Shërbimi Informativ Shqiptar ka publikuar pjesë nga Raporti Vjetor për gjendjen e sigurisë në Shqipëri për vitin 2019. SHISH ka bërë një përmbledhje të krimit të organizuar, atij në ekonomi, korrupsionin në vend, si edhe për kërcënimin kibernetik dhe sigurinë energjetike
GJENDJA E SIGURISË NË REPUBLIKËN E SHQIPËRISË PËR VITIN 2019
KRIMI I ORGANIZUAR
Krimi i organizuar në vend, me lidhje rajonale e ndërkombëtare, ka adoptuar mënyrat e veprimit në raport me forcën kundërvënëse të agjencive të zbatimit të ligjit. Format e krimit të organizuar, më të preferuara për grupet shqiptare, vijojnë të mbeten trafiku i drogave, trafiqet e tjera të paligjshme, krimet ekonomiko-financiare, kontrabanda dhe aktivitetet e paligjshme ndërkufitare. Deri tani, nuk janë evidentuar raste në të cilat individë apo grupe të krimit të organizuar të veprojnë për llogari të organizatave terroriste apo të mbështesin aktivitete të kësaj natyre. Emëruesi i përbashkët për të gjitha grupet e rrjetet e krimit të organizuar mbetet pastrimi i parave dhe korrupsioni, me qëllim forcimin e lidhjes mes strukturave të paligjshme me ato të ligjshme.
Ndër format mbizotëruese të krimit të organizuar mbetet trafiku i drogës dhe përfshirja në drogat e forta.
Ky aktivitet nxitet dhe favorizohet nga:
- Pozicionimi i elementëve kriminalë shqiptarë në vendet e origjinës së prodhimit të drogës, në pikat kyçe të shpërndarjes apo trafikimit të saj, pjesë e një zinxhiri për kontrollin e gjithë procesit, nga origjina në destinacion.
- Kërkesat në rritje të rrjeteve të trafikut të drogave të forta, përfshi rrjetet shqiptare, të vendosura në qendra të mëdha të vendeve të Evropës Perëndimore dhe në vendet e origjinës.
- Kërkesat e grupeve kriminale për kanabis sativa të kultivuar në Shqipëri.
- Fleksibiliteti dhe adoptueshmëria e lartë, “korrektesa” në marrëdhëniet me grupet e individët furnitorë të drogës.
- Të ardhurat financiare të gjeneruara nga aktiviteti kriminal ndër vite.
Vlerat monetare dhe pasuria e përfituar nga veprimtaria kriminale ndër vite (favorizuar nga korrupsioni në sistemin e drejtësisë, pandëshkueshmëria apo niveli i ulët i saj), po përdoren nga këto grupe për zgjerimin e aktivitetit të narkotrafikut jashtë vendit, kryesisht në drejtim të drogave të forta. Individët kriminalë që i kanë shpëtuar ndëshkimit janë vendosur në vende të huaja dhe prej andej shërbejnë si ura lidhëse të trafikut me elementë kriminalë brenda vendit. Përveçse në vendet evropiane, janë aktivë edhe në vendet e origjinës së kokainës e heroinës, ku bashkëpunojnë me elementë kriminalë lokalë.
Kultivimi i kanabisit në vend, krahasuar me vitet e mëparshme, është reduktuar si rezultat i masave të forta kundër fenomenit, bashkëpunimit të thelluar mes agjencive të zbatimit të ligjit, ngritjes dhe funksionimit të Task Forcave qendrore dhe lokale. Gjatë kësaj periudhe, është evidentuar ndryshimi i mënyrës së veprimit, që ka rezultuar në kultivim në sipërfaqe të vogla, të shpërndara gjeografikisht. Vërehet zhvendosje e aktivitetit të kultivimit në ambiente të mbyllura në vend, vendet fqinje dhe ato evropiane. Ndërkohë ka vijuar trafiku i kanabisit dhe është rritur bashkëpunimi me grupe e individë kriminalë në vendet e rajonit.
Linjat më të përdorura për trafikimin e kanabisit mbeten ato tokësore, detare por edhe ujore. Evidentohen raste të shkëmbimit të kanabisit me droga të forta, si heroinë dhe kokainë. Evidentohet rritje e shkallës së konfliktualitetit dhe rivalitetit dhe përfshirje në disa aktivitete kriminale si pastrim i parave, lehtësim i emigracionit të jashtëligjshëm, gjobëvënie, etj. Për larje hesapesh, grupet kriminale përdorin edhe vrasës profesionistë me pagesë.
Grupet kriminale paraqiten me organizim fluid, pragmatikë, të përfshirë në disa aktivitete të jashtëligjshme dhe me lidhje që mundësojnë ciklin e trafikut të drogës, duke filluar nga blerja në vendet prodhuese, trafikimi, shpërndarja dhe aftësia kundërvepruese për të eliminuar rreziqet. Përdorin identitete të ndryshme dhe disponojnë pasaporta origjinale ose false, nga disa vende evropiane.
Parandalimi dhe goditja e këtij aktiviteti kriminal është shoqëruar edhe me evidentim dhe sekuestrim të pasurive e parave të gjeneruara ndër vite nga ky aktivitet.
