Një pasdite me shi pranveror, kur udhëtonte e vetme drejt Barcelonës, duke ngarë një veturë të marrë me qira, Maria de la Luz Servantes pësoi një avari në shkretëtirën e Montenegros. Ishte një meksikane njëzet e shtatë vjeçe, e bukur dhe serioze, e cila vite të shkuara kishte pasur një farë emri si artiste estrade. Ishte martuar me një prestigjator salloni, me të cilin do të bashkohej atë ditë, pasi kishte vizituar disa të afërm të saj në Saragozë. Pas një ore përpjekjesh të dëshpëruara me shenja ndaj automobilave dhe kamionëve të ngarkuar që kalonin me një shpejtësi të tmerrshme, shoferit të një autobusi rrangallë i erdhi keq për të, ndaloi dhe e mori. Veç, e paralajmëroi se nuk do të shkonte shumë larg.
– Nuk ka rëndësi, – tha Maria. – E vetmja gjë për të cilën kam nevojë është një telefon.
Ashtu ishte vërtet. Donte patjetër të lajmëronte të shoqin se nuk mund të mbërrinte dot para orës shtatë të mbrëmjes. Ngjante si një zog i lagur, me një pallto studenti e me këpucë plazhi në prill, dhe ishte aq e inatosur që ngeli në rrugë sa harroi të merrte çelësat e makinës. Një grua që udhëtonte pranë shoferit, me pamje ushtaraku por me sjellje të ëmbël, i dha një peshqir dhe një batanije, pastaj i bëri vend të ulej pranë saj. Pasi u fshi njëfarësoj, Maria u ul, u mbështoll me batanije dhe u mundua të ndizte një cigare, por shkrepësja ishte lagur. Fqinja e ndenjëses i dha shkrepëse dhe i kërkoi një cigare nga ata pak që i kishin mbetur pa u lagur. Ndërsa pinin cigare, Maria nuk u përmbajt që t’i shfrente brengën, dhe zëri i saj kumboi më shumë se shiu apo se rrapëllima e autobusit. Fqinja e bëri të pushonte duke i vënë gishtin tregues te buzët.
– Janë duke fjetur, – i mërmëriti.
Maria hodhi vështrimin mbi supet e saj dhe pa se autobusi ishte plot me gra të moshave të papërcaktuara dhe me pamje të ndryshme, të cilat, të mbështjella me batanije të njëjta si e saja, dremisnin. E molepsur prej qetësisë së tyre, Maria u kruspullos te vendi i saj dhe iu dorëzua zhurmës së shiut. Kur u zgjua ishte natë dhe rrebeshi kishte pushuar e qe zëvendësuar nga një thëllim i qetë. Nuk kishte as idenë më të vogël se sa kohë kishte fjetur dhe se në ç’vend të botës ndodheshin. Fqinja e saj kishte një pamje alarmi.
– Ku jemi? – e pyeti Maria.
– Ja ku mbërritëm, – u përgjigj gruaja.
Autobusi po hynte në oborrin e kalldrëmtë të një godine të madhe e të zymtë që i ngjante një manastiri të vjetër në një pyll me pemë gjigante. Udhëtaret, të ndriçuara me zor nga një fener në oborr, qëndronin të palëvizura derisa gruaja me pamje ushtaraku u tha të zbrisnin një nga një, me radhë, si fëmijë kopshti. Të gjitha qenë të mëdha në moshë dhe lëviznin me aq urtësi, thua se qenkëshin imazhe të një ëndrre. Maria, duke zbritur e fundit, mendoi se ishin murgesha. Ama, i ndryshoi mendja, kur pa disa gra me uniformë që i prisnin te dera e autobusit, që u mbulonin kokën me batanije për të mos u lagur dhe i vinin në rresht për një, pa u folur fare, duke i shtyrë me pëllëmbë në shpinë, lehtë, ritmikisht e ngutshëm. Pasi u përshëndet me fqinjën e saj, Maria deshi t’i kthente batanijen, por ajo i tha që të mbulonte kokën me të sa të kalonte oborrin dhe le ta linte te portieri.
– A ka këtu ndonjë telefon? – pyeti Maria.
– Me siguri, – tha gruaja. – Atje do të ta tregojnë.
I kërkoi Maries një cigare tjetër dhe Maria ia dha të gjithë paketën e lagur. “Gjatë rrugës thahen”, i tha. Gruaja që nga shkalla e autobusit bëri lamtumirë me dorë dhe gati bërtiti “Paç fat!”. Autobusi u nis, pa i lënë më kohë për të thënë gjë tjetër.
