Presidenti izraelit Isaac Herzog përfundoi një vizitë të parë historike në Shqipëri javën e kaluar, pas një udhëtimi të ngjashëm domethënës në Serbi, ku të dy vendet ranë dakord të ndiqnin një marrëveshje të tregtisë së lirë. Takimet e njëpasnjëshme me presidentin serb Aleksandar Vuçiç, presidentin shqiptar Bajram Begaj dhe kryeministrin Edi Rama nënvizuan zgjerimin e lidhjeve diplomatike, të sigurisë dhe ekonomike të Izraelit me Ballkanin, veçanërisht me këto dy kombe kyçe në rajon.
Aktivistët pro Palestinës në Shqipëri, nën flamurin e Palestinës së Lirë, protestuan kundër vizitës së Herzogut. Në një deklaratë dërguar The New Arab, grupi protestues tha, “ne nuk i mirëpresim ata që kryejnë mizori dhe krime kundër njerëzimit. Kriminelët gjenocidalë nuk kanë vend këtu! Isaac Herzog nuk është i mirëpritur këtu!” Deklarata kritikoi gjithashtu qeverinë shqiptare për “bashkëfajësi në gjenocid” për mirëpritjen e Herzogut.
Ndikimi në rritje i Izraelit në rajon u bë edhe më i dukshëm në fillim të këtij muaji kur forcat turke të sigurisë arrestuan një shtetas kosovar të akuzuar për operimin e një rrjeti spiunazhi në Turqi në emër të inteligjencës izraelite. Përhapja e fundit diplomatike nga Izraeli vjen në një kohë kur vendi përballet me izolim ndërkombëtar në rritje në mes të luftës së tij të vazhdueshme në Gaza, e cila ka vrarë më shumë se 40,000 palestinezë.
Ekspertët dhe akademikët e të drejtave të OKB-së thonë se Izraeli ka kryer akte gjenocidi gjatë luftës. Çështjet e vazhdueshme gjyqësore në Gjykatën Ndërkombëtare të Drejtësisë (ICJ) dhe urdhër-arrestet e mundshme nga Gjykata Penale Ndërkombëtare (ICC) për kryeministrin izraelit Benjamin Netanyahu dhe ministrin e mbrojtjes Yoav Gallant mbi krimet e luftës në Gaza mund të çimentojnë më tej izolimin e vendit.
“Izraeli po bëhet një shtet i pafavorshëm dhe autoriteti i tij, çfarëdo që kishte, po zvogëlohet gjithnjë e më shumë në botë,” i tha The New Arab Piro Rexhepi, bashkëpunëtor Alexander Nash në Shkollën e Studimeve Sllave dhe të Evropës Lindore në University College London.
“Presidenti izraelit po udhëton në periferitë e Evropës për të ushtruar legjitimitet, duke treguar në shtëpi se liderët e tyre ende mund të udhëtojnë jashtë vendit. Megjithatë, dyshoj se ata kanë marrë shpatulla të ftohta nga pjesa më e madhe e botës,” shtoi Rexhepi.
Vendet e Ballkanit duke ndihmuar makinën luftarake të Izraelit
Për liderët shqiptarë dhe serbë, shansi për të pritur personalitete ndërkombëtare shërben si një mundësi për të forcuar kredencialet e tyre globale. Duke pasur parasysh fuqinë e rëndësishme lobuese të Izraelit në Uashington, ai gjithashtu rrit ndikimin e tyre në Shtëpinë e Bardhë. Përtej gjesteve diplomatike, Shqipëria dhe Serbia kanë treguar mbështetje të fortë për përpjekjet luftarake të Izraelit.
Në vitin 2024, Shqipëria u bë furnizuesi i tretë më i madh i Izraelit me naftë, pas Rusisë dhe Brazilit, duke transportuar mbi 70,000 tonë. Serbia ka kontribuar gjithashtu, duke dërguar mbi 25.6 milionë dollarë armë në Izrael që nga fillimi i luftës së Gazës. Duke mbajtur lidhje të ngushta me Rusinë, Kinën, Iranin, Bashkimin Evropian (BE) dhe SHBA-në, presidenti serb Aleksandar Vuçiç ka demonstruar një aftësi unike për të ndërtuar marrëdhënie me një sërë shtetesh të ndryshme, shumë prej të cilave janë rivalë gjeopolitikë.
“Për Serbinë, Izraeli është një tjetër pendë në kapakun e politikës së saj të gjatë të mbrojtjes së basteve dhe diversifikimit të partneriteteve,” tha Dr Vuk Vuksanovic, një studiues i lartë në Qendrën e Beogradit për Politikat e Sigurisë.
“Izraeli dhe grupet e tij lobuese në SHBA shihen si një portë për të hyrë direkt në Shtëpinë e Bardhë, veçanërisht nëse Donald Trump fiton zgjedhjet. Udhëtimet e Serbisë ndaj Izraelit në vitin 2020 dhe tani në 2024 e pasqyrojnë këtë. Shitja e armëve Izraelit është një investim në miqësinë politike me Izraelin dhe, si rrjedhojë, me SHBA-në,” tha Vuksanoviç për The New Arab .
“Edhe në rastin e fitores së një demokrati, grupet izraelite të interesit mund të ofrojnë mbrojtje për qeverinë aktuale serbe në SHBA,” shtoi Vuksanoviç.
