Udhëheqësit iranianë janë duke premtuar hakmarrje për vrasjen nga amerikanët të gjeneralit Qassem Soleimani, komandant i forcave elitare Quds të Gardës Revolucionare Irani, dhe duket se ka disa mundësi në dispozicion.
Udhëheqësi suprem i Iranit, Ayatollah Ali Khamenei dhe Presidenti i SHBA Donald Trump përdorin fjalë të ashpra, por asnjëri nuk ka shprehur interes për një luftë universale, megjithëse nuk mund të përjashtohet mundësia e konfliktit ushtarak.
Nëse Khamenei vetëpërmbahet, ai mund të ngjante i dobët para publikut të brendshëm dhe midis aleatëve rajonalë.
Karim Sadjadpour i Fondacionit Carnegie për Paqen Ndërkombëtare, beson se Khamenei duhet të peshojë me kujdes reagimin e tij.
“Një përgjigje e dobët do të rrezikonte të humbiste reputacionin”, thotë ai.
Raketa balistike, forca detare, milici
Inteligjenca e Departamentit të Mbrojtjes të SHBA (DIA) theksoi në një raport në dhjetor se Irani mbështetet në tre shtylla kryesore ushtarake – një program raketash balistike; forcat detare që kërcënojnë trafikun detar në Gji; milicitë aleate në vende të tilla si Siria, Iraku dhe Libani.
Irani ka njoftuar se ka raketa precize, si dhe dronë të armatosur që mund të synojnë bazat ushtarake amerikane në Gji dhe të arrijnë në Izrael.
Teherani ose aleatët e tij mund të sulmojnë cisterna nafte në Gji dhe Detin e Kuq, rrugë për transportin e naftës dhe tregti të tjera që lidhin Oqeanin Indian me Mesdheun përmes Kanalit të Suezit.
Konflikti ushtarak ose tensionet e rritura mund të cenojnë transportin në ngushticën e Hormuzit, nga e cila kalpn një e pesta e prodhimit botëror të naftës.
Çdo ndërprerje e trafikut do të rriste çmimet e naftës.
Irani nuk mund ligjërisht ta mbyllë në mënyrë të njëanshme këtë rrugë detare sepse një pjesë e saj është në ujërat territoriale të Omanit. Por anijet kalojnë nëpër ujërat iraniane të kontrolluara nga Marina e Gardës Revolucionare.
Mbyllja e Hormuzit është një “vijë e kuqe”
Zyrtarët e SHBA thonë se mbyllja e ngushticës do të ishte një “vijë e kuqe” dhe se do të ndërmerren hapa për rihapjen e saj.
Kësisoj, forcat amerikane në Lindjen e Mesme mund të kërcënohen.
Irani mbështetet kryesisht në taktikat asimetrike dhe aleatët e saj për të luftuar armët më të sofistikuara të SHBA. Irani u ka dërguar gjithashtu ndihmë aleatëve të saj në armë dhe ekspertizë.
Rebelët jemenas nga lëvizja Husi po përdorin raketa dhe drone iraniane në sulme në aeroportet e Arabisë Saudite.
SHBA dhe Arabia Saudite akuzojnë Iranin se sulmuan cisterna nafte në ngushticat e Hormuzit vitin e kaluar dhe ishin përgjegjës për sulmet ndaj objekteve të naftës saudite. Por Teherani e mohon këtë.
Milicitë e mbështetur nga Irani kanë sulmuar bazat që strehojnë forcat amerikane.
Në qershor, Irani hodhi një avion amerikan me një raketë tokë-ajër, duke bërë që të dy palët të ishin në prag të konfliktit të drejtpërdrejtë.
Histori e gjatë e sulmeve në të gjithë botën
Irani nuk ka gjasa të përgjigjet shpejt, sipas Ali Alfoneh nga Instituti Arab i Gjirit në Uashington.
“Irani nuk ka zgjidhje tjetër përveç se të hakmerret dhe të marrë hak për vrasjen e gjeneralit Soleimani”, tha ai.
“Por Republika Islamike është e duruar, e koha dhe natyra e sulmit janë të panjohura për ne.”
Irani dhe aleatët e tij mund të veprojnë gjithashtu jashtë rajonit.
Në 1994, një anëtar i Hezbollahut të Libanit bombardoi ndërtesën e Qendrës Hebreje në Buenos Aires, duke vrarë 85 njerëz. Argjentina fajësoi Iranin dhe Hezbollahun, por ata e mohuan sulmin.
Argjentina gjithashtu fajësoi Hezbollahun për sulmin e vitit 1992 në ambasadën izraelite në Buenos Aires, e cila vrau 29 njerëz.
“Sulmet e përsëritura nga milicitë pro-iraniane ndaj interesave të SHBA dhe aleatëve në rajon, madje edhe në botë, kanë më shumë të ngjarë. Irani ka një histori të gjatë sulmesh të tilla në Evropë, Afrikë, Azi dhe Amerikën Latine, me sukses të ndryshueshëm”, tha Sadjadpour.
Drejtuesit e Iranit deri më tani kanë qenë të hapur për të ndjekur qëllimet e tyre përmes kanaleve diplomatike, veçanërisht kur sanksionet amerikane kanë bërë presion në ekonomitë e tyre.
“Teherani nuk i përgjigjet luftës së hapur”
“Irani dhe Amerika kanë bashkëpunuar në të kaluarën, në Afganistan, Irak dhe gjetkë. Ata kanë interesa të përbashkëta dhe armiq të përbashkët. Konflikti ushtarak do të ketë kosto të lartë për të dy palët. Por diplomacia mund të zgjidhë shumë probleme dhe është një opsion”, tha Sadjadpour.
Irani ka përjashtuar çdo bisedim me SHBA nëse nuk kthehet në marrëveshjen bërthamore të vitit 2015 dhe do të heqë çdo sanksion që ai ka rikthyer pasi të tërhiqet në mënyrë të njëanshme në 2018.
Sekretari i Shtetit Amerikan Mike Pompeo tha pas vrasjes së Soleimani se ai dhe Uashingtoni u angazhua për të ulur tensionet.
“Megjithëse shumë parashikojnë Luftën e Parë Botërore, 40 vitet e fundit të historisë së Iranit tregojnë se mbijetesa e saj ka një rëndësi të madhe për Republikën Islamike. Teherani nuk mund të lejojë të hapë luftë me SHBA nën sanksione të rënda dhe trazira të brendshme, dhe veçanërisht jo pa Soleimanin”, konkludoi Sadjadpour.
