Nga Ilir Seci
Duke lexuar një shkrimtar kilian, një poet të cilin po e lexoja në spanjisht, në një moment gjatë rrëfimit poetik më mbetën sytë te emri i një rruge që kishte vargëzuar poeti, emri i rrugës ishte… “Rruga e Dibrës”?!…
U befasova sepse bëhej fjalë për një qytet në jug të Kilit me emrin Hualpën?!… Qytet nga vinte poeti i cili kishte lindur aty…
Kuptohet plot kureshtje u futa në Google dhe kërkova më shumë për këtë rrugë me këtë emër kur për befasinë time mësova se aty në atë qytet në Kili jo vetëm që kishte një rrugë me emrin “Rruga e Dibrës” por kishte edhe disa rrugë të tjera me emra qytetesh shqiptare!?… Në gjuhën spanjisht kishte “Rruga Durrësi”, “Rruga Berat”, “Rruga Elbasan”, ”Rruga Shkodra”, “Rruga Tirana”, (Google diku e jepte gabim “Triana” por në vazhdim po të ndiqet rruga, më poshtë në hartë del e qartë, “Tirana”)”, “Rruga Vlora”, (Valona)”…
Kërshëria më shtyu të kërkoj me gjatë dhe nga kërkimet mësova se Hualpen është një qytet në jug të Kilit, është pjesë e Provincës Concepción, Regjionit të Bio Bio… Emrat e rrugëve të atij qyteti janë vëne ashtu sepse të parët ata që themeluan qytetin kishin qenë emigrantë që kanë ardhur nga disa shtete europiane dhe emrat i kane vendosur sipas vendeve të tyre të origjinës, nga kishin ardhur emigrantët!… Sipas historikut të qytetit emigrantët thuhet se kishin anglezë, skocezë, francezë, çekë dhe jugosllavë…
Në faqen online të bashkisë thuhet se emigrantët nga Jugosllavia kishin qenë: “Kryesisht kroatë”?!… Dhe paskan zgjedhur emra qytetesh shqiptarë?!… Si janë zgjedhur emrat e qyteteve shqiptare për emra rrugësh në Hualpen Kili!? Një mister që meriton vëmendje studiuesish të mirëfilltë besoj!
Eh ne shqiptarët e shkretë! Do kalojnë vite e vite derisa në të mbledhim historinë tonë shqiptare të shkapërdarë copa-copa në të katër anët e globit!… Edhe pse nuk përmenden shqiptarët si komunitet aty në themelimin e qytetit emrat e qyteteve shqiptare flasin vetë duke sheshuar çdo dyshim!?
… Dhe kur mendon njeriu se këtë fakt asnjëherë nuk na e kane sjelle ata qe kane për detyre te hulumtojne gjera te tilla, pikerisht historianet dhe studiuesit!?… Nuk po fajësojmë per periudhen e izolimit 47 vjeçar komunist por ne kete çerek shekulli te drejte udhetimi eshte dashur te dine dicka e te na sjellin fakte!?
E ç’rendesi ka kjo mund te thote ndonje skeptik!… ka rendesi e para per faktin se eshte pjese e raporteve qe ka Shqiperia me boten dhe e dyta mosnjohja deshmon edhe njehere paaftesine e studiuesve shqiptare per te bere ate gje te ciles i kane dale zot, domethene studimeve dhe hulumtimeve?! Me te drejte lind pyetja sa fakte tjera, sa deshmi tjera e sa gjetje tjera dergjen hartave te botes ne pritje te zbulimit!?…
Ku paskan qene historianet qe sot po na mburren me te madhe se duan te rishkruajne historine kombetare?! Ku i kane ata gjetjet per te pasuruar trashgimine tone kombetare!… Nje fakt i tille a perben kurrfare rendesie ne kerkimet e tyre?!H ulumtimi dhe kerkimet e metejshme besoj se perbejne interes per shqiptaret ne hapesiren ballkanike me se pari pasi jemi nje komb i cili per me shume se nje shekull ka humbur toka e eshte rrudhur ne kufinjte e vendosur ne vitin 1913 ne Londer. Mos valle ata emigrante ishin nga ndonje prej debimeve dhe as per tu regjistruar nuk i lane te rregjistrohen si shqiptare!?… Plot pyetje qe kerkojne përgjigje per sa kohe qe emrat jane te sakte shqiptare!