Agjencitë e inteligjencës serbe thuhet gjithashtu se kanë blerë armë të sofistikuara kibernetike, të njohura si Pegasus, nga Grupi NSO i Izraelit, për të monitoruar figurat e opozitës brenda vendit.
“Për Izraelin, kjo është pjesë e politikës së tij të krijimit të partneriteteve alternative të sigurisë dhe diplomatike përtej sferës së tij të afërt të Lindjes së Mesme,” tha Vuksanoviç.
Ai vuri në dukje se serbët dhe shqiptarët janë dy grupet etnike më “pasojë” në Ballkan. “Fitimi i miqve midis vendeve anëtare të BE-së dhe kandidatëve për anëtarësim në BE në Evropën Lindore më të gjerë është gjithashtu një mënyrë për Izraelin për të thyer unitetin e BE-së për çështjen palestineze,” shtoi Vuksanoviç.
Historia pro-palestineze i hap rrugën rritjes së ndikimit izraelit
Angazhimi diplomatik i Izraelit me Shqipërinë dhe Serbinë është relativisht i fundit, por ka bërë përparime të mëdha. Shqipëria vendosi marrëdhënie diplomatike me Izraelin vetëm pas rënies së regjimit të saj komunist në vitin 1991. Para kësaj, regjimi mbështeti Organizatën për Çlirimin e Palestinës (PLO), duke ofruar armë, trajnime, fonde dhe logjistikë për të mbështetur luftën e armatosur kundër Izraelit.
Shqipëria e njohu Palestinën në vitin 1988 dhe udhëheqësi palestinez Yasser Arafat e vizitoi vendin në vitin 1998. Megjithatë, ndërsa ndikimi i SHBA-së në Shqipëri u rrit pas vitit 1991, mbështetja politike për palestinezët u zvogëlua. Në vitin 2012, Izraeli hapi ambasadën e tij të parë në Shqipëri, një vit pasi qeveria shqiptare emëroi kryerabinin e parë të vendit, Yoel Kaplan. Kaplan, i cili mbetet kryerabini, u pa së fundmi duke festuar shkatërrimin në Gaza.
Historikisht, Serbia ka mbështetur gjithashtu kauzën palestineze, duke qenë një anëtare themeluese e lëvizjes së paangazhuar që daton që nga Jugosllavia. Megjithatë, Izraeli gradualisht ka hequr dorë nga këto pozicione anti-imperialiste, pasi interesi kombëtar ka marrë përparësi ndaj rreshtimit me lëvizjet çlirimtare si në Beograd ashtu edhe në Tiranë.
Isa Blumi, Profesor i Asociuar i Studimeve Turke dhe Lindjes së Mesme në Universitetin e Stokholmit, ia atribuoi këtë ndryshim “faktorëve korruptues që helmuan pjesën më të madhe të Evropës Lindore në fillim të viteve 1990”, ndërsa politikat ekonomike neoliberale përfshiu rajonin.
“Duhet të theksojmë se perceptimi i marrëdhënieve më komode midis Serbisë dhe Izraelit është një përshtypje e rreme,” tha Blumi për The New Arab , duke vënë në dukje se lidhjet mes të dyve kanë ekzistuar prej dekadash.
“Vizita e Herzogut bie ndesh hapur me pretendimet se Serbia është e imunizuar nga ndikimi amerikan ose disi e rreshtuar me boshtin e rezistencës. Marrëzi”, tha Blumi.
Blumi ishte po aq kritik ndaj kryeministrit shqiptar Edi Rama, duke e quajtur atë “të korruptuar dhe të pambrojtur politikisht pa mbështetjen e dhunshme të SHBA-së dhe NATO-s”. Ai sugjeroi se duke u ballafaquar me Izraelin, Rama po siguron një “policë sigurimi”.
“Pritet përdorimi i klasës politike të korruptuar të Shqipërisë për të shtyrë politika kundër interesave shqiptare”, shtoi Blumi.
“Presidenti izraelit po udhëton në periferitë e Evropës për të ushtruar legjitimitet, duke treguar në shtëpi se liderët e tyre ende mund të udhëtojnë jashtë vendit”.
Olsi Jazexhi, një historian dhe analist politik shqiptar, tha për The New Arab se një tjetër arsye që Izraeli është i etur për t’i bërë ballë vendit me shumicë myslimane lidhet me përpjekjet e tij më të gjera për të projektuar një imazh të favorshëm për botën myslimane.
Si pjesë e fushatës së marrëdhënieve me publikun e Izraelit, Rama pranoi të hapte një zyrë misioni ekonomik në Jerusalem gjatë vizitës së Herzogut. Jewish News Syndicate, financuar nga Fondacioni Adelson me qendër në SHBA, një grup i fuqishëm lobues izraelit, e përshkroi masën si “Shqipëria me shumicë myslimane do të hapë një mision ekonomik në Jerusalem”.
“Hapja e këtij misioni ekonomik është një hap drejt krijimit të një ambasade në Jerusalemin e pushtuar, duke shënuar një fitore diplomatike për Izraelin”, tha Jazexhi.
“Ai paraqet Shqipërinë me shumicë myslimane në pjesën tjetër të botës myslimane, duke demonstruar se dy vende me shumicë myslimane – Shqipëria dhe Kosova – kanë tani misione diplomatike në ‘kryeqytetin’ e Izraelit, Jerusalem”. / Elis Gjevori/ The New Arab
