saj të zhvendoseshin sërish, këtë herë në Bruksel.
Shumë prej tyre nuk e kanë falur kurrë Francën, sipas një diplomati të Aleancës, duke folur në kushte anonimiteti.
Në kryeqytetin belg, NATO ka një seli krejt të re që nga viti 2017, e përbërë nga katër ndërtesa, që supozohet se përfaqësojnë gishtat e ndërthurur, një simbol i unitetit.
Më shumë se 4 000 njerëz punojnë atje dhe vizitorët shpesh fotografohen përpara një skulpture që përfaqëson emblemën e NATO-s, e zgjedhur në vitin 1953: “një yll me katër cepa që përfaqëson busullën që na mban në rrugën e duhur, rrugën drejt paqes”, në fjalët e Lord Imsay, atëherë Sekretari i Përgjithshëm i Aleancës. Sot është motivi kryesor në flamurin e NATO-s.
Tre citate kult
“Mbani rusët jashtë, amerikanët brenda dhe gjermanët poshtë”, tha Lord Ismay, Sekretari i parë i Përgjithshëm i NATO-s (1952-1957), duke përmbledhur misionet e Aleancës në një deklaratë pa datë.
“Unë thashë shumë kohë më parë se NATO kishte probleme. Para së gjithash, ajo ishte e vjetruar sepse ishte projektuar vite dhe vite më parë”, tha Donald Trump, atëherë president i SHBA-së më 15 janar 2017. Ai përdori të njëjtin term gjatë fushatës së tij në 2016 .
”Ajo që po përjetojmë është vdekja klinike e NATO-s”, tha Emmanuel Macron më 8 nëntor 2019.
Zero ushtri, por shumë armë
NATO nuk ka ushtri të sajën, me përjashtim të një flote avionësh zbulimi AWACS dhe disa dronë. Ajo mbështetet në forcat e armatosura të anëtarëve të saj, me përjashtim të Islandës që nuk ka asnjë.
Por, për disa vite ajo ishte në gjendje të mbështetej në një ushtri të fshehtë, rrjetet klandestine të “qëndrimit prapa”, të koordinuara nga NATO në fillim të Luftës së Ftohtë.
Këto rrjete supozohej se do të aktivizoheshin në rast të një sulmi sovjetik.
NATO organizon rregullisht stërvitje ushtarake të cilat mobilizojnë sasi armësh, shpesh shumë të ndryshme.
