Wikipedia është ende e mira më e madhe publike dixhitale që interneti na ka dhënë ndonjëherë – një enciklopedi falas në internet, një nga “dinozaurët” e fundit të një interneti të lirë dhe pjesëmarrës për të festuar 20 vjet ekzistencë me disa sfida për t’u kapërcyer.
“Një mrekulli e vogël në kohën e triumfit të GAFAM, pesë të mëdhenjve të Google, Apple, Facebook, Amazon dhe Microsoft dhe Internetit për përfitim,” i tha AFP historiani Remi Mathis, ish-presidenti i Wikimedia France.
Wikipedia u themelua në 15 janar 2001 nga amerikani Jimmy Wales për qëllime thjesht jo-komerciale, me idenë e mbledhjes së të gjithë njohurive në planet në një platformë online me ndihmën e miliona vullnetarëve në të gjithë botën që duan të ndajnë njohuritë e tyre.
Suksesi ishte i menjëhershëm. Faqja e parë ishte në anglisht, pastaj në mars 2001 u shfaqën Wikipedia gjermane dhe suedeze, dhe menjëherë pas dhjetë të tjera, duke përfshirë frëngjisht, italisht, kinezisht, rusisht dhe katalanisht.
Jimmy Wales shpreson që Wikipedia të përhapet në vendet në zhvillim.
“Eshtë shumë e rëndësishme që brezat e ardhshëm që vijnë në internet duan të kontribuojnë”, tha Wales, duke uruar që Wikipedia “të zgjasë për aq kohë sa Oxford”.
Enciklopedia e amatorëve
Faqja e shtatë më e vizituar në botë, Wikipedia përmban më shumë se 55 milion artikuj në 309 gjuhë.
Përmbajtja e secilës faqe është e pavarur, nuk ka përkthime, por vetëm tekste origjinale.
Përkundër enciklopedive tradicionale të shkruara nga ekspertë të njohur, ky grup njohurish, i përpiluar nga amatorë, shpesh anonimë, ka hasur në kritika të mëdha dhe me një ton armiqësor nga disa qarqe akademike.
“Kur e dimë më në detaje se si monitorohet Wikipedia, si shkruhen artikujt dhe si shkëmbehen të dhënat, përsëri mund të përcaktojmë se ekziston një nivel i caktuar i besueshmërisë dhe kjo është e rëndësishme”, tha Lionel Barbe i Universitetit Paris-Nanterre.
Natyrisht ekziston problemi i shumëllojshmërisë së burimeve dhe temave, dhe kjo është më e dukshme kur bëhet fjalë për tema që lidhen me vendet në zhvillim.
Shumica e autorëve në Wikipedia janë nga vendet perëndimore dhe Shtetet e Bashkuara.
Mathis, autori i “Wikipedia: Pas Skenave të Enciklopedisë më të Madhe në Botë”, shpjegon se enciklopedia tërheq njerëz urbanë, me arsim të lartë.
“Deri në 80 përqind, nëse jo më shumë, të artikujve në Wikipedia janë shkruar nga të bardhët,” shpjegoi Marie-Noelle Doutreix nga Universiteti i Lyon 2.
Përveç kësaj, ka në mënyrë disproporcionale më shumë biografi të burrave.
Përkundër gjithçkaje, Lionel Barbe beson se në kohën e triumfit të GAFAM, enciklopedia në internet është një shembull i rrallë i të mbijetuarve në utopinë pjesëmarrëse të rrjetit libertarian, konceptuar si një “rrjet i decentralizuar i ndarjes së njohurive”.
“Wikipedia është, në fund të fundit, e mira më e madhe dixhitale që na ka dhënë interneti”, thekson Barbe.
Jimmy Wales thekson se ata nuk po devijojnë nga misioni i tyre dhe qëllimi i tyre nuk është të rrisin të ardhurat.
Wikipedia ende financohet nga donacione, jo nga reklama.
Marie-Noelle Doutreix beson se mbijetesa e Wikipedia-s, një e mirë jofitimprurëse, është me interes të madh për internetin tregtar.
“Google promovon dukshmërinë e Wikipedia-s, por në këmbim përdor artikujt e tij në motorin e tij të kërkimit dhe regjistron trafik të konsiderueshëm përmes enciklopedisë,” shpjegoi Doutreix.
Disa e shohin modelin e moderimit të Wikipedia-s si frymëzim kur bëhet fjalë për problemin e qarkullimit masiv të lajmeve të rreme në rrjetet sociale.
“Sidoqoftë, nuk duhet të besojmë se Wikipedia është ajo që do të na shpëtojë nga demonët tanë. Ajo mbetet një mjet. Nëse na pëlqejnë komplotet, dyshoj se Wikipedia mund të na shkëpusë nga kjo”, shpjegon Lionel Barbe.
Prandaj Wikipedia përballet me dy sfida kryesore: të vazhdojë të inkurajojë punën e enciklopedistëve dhe të moderojë përmbajtjen e saj, si dhe bazat e të dhënave të brendshme mbi baza vullnetare.
Dhe të gjitha, siç shpjegon Barbe, “në kontekstin e rritjes së fortë të fantazive kolektive”.