KRIMET NË EKONOMI
Krimet në ekonomi mbeten faktor me rrezikshmëri të lartë për rritjen e qëndrueshme ekonomike, besueshmërinë dhe stabilitetin e sistemit financiar e atij ekonomik në vend. Përshpejtimi i globalizimit ekonomik, mbështetur në tregjet financiare globale dhe strategjitë e tregut të lirë, e kanë pakësuar rëndësinë e kufijve dhe kanë krijuar mundësi të reja për krimin ekonomik.
Ndër aktivitetet më të përhapura të krimeve në ekonomi evidentohen mashtrimet në fushën e taksave dhe doganave, hartimi i faturave fiktive të shit-blerjes, krijimi i operatorëve ekonomikë fiktivë, kontrabanda e mallrave të akcizës, pastrimi i parave të gjeneruara nga aktiviteti kriminal. Faktorë favorizues evidentohen korrupsioni dhe niveli i informalitetit në ekonomi. Pavarësisht përpjekjeve serioze për reduktimin e informalitetit nëpërmjet modernizmit të shërbimeve dhe rritjes së ndëshkueshmërisë, mbetet problematikë shqetësuese, që vështirëson procesin e identifikimit të të ardhurave me origjinë të paligjshme dhe sekuestrimin apo konfiskimin e tyre.
Në vendin tonë, një sasi e konsiderueshme e parave “të pista” e ka origjinën nga aktiviteti kriminal ndër vite i individëve dhe grupeve të përfshira. Të ardhurat e fituara në mënyrë të paligjshme janë investuar në vijimin e aktiviteteve kriminale, si dhe në biznese të ligjshme.
Sektorët mbizotërues për pastrimin e parave mbeten biznesi i ndërtimit, pasuritë e paluajtshme, hoteleri-turizmi, etj. Zonat bregdetare e ato urbane mbeten më tërheqëset, pasi ofrojnë potencial për kthimin shumëfish të investimit fillestar.
KORRUPSIONI
Korrupsioni (por edhe perceptimi mbi nivelin e tij) minon besimin e publikut te qeverisja e mirë dhe sundimi i ligjit, cenon zhvillimin e vendit, forcimin e institucioneve, rritjen e qëndrueshme ekonomike, mbetet faktor me rrezikshmëri të lartë që ngadalëson dhe dëmton procesin e reformave për arritjen e standardeve drejt integrimit evropian, si dhe dekurajon investimet e brendshme e të huaja, të nevojshme për të krijuar mundësi punësimi për të gjithë.
Megjithë hapat pozitivë në luftën kundër korrupsionit, fokusit të shtuar të shtetit në kuadër të reformave dhe nismave konkrete në këtë drejtim, kjo dukuri vijon të shfaqet problematike në sistemin e drejtësisë dhe disa segmente të administratës publike.
Për shkak të masave të shtuara kundër korrupsionit dhe reformës në drejtësi, elementë të sistemit të drejtësisë shfaqin kujdes të shtuar për të shmangur ekspozimin dhe lidhjet me elementë të besuar me akses direkt në Veting, si dhe dëshirë për të dëshmuar performancë në proceset gjyqësore të drejtuara prej tyre, përmes formulimit të akuzave, zvarritjes së procedurave apo dhënies së vendimeve maksimale të parashikuara në ligj.
SHISH-i jep kontribut konkret në këtë drejtim për përfshirje të mundshme të elementëve të këtij sistemi në afera korruptive dhe në kuadër të Vetingut në drejtësi dhe Policinë e Shtetit.
KRIMET NË EKONOMI, KËRCËNIMI KIBERNETIK DHE SIGURIA ENERGJETIKE
KRIMET NË EKONOMI
Krimet në ekonomi mbeten faktor me rrezikshmëri të lartë për rritjen e qëndrueshme ekonomike, besueshmërinë dhe stabilitetin e sistemit financiar e atij ekonomik në vend. Përshpejtimi i globalizimit ekonomik, mbështetur në tregjet financiare globale dhe strategjitë e tregut të lirë, e kanë pakësuar rëndësinë e kufijve dhe kanë krijuar mundësi të reja për krimin ekonomik.
Ndër aktivitetet më të përhapura të krimeve në ekonomi evidentohen mashtrimet në fushën e taksave dhe doganave, hartimi i faturave fiktive të shit-blerjes, krijimi i operatorëve ekonomikë fiktivë, kontrabanda e mallrave të akcizës, pastrimi i parave të gjeneruara nga aktiviteti kriminal. Faktorë favorizues evidentohen korrupsioni dhe niveli i informalitetit në ekonomi. Pavarësisht përpjekjeve serioze për reduktimin e informalitetit nëpërmjet modernizimit të shërbimeve dhe rritjes së ndëshkueshmërisë, mbetet problematikë shqetësuese, që vështirëson procesin e identifikimit të të ardhurave me origjinë të paligjshme dhe sekuestrimin apo konfiskimin e tyre.
