70 vjet më parë, ministri i Jashtëm francez krijoi me planin e tij një nga themelet e unitetit të sotëm evropian. Por pandemia e Coronës dhe pasojat e saj e kërcënojnë atë në mënyrë ekstreme, thotë Bernd Riegert.
“Paqja në botë nuk mund të ruhet pa përpjekje krijuese që përputhen me madhësinë e kërcënimit.” Me këtë fjali e nisi 70 vjet më parë ministri i Jashtëm francez Robert Schuman deklaratën e tij, e cila hodhi themelet për zhvillimin e Bashkimit Evropian të sotëm. Lindur nga katastrofa e dy luftërave botërore, Schumani hodhi vizionin e një federate evropiane, të bazuar në solidaritetin dhe barazimin e kushteve të jetesës.
70 vjet më parë, bashkëjetesa paqësore në Evropën Perëndimore ishte sfida që kërkonte përpjekje krijuese. Sot është rendi i ri që duhet të krijojnë Evropa dhe bota pas një pandemie të papritur, mbase shkatërruese. Kërcënimi për mirëqenien, jetën dhe lirinë është shumë i madh. Ku janë gratë apo burrat krijues si Robert Schuman-i, që mund të drejtojnë për daljen nga kriza?
Suksesi i Evropës nuk është i garantuar
Ish-kryeministri italian Paolo Gentiloni, i cili tani është Komisioneri i BE-së për Ekonominë, paralajmëron për rrezikun e dështimit të Eurozonës dhe kështu të BE në krizën e Coronas. Përqëndrimi i të gjitha forcave ekonomike, për t’i nxjerrë të gjitha vendet e BE-së nga kriza më e rëndë globale që nga Lufta e Dytë Botërore, mund ta mbingarkojë Bashkimin Evropian dhe ta copëtojë atë në fund. Kriza ekonomike i thellon hendeqet tashmë ekzistuese në BE.
Vendet më të pasura do të jenë në gjendje të marrin përsëri veten më shpejt, vendet e varfëra do të zhyten edhe më thellë. Thirrjet e tyre për solidaritet ka të ngjarë të bëhen më të zëshme dhe më radikale – reagimi mbrojtës i anëtarëve më të pasur po kështu.
Në pandemi, fillimisht të gjithë janë të parët. Ajo që nxiti Schumani 70 vjet më parë dhe që rezultoi në tregun e brendshëm, në bashkimin monetar dhe në bashkësinë e vlerave u flak brenda disa javësh nga 27 qeveritë nacionale. Në panik të fortë u mbyllën kufijtë, u ndërprenë zinxhirët e furnizimit, u kufizuan të drejtat themelore, ekonomia kaloi në gjendje kome. Dalja nga kjo gjendje e padurueshme me kalimin e kohës fillon e pakoordinuar. Çdo vend anëtar vepron ashtu siç dëshiron.
BE tani duhet të kujdeset për rindërtimin dhe të mbledhë sa më shumë para sa më shpejt që të jetë e mundur, por të cilat mund t’i mbledhë vetëm nga vendet anëtare dhe pastaj t’i rishpërndajë. Në këtë situatë, disa krerë shtetesh, siç është Presidenti Francez Emmanuel Macron, po bëjnë thirrje për më shumë fuqi për BE-në. Të tjerë, siç është kryeministri holandez, Mark Rutte, janë kundër kësaj.
Nacionalistët dhe populistët të kallëpit të kryeministrit hungarez Viktor Orban madje kërkojnë më pak Evropë. Konflikti midis këtyre dy kampeve është pothuajse aq i vjetër sa Deklarata e Schuman-it. Deri tani, BE ka arritur me vështirësi t’i vërë nën kontroll probleme të tilla si zgjerimi në lindje, kushtetuta e refuzuar, kriza financiare ose Brexit-i. Këtë herë, “kërcënimi” në kuptimin e Robert Schuman-it është shumë i madh. Ende mungon përpjekja e duhur krijuese nga ana e anëtarëve të BE-së. Joproduktiv është vendimi i fundit i gjykatësve të Gjykatës Kushtetuese Gjermane në Karlsruhe, e cila vë në dyshim kompetencat e padiskutueshme të Gjykatës Evropiane të Drejtësisë dhe trondit kështu të gjithë sistemin ligjor në BE.
Krizë e pashembullt
Në negociatat e ardhshme për një fond të pashembullt rindërtimi, një Plan të ri Marshall dhe buxhetin më të madh të përbashkët ndonjëherë, vendet e BE duhet të tregojnë sa janë të aftë ata për “solidaritetin e veprimit”, të cilin e përshkroi Robert Schumani 70 vjet më parë. Ndërkohë, shtetet evropiane janë ndërthurur aq shumë sa që mund ta mbijetojnë vetëm së bashku krizën, të ruajnë mirëqënien dhe në fund paqen. Asnjë shtet nacional nuk mund të arrijë i vetëm një mëkëmbje ekonomike përballë katastrofës globale, sepse secili është i varur nga nga funksionimi i zinxhirëve të furnizimit dhe tregjet e shitjeve në të gjithë botën.
Në këtë 9 maj, në ditën e Evropës të shpallur për nder të Schumanit dhe të planit të tij historik duhet të niste”Konferenca për Ardhmërinë e Evropës”, për të cilën BE-ja kishte menduar shumë kohë përpara krizës së Coronas. Në të vërtetë tani nuk ka kohë për konferenca të gjata me rezultate që më kthehen në pluhur në arkivin politik. Konferenca u shty, ajo që nevojitet tani është “përpjekja krijuese” në kuptimin e Robert Schuman-it: vendimmarrja e guximshme dhe veprimi i guximshëm i përbashkët.
Rëndësi qendrore ka që – ashtu si 70 vjet më parë – të jenë Franca dhe Gjermania që të formojnë bërthamën e kësaj përtëritjeje evropiane pas pandemisë. Ata që duan të marrin pjesë, janë të mirëseardhur. Askush nuk është i detyruar, as Italia, Polonia dhe as Hungaria. BE ndodhet para provës së tij më të madhe. A do të ketë edhe vitin e ardhshëm një ditë të Evropës për ta festuar?/DW
