Pfizer dhe BioNTech njoftuan dy ditë më parë se testet klinike të vaksinës së tyre kanë treguar një shkallë efikasiti mbi 90%. Vaksina është emërtuar BNT162b2. Lajmi menjëherë u raportua në media, ku efikasiteti mbi 90% u përkthye “90% “efektive” në parandalimin e COVID-19. Por cili është ndryshimi mes efikasitetit dhe efektivitetit?
Efikasiteti është kryerja e një trajtimi në rrethana ideale dhe të kontrolluara, dhe efektiviteti është performancë në kushtet reale. Pra, çfarë do të thotë kjo përsa i përket provës së vaksinës Pfizer / BioNTech?
Provat klinike janë precize dhe të pastra dhe japin përgjigje nëse një vaksinë është e sigurt dhe nëse funksionon. Për ta arritur këtë, pjesëmarrësit që janë rekrutuar për të bërë vaksinën (ose një placebo) ka të ngjarë të jenë përgjithësisht të shëndetshëm. Në provat e hershme klinike, pjesëmarrësit mund të mos jenë grupi vulnerabël i njerëzve që ne synojmë të mbrojmë përfundimisht me këtë produkt, për shembull, fëmijë ose njerëz të moshuar me probleme të tjera.
Për të përpunuar efikasitetin e vaksinës, ne duhet ta krahasojmë atë me një trajtim “kontrolli”, i cili zakonisht është një vaksinë e parëndësishme ose e njohur ose përgatitje e ngjashme që nuk duhet të funksionojë për virusin e testuar. Testet klinike shpesh janë “të verbra”, kështu që pjesëmarrësit nuk e dinë se cilën vaksinë kanë marrë dhe studiuesit nuk e dinë se cilën vaksinë kanë administruar deri në fund të studimit.
Vaksina Pfizer/BioNTech raporton efikasitet 90%, që do të thotë se ajo parandaloi simptomat e COVID-19 për 90% të vullnetarëve që u vaksinuan. Kjo është shumë e lartë dhe ndoshta do të ndryshojë deri në fund të studimit. Njoftimi për shtyp raportoi rezultatet për 94 pjesëmarrës – atyre u duhen 164 për të përfunduar testet, që nuk duhet të zgjasin shumë. Vaksinat e sigurta me efikasitet mbi 50% pritet të aprovohen për COVID-19.
Si mund ta matim nëse një vaksinë është efektive?
Çfarë kuptojmë me efektivitet të vaksinës? Monitorimi i vaksinave nuk ndalet pasi të jenë aprovuar për përdorim. Kur vendoset vaksina, të dhënat do të vazhdojnë të mblidhen për të studiuar se sa mirë funksionon gjatë viteve për të gjithë njerëzit e vaksinuar.
Parametrat e rëndësishëm përfshijnë performancën e vaksinës për grupe të ndryshme (mosha, prejardhja etnike, kushte të tjera), kohëzgjatja e mbrojtjes, ekuilibri mes benefiteve dhe efekteve anësore. Efektiviteti i kostos është gjithashtu një konsideratë e vazhdueshme, bazuar në krahasimet me vaksinat e tjera dhe opsionet e trajtimit.
Ne nuk e dimë se cili do të jetë efektiviteti i përgjithshëm i vaksinës në parandalimin e simptomave COVID-19, sëmundje të rëndë ose vdekje, dhe mund të kalojnë disa vjet para se studimet të raportojnë për efektivitetin e BNT162b2 për grupe të ndryshme. Sidoqoftë, nuk ka gjasa që të jetë 90%.
Por, duhet thënë se shumë pak vaksina – përveç fruthit dhe lisë së dhenve – janë 90% të efektshme. Vaksina e gripit është rreth 40% -60% e efektshme, por ende shpëton miliona jetë. Dhe kjo duhet të na bëjë optimistë. / The Conversation