Emra shqiptare te rrugeve neper perendim ka plot ne fakt, na jane permdne keto fakte nga i madhi Faik KonicaiI cili gjate viteve qe jetoi ne bruksel ngulmoi te gjente shtepi ne “Rue d’Albanie”, ”Rruga e Shqiperise” qe gjendet edhe sot e kesaj dite ne kryeqytetin evropian…
Dihet miqesia qe ka pasur Konica me poetin e madh freng, Gijom Apolonieri dhe njehere kur po lexoja biografine e Francis Steegmuller qe eshte studiuesi me i njohur i poetit te madh francez Gijom Apolonierit, (Guillaume Apollinaire 26 Gusht 1880 – 9 Nentor 1918)… ndesha ne nje deshmi mjaft interesante lidhur me konicen dhe rrugen me emrin Shqipëria… Ne faqen 92 te librit shkruhej: ”Megjithate ashtu si kuptohej liria ne Bruksel, nuk e kenaqte ate, (Konicen, shen.im), me shume se Parisi. Nje dite ai u fut ne telashe me nje polic qe e ndaloi ne rruge:
-“Kombesia juaj?”-e pyeti polici…
-“Shqiptare!”…
-“Adresa?”…
-“Rruga Shqiperia!”…
-Profesioni juaj?”…
“Botues i gazetes “Shqiperia”, (“Albania!”)…
“Ne do ta dish, une me te vertete nuk ju besoj juve!”-i tha polici dhe keshtu patrioti shqiptar e kaloi naten ne stacionin policor’… Fragment nga faqja 92 e librit studimor, “Apollinaire; Poet Among The Painters”… “Apoloniere;Poeti mes piktoreve” e autorit Francis Steegmuller…
Deshmi tjera per emra rrugesh neper perendim kemi plot, ”Rue d’Albanie” ne disa qytete ne France, ”, po ashtu ne Quebec, (Kuebek) Kanada, ka ne Afriken e Jugut ne malmesbury, Cape Town e deri ne Filipinet e largeta!?… Po ashtu ne USA ne disa qytete ka rruge ose avenue te emertuara “Albania”, ”Albania Street’ ose “Albania Avenue”, me e famshmja eshte nje ne Orlando ne destinacionin turistik numer nje ne bote, sic eshte Disney World!Ne Itali ne disa qytete ka emra shqiptare te rrugeve, ne Rome ka edhe “Piazza Albania”…Ne Angli ne Londer ka rruge me ermrin Shkoder, ”Scutari Road”…
Te gjithe keto te dhena meritojne vemendjen e studiuesve…jane vlera qe deshmojne respektin qe bota ka ndaj nesh!Ne jemi nje komb qe shekujt e fundit ishim shume fatkeqe e njohem pushtime pas pushtimesh!Pas vitit 1944 njohem izolimin me te eger qe eshte pare ndonjehere ne nje vend evropian, izolimin 47 vjecar komunist!Por sic mund ta shohim edhe nga kjo deshmi, nga emrat e rrugeve bota dhe kryesisht perendimi asnjehere nuk na harroi neve!Kujtesa e tyre deshmohet me keto emra ne cdo cep te globit!Perendimi na ka konsideruar gjithmone pjese te veten!Eshte me rendesi te njihet kjo…Sepse me ideologe qe per qellimet e tyre pushtetmbajtese na kane sajuar gjithfare trillimesh historike ne shperdoruam dekada te tera duke kerkuar armiq aty ku kishim miq!
