Nga Adam Finn dhe Richard Malley, The New York Times
Jo shumë kohë pasi koronavirusi u shfaq në dhjetor të vitit të kaluar, u bë një parashikim ambicioz: Një vaksinë do të ishte e disponueshme brenda 12-18 muajve dhe do të ndalonte pandeminë.
Përkundër sfidave serioze – si të prodhohet në masë, të furnizohet dhe të ofrohet një vaksinë në të gjithë botën, hallka e parë e kësaj dëshire do të mund të përmbushej lehtësisht. Tetë kandidatë për vaksina po testohen në shkallë të gjerë dhe janë në fazën e 3 të provave. Rezultatet priten në fund të këtij viti ose fillim të vitit 2021.
Por edhe nëse një nga këto kandidatë për vaksina rezulton efikase, mund të mos i japë fund pandemisë. Mjekët zakonisht ia përshkruajnë vaksinat, pacientëve dhe prindërve të fëmijëve të vegjël si një mënyrë për t’u mbrojtur nga sëmundjet e ndryshme: Vaksina nxit reagimin imunitar; pasi të ketë mësuar ta luftojë atë patogjen një herë, trupi do të përdorë receptorët e tij të kujtesës për të shmangur sëmundjen.
Aftësia e një vaksine për të mposhtur sëmundjen është gjithashtu aftësia se si shkencëtarët zakonisht zhvillojnë vaksinat. Megjithatë, vaksinat më të mira shërbejnë gjithashtu edhe për një funksion tjetër, kritik: Ata bllokojnë transmetimin e një patogjeni nga një person në një tjetër. Dhe ky rezultat, i quajtur shpesh një efekt “indirekt” i vaksinimit, nuk është më pak i rëndësishëm sesa efekti i drejtpërdrejtë i parandalimit të sëmundjes së shkaktuar nga ai patogjen. Në fakt, gjatë një pandemie, ndoshta kjo është edhe më e rëndësishme.
Kjo është ajo për të ne cilën duhet të përqendrohemi tani. E megjithatë ne nuk po e bëjmë. Ndalimi i transmetimit të një virusi zvogëlon ekspozimin e përgjithshëm të të gjithë popullatës ndaj virusit. Mbron njerëzit që mund të jenë shumë të dobët, përgjigja imunitare e të cilëve mund të venitet me kalimin e kohës.
Përfitimet e kësaj qasje janë demonstruar me patogjenë dhe sëmundje të tjera. Vaksinat e Gripit të tipit B (Hib) u krijuan dhe u licencuan në fillim të viteve 1990, për të parandaluar që fëmijët e vegjël të sëmureshin nga infeksione të rënda siç është meningjiti. Vaksina ndihmoi në parandalimin e sëmundjes. Vaksinat e virusit papilona (HPV) u zhvilluan për të parandaluar kancerin e qafës së mitrës dhe lythat gjenitale te gratë. Ata kanë rezultuar jashtëzakonisht të efektshme dhe deri në 50 përqind efektive në parandalimin e lythave gjenitale tek burrat e pa vaksinuar, sipas të dhënave të një studimi të vitit 2017 të rreth nëntë milion njerëzve në Gjermani.
Për të kuptuar pse ky është pikërisht rasti, kujtoni se pse sëmureni nga një patogjen, qoftë ky një virus apo bakter.
Së pari, ju jeni të ekspozuar ndaj patogjenit prandaj infektoheni. Për sa kohë jeni të infektuar, ju mund të infektoni të tjerët. Në disa raste, infeksioni kalon në një sëmundje. Në raste të tjera, nuk ndodh pasi personat janë asimptomatikë.
Një mënyrë që vaksinat të ndërpresin ciklin e transmetimit të një patogjeni, si fillim duhet të parandalojmë përhapjen e infeksionit. Kjo është edhe mënyra se si vaksina të zakonshme – kundër fruthit, shytave, rubeolës dhe lisë ndërlidhen me njëra-tjetrën.
