“Mirë se vini në kështjellën tonë”. I lodhur, por ende bën shaka, presidenti në shënjestër i Ukrainës thotë: “Unë nuk jam një hero”
The Economist
Portat e bardha metalike hapen, duke zbuluar pemë bredhi dhe thasë rëre. “Mirë se erdhe në kështjellë,” thotë një ndihmës i presidentit. Duke parë përreth, ju mund të shihni snajperët: majtas, djathtas, lart dhe poshtë. Sistemet e mbrojtjes ajrore, copa të mëdha metali, të cilat mund t’i dallosh lehtësisht. Kur mbyllen portat, një ushtar merr një vertushka të kuqe, një telefon të sigurt qeveritar nga epoka sovjetike dhe pret për urdhra. Ne jemi zhvendosur drejt një hyrjeje anësore, më pas na shoqërojnë brenda nëpër korridoret dhe shkallët e errëta – lart, poshtë dhe thellë në trupin e makinës së luftës ukrainase.
Na është dashur gati një orë që të arrijmë te portat e kompleksit të Volodymyr Zelensky, një udhëtim që normalisht do të zgjaste dhjetë minuta. Rrugët me kalldrëm të Kievit janë kryesisht pa trafik këto ditë, por arteriet qendrore të qytetit janë rikonfiguruar për të ngatërruar armikun. Rruga gjarpëron drejt monolitit gri sovjetik, duke kaluar pengesat antitank, duke kaluar mes njerëzve me armë dhe pika kontrolli të fortifikuara, gjithnjë e më mirë. Ne ndërrojmë automjetet. Gjendja nervoze e gatishmërisë në Kiev të kujton shkurtin e vitit 2014, kur përpjekjet e qeverisë ruse për të mbajtur Ukrainën nën kontrollin e saj çuan në “revolucionin e dinjitetit” dhe vdekjen e më shumë se 100 njerëzve.
Tani kryeqyteti është sërish në baza luftarake. Brenda kompleksit presidencial, na kërkohet të lëmë telefonat, pajisjet elektronike dhe stilolapsat në derë – çdo gjë që mund të përdoret për të identifikuar vendndodhjen tonë të saktë. Ndërsa po kërkojmë me detektorë metalikë të lëvizshëm, një menaxher zyre shikon me ankth. Ai është një nga të paktët njerëz që ende udhëton çdo ditë: “Është e frikshme të udhëtosh brenda tani, por çfarë mund të bësh?” Shumica e anëtarëve të tjerë të stafit kanë fjetur në vend në shtretërit e kampit që nga fillimi i luftës.
Duke ecur nëpër korridoret e errësuara, befas, e gjejmë veten në zyrën presidenciale të Ukrainës. “Zyra e Presidentit të Ukrainës“. Për katër javët e fundit, ndërsa Zelensky ka postuar, telegramuar dhe postuar në Twitter, ky sfond është bërë i famshëm. Hyn një ushtar me pamje serioze. “Uvaga!”: “Kujdes!” Dhjetë sekonda më vonë, presidenti hyn në zyrë, i shoqëruar nga një grusht burrash me automatikë. Zelensky ulet në krye të tryezës, përballë një flamuri ukrainas të vendosur me kujdes dhe fillon të flasë.
***
Zelensky nuk ka dashur kurrë një luftë dhe as nuk e ka përgatitur vendin e tij për luftë. Ai mund të citojë fjalë të Winston Churchill, por ai nuk është Churchill. Ai mund të veshë uniformë ushtarake por planet e betejës ua ka lënë gjeneralëve të Ukrainës.
“Njerëzit janë udhëheqës“, tha Volodymyr Zelensky.
Njeriu që populli ukrainas zgjodhi si president në vitin 2019 për shkak të rolit të tij kryesor në një serial televiziv të quajtur “Shërbëtori i Popullit” është bërë në jetën reale një shërbëtor i popullit të tij – përfaqësuesi i tyre dhe mishërimi i shpirtit të kombit ukrainas.
Duke folur për The Economist në një ndërtesë qeveritare të fortifikuar me thasë rëre dhe të rrethuar me tanke, Zelensky ka treguar se është një njeri më vlera të mëdha. Aq e madhe është tragjedia reale që i ka ndodhur kombit të tij, sa nuk ka vend për aktrim. Ai ka folur për nevojën e Ukrainës për armë, pikëpamjet e tij për Presidentin Joe Biden dhe mbështetësit e tij të tjerë perëndimorë, se çfarë do të thotë fitorja për të.
Por Zelensky ka folur më shumë për çnjerëzimin e komandantëve ruse.