Në vendin tonë, një sasi e konsiderueshme e parave “të pista” e ka origjinën nga aktiviteti kriminal ndër vite i individëve dhe grupeve të përfshira. Të ardhurat e fituara në mënyrë të paligjshme janë investuar në vijimin e aktiviteteve kriminale, si dhe në biznese të ligjshme. Sektorët mbizotërues për pastrimin e parave mbeten biznesi i ndërtimit, pasuritë e paluajtshme, hoteleri-turizmi, etj. Zonat bregdetare e ato urbane mbeten më tërheqëset, pasi ofrojnë potencial për kthimin shumëfish të investimit fillestar.
KËRCËNIMI KIBERNETIK
Rritja e aftësive kibernetike e kundërshtarëve tanë nënkupton kërcënim në rritje për sigurinë dhe stabilitetin politik dhe ekonomik. Aktiviteti në rritje në nivel global prek edhe vendin tonë, ku po ndodhin procese digjitalizuese në evoluim të shpejtë të shërbimeve shtetërore dhe joshtetërore. Shtetet kundërshtare dhe shërbimet e tyre të inteligjencës zotërojnë kapacitete kibernetike për operacione në rrjetet kompjuterike, zhvillojnë kapacitete kibernetike ofensive, kryesisht për të mundësuar aktivitetet e spiunazhit dhe grumbullimin e inteligjencës.
Përballë kësaj dukurie, nevojitet ndërgjegjësim për shkallën e rrezikut, nivelin e kërcënimit, metodologjitë e përdorura për të mbrojtur informacionin e klasifikuar, përditësim të procedurave të mbrojtjes në raport me ecurinë e formave dhe metodave të përdorura. Gjithashtu, çdo projekt i ri digjitalizimi shtetëror apo privat duhet të shoqërohet me masa adekuate mbrojtëse. Për të fuqizuar mbrojtjen kibernetike, është rritur shkëmbimi dhe bashkëpunimi në fushën e kibernetikës, investimet në burimet njerëzore, zhvillimi i kapaciteteve teknike, rritje e bashkëpunimit mes institucioneve shtetërore me ato joshtetërore të fushës.
Trysnia mbi rrjetet e administrimit, ruajtjes e shpërndarjes së informacionit të klasifikuar, si pjesë e infrastrukturës kritike kombëtare, do të rritet me përparimin e teknologjisë së informacionit. Rritja e shpejtësisë, performanca e komunikimit të fshehtë, besueshmëria, do të mundësojnë procese të reja industriale, logjistikë të avancuar, inteligjencë artificiale dhe aplikacione për sigurinë. Kundërshtarë të mundshëm me gjasë do të kërkojnë të shfrytëzojnë këto dobësi.
SIGURIA ENERGJETIKE
Teknologjia e vjetërsuar, ndërvarësia, nevoja për diversifikim të burimeve, janë sfidat reale për garantimin e furnizimit me energji të sektorëve të ekonomisë në vendet e rajonit. Sigurimi i burimeve të tjera alternative është në vëmendjen e qeverive. Diversifikimi i burimeve energjetike dhe minimizimi i varësisë nga importet mbetet prioritet, pasi vendet e rajonit janë të varura nga importi i energjisë për qëllime konsumi të brendshëm dhe, si rrjedhim, janë të ndikuara nga pasojat ekonomike për shkak të çrregullimeve në furnizime. Vendet e rajonit janë rruga e transportit të naftës dhe gazit për në vendet perëndimore. Si konsumatorë, por edhe si pjesë e korridoreve të tranzitit, projektet energjetike rrisin bashkëveprimin e vendeve ballkanike.
Shqipëria ka përmirësuar infrastrukturën ligjore për burimet energjetike, duke miratuar ligje dhe rregullore për energjinë dhe burimet alternative. Strategjia e Sigurisë Kombëtare (2014) i kushton një vëmendje të veçantë sigurisë energjetike. Strategjia Kombëtare e Energjisë (2018) bazohet në kriteret ligjore të BE-së për energjetikën, jep garanci dhe konsolidon më tej projektet dhe bashkëpunimin ndërmjet vendeve të rajonit.
Shqipëria ka kontribuar në krijimin e kushteve të përshtatshme dhe tregje për energjinë e pastër në vendet e Evropës Juglindore dhe BE-së. Ajo ka mbështetur projektin TAP në kuadrin e aleancave strategjike dhe partneritetit me BE. Projekti TAP (Greqi- Shqipëri-Itali), si një ndër projektet konkurruese të Korridorit Jugor të gazit, do të ndikojë në diversifikimin e energjisë. Vlerësohet si projekt i rëndësisë së veçantë për BE-në, për transportimin e gazit nga Kaspiku në tregun evropian. TAP do të përmirësojë furnizimin dhe sigurinë energjetike në rajon. Projekti në Shqipëri është mirëpritur nga banorët dhe opinioni publik.
Rrjetet energjetike nuk kanë qenë target i organizatave terroriste. Vlerësojmë se mundësia për sulme terroriste kundër infrastrukturës energjetike, mbetet relativisht e ulët. Rreziku për sulme kibernetike nga aktorë shtetërorë kundër infrastrukturës në sektorin energjetik, nuk është i përjashtuar.