Vaksinat kundër meningjitit apo pneumonisë të shkaktuara nga bakteri pneumokok – mund të bllokojnë transmetimin e patogjenit te personat e infektuar duke zvogëluar sasinë e patogjenit që ka pacienti i infektuar ose duke llogaritur kohëzgjatjen e infektimit.
Ende ka shumë për të mësuar rreth mënyrës se si funksionojnë mekanizmat e tillë dhe se çfarë roli luajnë antitrupat. Por rezultati kryesor nga këto shembuj është ky: Vaksinat mund të bllokojnë transmetimin e viruseve ose baktereve, dhe ata mund ta bëjnë këtë në disa mënyra.
Duke pasur parasysh përfitimet që ka i gjithë komuniteti nga vaksinimi veçanërisht në një pandemi, përpjekjet për zhvillimin e vaksinave duhet të jenë përparësi për të gjithë.
Administrata e Ushqimit dhe Barnave e SHBA ka deklaruar se parandalimi i SARS-CoV-2 është në vetvete një sukses për vaksinat kandidatë që kanë arritur në Fazën e 3 të provave.
Këto udhëzime janë një sinjal i rëndësishëm, veçanërisht duke marrë parasysh që FDA kurrë nuk ka aprovuar një vaksinë bazuar vetëm në efektet e saj. Në vend të kësaj, agjensia është përqendruar ekskluzivisht në efektivitetin e vaksinës dhe parandalimin e sëmundjes.
E megjithatë, shkencëtarët që po merren me zhvillimin e vaksinave duket se po ndjekin një rrugë krejtësisht ndryshe. Bazuar në shqyrtimin tonë të testeve të Fazës 3 të listuara në ClinicalTrials.gov, sipas të dhënave qëllimi kryesor në secilin prej këtyre studimeve është të zvogëlojë përhapjen e Covid.
Kjo qasje nuk është e mjaftueshme: Nuk mund të supozojmë se një vaksinë që parandalon zhvillimin e Covid-19 në një pacient domosdoshmërisht do të kufizojë rrezikun që pacienti të transmetojë SARS-CoV-2 te njerëzit e tjerë.
Për shembull, një studim rreth adoleshentëve australianë i botuar në New England Journal of Medicine në fillim të këtij viti zbuloi se vaksina e përdorur për të parandaluar sëmundjet e shkaktuara nga meningjiti i tipit B tek fëmijët dhe adoleshentët ”nuk kishte asnjë efekt të dukshëm” te personat që nuk ishin të vaksinuar.
Vaksina e poliomielitit e përhapur në shumë vende të zhvilluara sot, e njohur si IPV, është shumë e efektshme në mbrojtjen e individëve kundër poliomielitit. Por është shumë më pak efektive në mbrojtjen nga viruset e tjerë.
Në fund të viteve 1990, Shtetet e Bashkuara, ashtu si vendet e tjera të pasura, zëvendësuan me një vaksinë acelulare, vaksinën e pertusis të cilën e kishin përdorur më parë kundër kollës së mirë.
Rikthimi i infeksionit të kollës së mirë ishte duke u përshpejtuar. Megjithëse vaksina e re ishte më e mirë se ajo e mëparshmja në mbrojtjen nga sëmundja.
Një studim i vitit 2015 i botuar në New England Journal of Medicine zbuloi se vaksina e pneumonisë uli rrezikun tek të rriturit në moshën 65 vjeç me vetëm rreth 45 përqind. Megjithatë, sipas një studimi të vitit të kaluar nga studiuesit për Qendrat për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve dhe Universitetin Stanford, imunizimi i foshnjave zvogëloi 9-fish incidencën e sëmundjes tek të moshuarit. Vaksinimi për disa sëmundje, mund ketë përfitime më të mëdha indirekte se efektet direkte.