“Pushtuesit nuk kanë treguar humanitet as për viktimat e tyre”, tha ai. “Kjo është diçka që nuk arrij ta kuptoj. Rreth 15,000 ushtarë rusë janë vrarë në një muaj. Kufomat e ushtarëve ruse janë lënë në rrugë. Ata as nuk po i varrosin. Në disa qytete, ushtarët tanë thonë se është e pamundur të marrësh frymë për shkak të erës së keqe.”
Ai e krahason makinerinë e pamëshirë së luftës së Putin me dhembshurinë e ushtarëve dhe vullnetarëve që po mbrojnë qytetet e Ukrainës.
“Ushtarët tanë të patrembur po mbrojnë Mariupolin tani. Ata mund të ishin larguar shumë kohë më parë, por ata nuk po largohen nga qyteti. Pas 31 ditësh bombardimesh dhe rrethimesh, ata ende po luftojnë– jo sepse i urdhërova unë, por sepse sipas tyre ata duhet të qëndrojnë dhe të varrosin ushtarët e rënë dhe të shpëtojnë jetën e të plagosurve. Dhe për sa kohë që njerëzit janë ende gjallë, ne duhet të vazhdojmë t’i mbrojmë ata. Dhe ky është ndryshimi thelbësor në mënyrën se si palët kundërshtare në këtë luftë e shohin botën”.
Putin dhe Zelensky janë të dy rusishtfolës vendas, por ata flasin një gjuhë tjetër të pushtetit.
“Unë nuk mendoj se ai vizualizon në mendjen e tij të njëjtën Ukrainë që ne shohim”, tha Zelensky. “Ai e sheh Ukrainën si një pjesë të botës së tij, botëkuptimin e tij, por kjo nuk korrespondon me atë që ka ndodhur gjatë 30 viteve të fundit. Nuk mendoj se Putin ka qenë në një bunker për dy javë apo gjashtë muaj, por për më shumë se dy dekada.”
Për Putin, forca do të thotë dhunë. Kushdo që është i lig për të derdhur gjak është i dobët. Kjo shpjegon pse ushtria ruse po përdor të njëjtat metoda në territorin e pushtuar që përdori në Donbas në vitin 2014.
“Ata po rrëmbejnë kryebashkiakët e qyteteve tona”, tha Zelensky. “Ata vranë disa prej tyre. Disa prej tyre nuk mund t’i gjejmë. Disa prej tyre i kemi gjetur tashmë, dhe ata kanë vdekur. Janë të njejtët persona që po kryejnë të njëjtat operacione.”
Por nëse dobësi do të thotë humanitet, atëherë është kjo dobësi që e bën Zelenskin të fortë dhe është kjo arsyeja pse flamuri ukrainas ende valëvitet mbi Whitehall dhe Pennsylvania Avenue.
Ai po feston për mënyrën se si ukrainasit po ndalojnë tanket për tu futur në qytetet ruse, siç bënë në Kherson, një nga qytetet e pushtuara tani nga forcat ruse.
“Ata vendosën të ngrihen dhe ta bëjnë këtë me vullnetin e tyre. Unë nuk do të mund t’i kisha urdhëruar të mos e bënin”, tha ai. “Unë do të jem pranë njerëzve të mi deri në fund”. “Ne besojmë në fitore. Do të fitojmë patjetër sepse kjo është shtëpia jonë, toka jonë, pavarësia jonë. Është thjesht çështje kohe. Megjithatë, fitorja varet jo vetëm nga shpirti luftarak i ukrainasve, por edhe nga mbështetja e Perëndimit. Nëse Ukraina do të mbrojë mënyrën e saj të jetesës, ajo ka nevojë për tanke, automjete të blinduara të personelit dhe avionë ushtarakë; dhe ka nevojë tani”. tha Zelensky.
“Perëndimi nuk mund të na thotë se do t’ju ndihmojmë gjatë javëve në vijim“, tha presidenti, pasi sipas tij diçka e tillë nuk do t’i ndihmojë të marrin kontrollin e qyteteve të pushtuara nga Rusia apo të dërgojë ndihma humanitare atje.
Dhe sado i fortë të jetë shpirti i popullit të Ukrainës, Rusia ka më shumë mjete ushtarake.
Zelensky e ka ndarë NATO-n në pesë kampe.
Së pari janë ata që nuk e kanë problem që lufta të vazhdojë për një kohë të gjatë, sepse kjo do të nënkuptonte rraskapitjen e Rusisë, edhe nëse kjo nënkupton shkatërrimin e Ukrainës.
Disa të tjerë duan që lufta të marrë fund sepse tregu i Rusisë është i madh dhe ekonomitë e tyre po pësojnë humbje të mëdha. Një grup i tretë, më i larmishëm, duan që Ukraina të fitojë. Këtu përfshihen vendet liberale, të cilat mendojnë se njerëzit janë të parët.
Dhe të fundit janë vendet e turpëruara tashmë që kërkojnë paqen me çdo kusht dhe bëhet fjalë për “zyrat e Federatës Ruse në Europë”.