Maria nisi të vrapojë drejt hyrjes së godinës. Një gardiane u përpoq ta ndalonte duke përplasur fuqishëm duart, por s’ia doli dhe iu desh të lëshonte një britmë urdhëruese: “Ndal, të thashë!”. Maria shikoi që poshtë batanijes dhe pa ca sy të akullt dhe një gisht komandues që i tregoi rreshtin. U bind. Pastaj, në hajatin e godinës doli nga rreshti dhe pyeti portierin se ku kishte një telefon. Një nga gardianet e futi përsëri në rresht duke e shtyrë, ndërkohë që me ëmbëlsi i thoshte:
– Këtej, bukuroshe, këtej e ke telefonin.
Maria vazhdoi në rresht me gratë e tjera, përmes një korridori të errët dhe, më në fund, hyri në një fjetore kolektive, ku gardianet ua morën batanijet dhe filluan t’i ndanin nëpër shtretër. Një grua ndryshe nga të tjerat, që Maries iu duk më njerëzore dhe e një rangu më lartë, përshkoi rreshtin duke krahasuar një listë emrash me emrat që secila prej të sapoardhurave kishte të shkruar në një copë kartoni të qepur në jelek. Kur mbërriti përballë Maries u çudit që kjo nuk kishte kartonin e vet identifikues.
– Unë kam ardhur vetëm sa të flas në telefon, – i tha Maria.
I shpjegoi me një frymë se vetura e saj i qe prishur në rrugë, se i shoqi që ishte magjistar panairesh po e priste në Barcelonë ku do të jepte tri shfaqje deri në mesnatë dhe se donte ta lajmëronte të shoqin që nuk do të mbërrinte në kohë për ta shoqëruar. Ora po shkonte shtatë e mbrëmjes. Për dhjetë minuta ai duhet të dilte nga shtëpia dhe ajo kishte merak se do të prishej gjithçka për vonesën e saj. Shefja u duk se e dëgjoi me vëmendje.
– Si të quajnë? – e pyeti.
Maria i tha emrin, duke hequr në zemër e lehtësuar, por gruaja nuk ia gjeti dot emrin edhe pse e kontrolloi listën disa herë. Pastaj e alarmuar pyeti një gardiane, e cila, pa thënë asgjë, mblodhi supet.
– Puna është se unë erdha vetëm për të folur në telefon, – tha Maria.
– Në rregull, zemra ime, – i tha shefja, duke e çuar te shtrati i saj me një përzemërsi tejet të dukshme, për të thënë të vërtetën, – po të sillesh mirë, do të flasësh në telefon me kë të duash. Por jo tani, nesër.
Atëherë, diçka ndodhi në mendjen e Maries që e bëri të kuptojë pse gratë e autobusit lëviznin si në thellësi të një akuariumi. Në të vërtetë ato i kishin topitur me qetësues dhe ai pallat i zhytur në terr, me mure të trashë prej gurësh të latuar dhe shkallë të ftohta, ç’është e vërteta, ishte një spital për të sëmurë mendorë. E tmerruar, ia dha vrapit për të dalë nga fjetorja, por para se të mbërrinte te porta, një gardiane trupmadhe, me një palë kominoshe mekaniku, i hodhi putrën, e mbërtheu dhe e paralizoi në vend, duke e goditur me një çelës kryesor. Maria, e shushatur nga tmerri, e pa me bisht të syrit.
– Për Zotin! – tha. – Ju betohem për shpirt të nënës që kam ardhur vetëm të flas në telefon.
Por mjaftoi t’i shihte surratin dhe mori vesh se nuk kishte asnjë lloj përgjërimi që ta zbuste atë marrake me kominoshe, me emrin Herkulina dhe me një fuqi të panatyrshme. E kishin ngarkuar me detyrat më të vështira dhe dy të mbyllura aty i kishte dërguar në botën tjetër, duke i mbytur me krahët e saj si të një arushe polare. Ishte e stërvitur enkas në artin për të vrarë nga pakujdesia. Rasti i parë ishte trajtuar si një aksident i provuar. I dyti kishte qenë më pak i qartë dhe Herkulinës i kishin hequr vërejtje dhe e kishin paralajmëruar se në rast se do ta përsëriste më, do ta hetonin deri në fund çështjen. Thuhej se qenkësh një dele e humbur, e dalë nga një familje me emër të madh dhe se paskësh një karrierë të turbullt e plot aksidente të dyshimta në disa çmendina të Spanjës.
