Që nga fundi i Luftës së Dytë Botërore, analistët ushtarakë dhe historianët e kanë konsideruar ushtrinë amerikane si fuqinë më të madhe ushtarake në histori. Gjatë Luftës së Ftohtë, Bashkimi Sovjetik u përpoq të kundërshtonte fuqinë amerikane, por pas rënies së saj, skepticizmi për epërsinë ushtarake amerikane u bë pjesë e së kaluarës.
Pavarësisht kësaj, në një takim të presidentit amerikan Donald Trump me vartësit e tij të kabinetit në fillim të këtij viti, prej tij u bë një pyetje jo e zakontë kur tha: “Pse Amerika nuk po fiton më luftërat e saj?”
Rekordi zhgënjyes i Amerikës duket vërtet i mahnitshëm kur bëhet fjalë për rezultatet e luftërave.
Nëse merren parasysh luftërat bashkëkohore të Shteteve të Bashkuara të Amerikës, përfshirë Vietnamin, Afganistanin, Luftën Koreane dhe të tjerat, qëllimet ushtarake të ushtrisë më të fuqishme në botë nuk janë arritur. Për dallim nga analiza ushtarake, ka mësime nga historia që lënë gjurmë në konceptin e fitores dhe mundësinë e arritjes së saj në mënyrë themelore.
Pamje të ndryshme për çështjen e fitores
“Spektri i këtyre luftërave në dukje të pafund, na shtyn të dyshojmë nëse nocioni i fitores ka ndonjë konotacion të veçantë dhe të ndryshëm në luftërat bashkëkohore”, thotë Cian O’Driscoll, një studiues politik në Universitetin e Glasgoë në Skoci.
“Duke kaluar pjesën më të mirë të kohës time në dekadën e fundit duke menduar për këtë çështje, unë fillova të besoj se ideja e një fitoreje në luftrat moderne nuk ishte gjë tjetër veçse një mit”, shtoi ai në një artikull të botuar në The Conversation.
Sipas tij, është koha të mendojmë përsëri, madje edhe më thellë se më parë, për kuptimin e fitores në luftërat e sotme.
Në librin e tij të botuar rishtas “Victory: Triumph and Traagedy of Just War”, O’Driscoll krahason konceptin e fitores në fjalimet e tre presidentëve të fundit të SHBA, të cilët ofrojnë pikëpamje shumë të ndryshme. Ai thekson se Presidenti Trump shumë shpesh e përdor këtë term në fjalimet e tij dhe tubimet masive, madje edhe për të përshkruar arritjet ekonomike. Ish-Presidenti amerikan George Bush ka përdorur shpesh termin e fitores në deklaratat e tij, dhe në një rast paraqiti një dokument të quajtur “Strategjia jonë Kombëtare për Fitoren në Irak”.
Obama, nga ana tjetër, u përpoq ta shmangte atë në diskursin strategjik të SHBA-së, sipas përcjelljes dhe analizës së shkrimtarit.
“Nuk ka fitues, ka vetëm shkatërrim”
O’Driscoll beson se ndryshimi midis Trump, Bush dhe Obama shkon më thellë sesa mosmarrëveshje e thjeshtë në stilin retorik, pasi reflekton dyshime të thella për përshtatshmërinë e konceptit të fitores për të përshkruar luftën moderne.
Që nga fillimi i shekullit XX, ka rzultuar që kur bëhet fjalë për luftë moderne bazuar në sulmeve të mekanizuara, askush nuk mund të marrë një fitore vendimtare. Aristide Briand, një politikan francez dhe burrë shteti që shërbeu gjashtë herë si kryeministër, madje edhe gjatë Luftës së Parë Botërore, tha se “nuk ka fitues në luftën moderne. Humbja shtrin dorën e saj të rëndë deri në skajet e largëta të tokës dhe e vendos barrën e saj mbi fitimtarët dhe të mposhturit njësoj“.
Bao Ninh, një veteran i Ushtrisë së Vietnamit të Veriut dhe autor i një prej romaneve më interesante të luftës të shekullit të 20-të – “Trishtimi i Luftës” – ofroi gati të njëjtin argument, por e artikuloi atë në një mënyrë më të thjeshtë: “Nuk ka fitues dhe humbës në luftë. Ka vetëm shkatërrim!”.
Autori thotë se luftërat moderne janë aq të tmerrshme dhe shkatërruese sa nuk mund të çojnë kurrë në diçka që mund të quhet fitore. Suksesi i arritur në fushën e betejës është aq i përgjakshëm dhe aq i kushtueshëm sa vetë ideja për ta quajtur atë “fitore” duket ironike.
Sidoqoftë, ekziston një aspekt tjetër i tregimit që duhet të trajtohet. Lufta e Dytë Botërore shkaktoi humbje të mëdha, por në të njëjtën kohë ndaloi dhe shkatërroi nazizmin, gjë që mund të nënkuptojë se ideja është e pasaktë.
“Betejat e ashpra, janë një gjë e së kaluarës”
Autori thotë se çështja është e thjeshtë: meqenëse çmimi i fitores në luftën moderne mund të jetë jashtëzakonisht i lartë, ai gjithmonë arrin në mënyrë të konsiderueshme më pak se rezultatet e pritura, duke theksuar se nuk ka fitore vendimtare në betejat moderne.
O’Driscoll beson se konfliktet moderne të armatosura kanë përfundime të gjata dhe të zgjatura dhe, duke i krahasuar ato me luftërat në të kaluarën, thotë: “Nëse luftërat antike përfunduan në beteja të ashpra, tani është një gjë e së kaluarës. Kjo ide nuk është më e përshtatshme për luftërat e këtij shekulli“.
Ky akademik, i cili studion etikën e luftës, beson se koncepti i fitores antike rrotullohet rreth një forme të vendosur në letërsi, media, art dhe kinema rreth luftës, si një seri konfliktesh që kulminuan në një betejë vendimtare, por realiteti historik nuk është kështu, pasi shumë pak luftëra që kanë rrjedhur gjatë shekujve përfunduan në këtë mënyrë vendimtare dhe jorealiste.
Pavarësisht kësaj, ideja e fitores vendimtare luajti një rol të madh në imagjinatën e njerëzve, pasi u përdor si ide e përsosur për motivim – konkludon historiani ushtarak amerikan Victor Davis Hanson.
Autori konkludon se nuk është e mundur të jetosh pa ëndrrën e një fitoreje përfundimtare, edhe pse është joreale. Sidoqoftë, sfida që lind është të rimendojmë se çfarë kuptojmë me fitoren në kohët moderne. Siç ka shkruar dikur historiani i famshëm britanik Christopher Hill, çdo gjeneratë duhet të rishkruajë historinë e saj, dhe natyra gjithnjë e në ndryshim e luftës kërkon që çdo gjeneratë gjithashtu duhet të rishikojë të kuptuarit e saj për fitoren ushtarake.