Zelensky ka treguar një vlerësim të madh Amerikën dhe Britaninë. Edhe pse ai vëren se kompleksiteti i politikës amerikane ndonjëherë ka shkaktuar vonesa, ai tha se Biden është më i angazhuar se kurrë në luftën e Ukrainës. Por Gjermania, sipas tij, po përpiqet të vendosë një ekuilibër midis Rusisë dhe Ukrainës.
“Ata kanë një marrëdhënie të gjatë me Rusinë dhe po e vlerësojnë situatën nga prizmi ekonomik”, tha ai.
I pyetur pse liderë si presidenti Emmanuel Macron nuk po furnizojnë me tanke Ukrainën për të ndihmuar Ukrainën të fitojë, ai tha se “ata kanë frikë nga Rusia“. Zelensky është po aq i irrituar nga natyra e sanksioneve për të ndëshkuar Rusinë. Sanksionet ekzistuese kanë mangësira.
Banka më e madhe ruse, Sberbank, për shembull, nuk është shkëputur nga sistemi i pagesave SWIFT, sepse është një nga mënyrat kryesore që Europa paguan për gazin e saj. Gjithashtu është diskutuar një embargo ndaj naftës dhe gazit, por deri më tani nuk është zbatuar nga Europa, megjithëse Amerika e ka urdhëruar një të tillë.
“Gjëja e parë që duhet të bëni është të vendosni veten në vendin tonë dhe të veproni. Kam dëgjuar se vendimi do të varet nëse Rusia do të përdorë armë kimike në drejtimin tonë, po kjo nuk është qasja e duhur. Ne nuk jemi eksperiment”.
Në lidhje me pyetjen se si mendon presidenti ukrainas se do të duket fitorja e Ukrainës, ai tha se secili ka versionin e tij të fitores dhe të humbjes. Për Putin, fitorja ka të bëjë me shkatërrimin e Ukrainës dhe me vrasjen e njerëzve, të cilët po sakrifikojnë jetën e tyre për shtetin, ideologjinë apo fenë.
“Fitore do të thotë të shpëtosh sa më shumë jetë, sepse pa jetë asgjë nuk do të kishte kuptim. Toka jonë është e rëndësishme, po, por në fund të fundit, është vetëm territor”. Të shpëtosh të gjithë, të mbrosh të gjitha interesat duke mbrojtur njerëzit dhe të mos heqësh dorë nga vendi yt është ndoshta një detyrë e pamundur”, tha ai.
Zelensky nuk e di se kur dhe si do të përfundojë lufta, por ai e di se të gjithë do të qëndrojnë në Ukrainë për të mbrojtur vendin e tyre. Askush nuk e di me siguri se ku ndodhej Putin kur ushtria e tij sulmoi Ukrainën. Por Zelensky ishte në shtëpi me gruan dhe dy fëmijët e tij. Ishin ata që u zgjuan herët më 24 shkurt.
“Më thanë se ishin dëgjuar shpërthime të forta. Pas disa minutash, mora lajmin se forcat ruse po sulmonin me raketa“. Menjëherë pasi Rusia filloi sulmin në Ukrainë, SHBA i ofroi mundësinë të largohej, por ai zgjodhi të qëndrojë.
“Vendimi im nuk ka të bëjë me faktin e të qenit trim”, tha ai. “Unë duhet të veproj ashtu siç di”. “Nëse nuk dini si të bëni diçka në këtë mënyrë apo në atë mënyrë, mjafton të tregoheni të sinqertë dhe kaq. Duhet të jesh i sinqertë, në mënyrë që njerëzit të të besojnë.
Duhet të jesh vetvetja. Në botën e Putinit ndershmëria është dobësi. Fuqia e tij bazohet në fshehtësi dhe mashtrime. Misteri dhe dhuna ushqejnë kultin e tij të autoritetit”.
Zelensky mund të jetë duke qëndruar në atë që ndihmësit e tij e quajnë kështjellë, por forca e tij qëndron në aftësinë e tij për të dëgjuar dhe reflektuar atë që njerëzit duan prej tij. Ai është forca e çdo njeriu.
Vasily Grossman, një romancier sovjetik dhe korrespondent lufte i lindur në qytetin e vogël hebre të Berdychev në Ukrainën veriore, në romanin e tij për Luftën e Dytë Botërore, “Jeta dhe fati”, shkruan se historia njerëzore nuk është beteja e një luftë të mirë, për të mposhtur të keqen, por është një betejë e zhvilluar nga një e keqe e madhe që lufton për të shtypur një bërthamë të vogël të mirësisë njerëzore.
Por nëse humaniteti në qeniet njerëzore nuk është shkatërruar as tani, atëherë e keqja nuk do të fitojë kurrë.
