Shtetet e Bashkuara të Amerikës janë të ekspozuara ndaj sulmeve dhe NATO nuk mund të ndërhyjë. Ky është rreziku që i kanoset Uashingtonit dhe ka të bëjë me shtetin e 50 të saj, Hauain në Oqeanin Paqësor.
Alarmi është ngritur nga ekspertët ushtarakë të Shteteve të Bashkuara, kjo pasi Aleanca e Atlantikut të Veriut ka një shtrirje gjeografike deri në caqet e Oqeanit Atlantik. Hauai nuk mbulohet gjeografikisht nga pakti i NATO-s.
“Është gjëja më e çuditshme, shumica e banorëve të Hauait nuk e kanë idenë se shteti i tyre është i ekspozuar nga sulmet direkte të fuqive armike. Njerëzit priren të supozojnë se Hauai është pjesë e SHBA-së dhe për këtë arsye mbulohet nga NATO. Argumenti për të mos përfshirë Hauain është thjesht se nuk është pjesë e Amerikës së Veriut”, u shpreh David Santoro, President i grupit të mendimit të Forumit të Paqësorit në Honolulu.
Nëse një fuqi e huaj do të sulmonte Hauain ose bazën e marinës amerikane në Pearl Harbor, anëtarët e Organizatës së Traktatit të Atlantikut të Veriut nuk do të ishin të detyruar të ngriheshin në mbrojtje të shtetit Aloha.
Hauai është në Paqësor dhe ndryshe nga Kalifornia, Kolorado apo Alaska, shteti i 50-të nuk është pjesë e SHBA-së kontinentale që arrin në Oqeanin e Atlantikut të Veriut në brigjet e saj lindore.
Përjashtimi është përcaktuar në Traktatin e Uashingtonit, dokumenti që themeloi NATO-n në vitin 1949, një dekadë përpara se Havai të bëhej shtet. Ndërsa neni 5 i traktatit parashikon vetëmbrojtje kolektive në rast të një sulmi ushtarak ndaj çdo shteti anëtar, neni 6 kufizon shtrirjen gjeografike të kësaj.
Një zëdhënës i Departamentit Amerikan të Shtetit konfirmoi për CNN, se Hauai nuk mbulohet nga neni 5, por tha se neni 4, i cili thotë se anëtarët do të konsultohen kur kërcënohet “integriteti territorial, pavarësia politike ose siguria e çdo anëtari”, duhet të mbulojë çdo situatë që mund të ndikojë në shtetin e 50-të.
Situata kërkon rimendim
Disa ekspertë thonë se kohët kanë ndryshuar gjatë dekadave që nga nënshkrimi i Traktatit të Uashingtonit – dhe argumentojnë se situata e sotme politike në Indo-Paqësorin mund të kërkojë një rimendim.
Kjo për shkak se bazat ushtarake amerikane në Hauai mund të luajnë një rol jetik si në kundërshtimin e agresionit të Koresë së Veriut, ashtu edhe në mbështetjen e çdo mbrojtjeje të mundshme të Tajvanit.
Partia Komuniste në pushtet e Kinës pretendon se ishulli demokratik vetëqeverisës është territor i saj, pavarësisht se nuk e ka kontrolluar kurrë. Udhëheqësi kinez Xi Jinping e ka bërë “ribashkimin” me Tajvanin një pjesë kyçe të qëllimit të tij kryesor për të “rinuar” kombin deri në vitin 2049.
Ndërsa liderët kinezë kanë thënë se shpresojnë të marrin kontrollin e ishullit nëpërmjet mjeteve paqësore , ata nuk e kanë përjashtuar mundësinë e një gjëje të tillë me forcë – dhe kanë rritur frikësimin ushtarak të ishullit në vitet e fundit.
Akti i Marrëdhënieve me Tajvanin e detyron Uashingtonin të sigurojë armatim për mbrojtjen e ishullit dhe presidenti amerikan Joe Biden ka sugjeruar se ai do të përdorte personelin ushtarak amerikan për ta mbrojtur atë në rast të një pushtimi kinez.
Një skenar i luftës së vitit 2022 i drejtuar nga Qendra për një Siguri të Re Amerikane u zhvillua me Kinën që sulmonte instalimet e komandës dhe kontrollit të SHBA në Hauai, si pjesë e luftës së saj për të marrë Tajvanin me forcë.
Lënia jashtë Hauait e bën të ditur Pekinin se anëtarët europianë të NATO-s kanë potencialisht një “klauzolë arratisjeje” kur bëhet fjalë për mbrojtjen e territorit të SHBA në një situatë të tillë hipotetike, thotë John Hemmings, drejtor i lartë i Programit të Politikës së Jashtme dhe Sigurisë Indo-Paqësorit në Forumin e Paqësorit.
“Pse të mos e vëmë në dispozicion atë element parandalues?” thotë Hemmings. “Pse do ta linim atë jashtë tryezës nëse në të vërtetë do të ndalonte (Kinën) nga një pushtim i Tajvanit?”
Rëndësia strategjike e Hauait ka gjithashtu një rëndësi të thellë historike për SHBA-në.
“Ky është vendi ku ndodhi Pearl Harbor. Kjo është ajo ku ne u sulmuam që na solli në Luftën e Dytë Botërore dhe – meqë ra fjala – kjo është ajo që na çoi edhe ne për të ndihmuar në çlirimin e Francës”, thotë ai.
“Koalicioni i vullnetit”
Analistë të tjerë argumentojnë se nëse do të ndodhte një sulm i tillë hipotetik në Hauai ose Guam, lidhjet e thella dhe të qëndrueshme që lidhin SHBA-në dhe aleatët e saj demokratikë do të ishin shumë më të rëndësishme në vendimmarrjen e vendeve sesa një teknikë në traktatin e NATO-s.
“Në rast të një sulmi unë do të prisja … Shtetet e Bashkuara të përpiqen të krijojnë një koalicion të vullnetarëve që përfshin kryesisht – por sigurisht jo ekskluzivisht – aleatë rajonalë,” thotë Luis Simon, një drejtor i Qendrës Kërkimore për Sigurinë në Shkollën e Qeverisjes në Bruksel në Belgjikë.
Simon citon reagimin e fortë dhe të menjëhershëm të aleancës pas sulmeve të 11 shtatorit, e vetmja herë në historinë e saj 74-vjeçare që NATO ka aktivizuar mekanizmin e vetëmbrojtjes kolektive sipas nenit 5.
“Por Uashingtoni në fakt zgjodhi ta kanalizonte përgjigjen e tij përmes një koalicioni të vullnetarëve dhe jo përmes Komandës së NATO-s,” thotë ai.
“Unë dyshoj se do të shohim një reagim të ngjashëm në rastin e një sulmi ose në Guam ose Hauai me SHBA që duan të mbajnë kontrollin e plotë ushtarak mbi (përgjigjen) dhe fleksibilitetin diplomatik.”
Burimi: CNN