Për të fjetur e qetë, që natën e parë, Maries i injektuan një bar gjumëndjellës. I doli gjumi para se të gdhihej, ngaqë iu ça hunda për duhan, dhe pa se e kishin lidhur duar e këmbë me ca fasha për hekurat e krevatit. Askush nuk e çau kokën për klithmat e saj. Në mëngjes, ndërkohë që i shoqi nuk po gjente dot asnjë gjurmë të saj në Barcelonë, e çuan në infermieri, sepse e gjetën pa ndjenja, zhytur batakun e shkretisë së saj.
Erdhi në vete pa marrë vesh se sa kohë kishte kaluar. Dhe atëherë iu duk se bota qenkësh një liman dashurie dhe karshi shtratit të saj rrinte një plak monumental me një ecje mbi shputa dhe me një buzëqeshje qetësuese, i cili me dy lëvizje hipnotizuese duarsh i ktheu gëzimin për të jetuar. Ishte drejtori i sanatoriumit.
Para se t’i thoshte ndonjë gjë, madje pa e përshëndetur fare, Maria i kërkoi një cigare. Ai ia dha të ndezur dhe i fali edhe një paketë, pothuaj plot me cigare. Maria nuk mundi ta përmbajë të qarët.
– Qaj deri në shkrehje, – i tha mjeku me një zë që të vinte në gjumë. – Nuk ka ilaç më të mirë se derdhja e lotëve.
Maria u shkreh në vaj, pa i ardhur turp, gjë që nuk kishte arritur ta bënte kurrë, as me dashnorët e rastit, kur qe ndier bosh pas dashurisë. Mjeku, ndërsa e dëgjonte, i krihte flokët me gishta, i rregullonte nënkresën që të merrte frymë më lirshëm, e drejtonte përmes labirintit të paqartësisë së saj me një maturi dhe një ëmbëlsi që ajo nuk e kishte ëndërruar ndonjëherë. Për herë të parë në jetën e saj, ndjeu mrekullinë për t’u kuptuar nga një burrë, i cili e dëgjonte me gjithë shpirt, pa pritur që ajo ta shpërblente duke fjetur me të. Në krye të një ore të gjatë, e çliruar tërësisht, i kërkoi autorizim për të folur në telefon me të shoqin.
Mjeku u ngrit në këmbë me tërë madhështinë e rangut të tij. “Ende jo, princeshë”, i tha, duke e goditur lehtë në faqe me aq ëmbëlsi sa ajo nuk e kishte ndier kurrë. “Gjithçka në kohën e vet”. Që nga dera i bëri një bekim prej peshkopi dhe u zhduk përgjithmonë.
– Ki besim tek unë, – i tha.
Po atë mbrëmje, Marien e regjistruan në çmendinë me një numër serie dhe me një koment të shkurtër mbi enigmën e ardhjes së saj aty e dyshimet për identitetin e saj. Në anë të fletës mbeti një shënim i shkruar me dorë nga drejtori: e shqetësuar.
Ashtu siç e kishte parashikuar edhe Maria, i shoqi doli nga apartamenti i tij i thjeshtë i lagjes Horta me gjysmë ore vonesë për të kryer tri shfaqje. Ishte hera e parë që ajo nuk mbërrinte në kohë gjatë pothuaj dy vjetëve të një bashkëjetese të lirë dhe ai mendoi se vonesa duhet të ishte për shkak të egërsisë së shirave që goditën krahinën atë fundjave. Para se të dilte, ngjiti një copë letër te dera ku shkruante itinerarin e asaj nate.
Në shfaqjen e parë, plot me fëmijë të maskuar si kangurë, ai hoqi dorë nga truku yjor i peshqve të padukshëm, sepse nuk mund ta bënte pa ndihmën e saj. Shfaqja e dytë duhet të bëhej në shtëpinë e një plake nëntëdhjetë e tre vjeçe, e mbërthyer në një karrige me rrota, e cila krenohej se i paskësh festuar tridhjetëvjetorët e saj të fundit me magjistarë të ndryshëm. Ai ishte aq i merakosur nga vonesa e Maries, sa nuk mundi të përqendrohej dot në marifetet më të thjeshta. Shfaqja e tretë ishte ajo e përhershmja në një kafe koncerti në Las Ramblas, ku luajti pa frymëzim për një grup turistësh francezë, të cilët nuk mundën të besonin atë që panë, sepse vetë magjia nuk ishte bindëse. Pas çdo shfaqjeje merrte në telefon shtëpinë e tij, dhe priste me ankth që Maria t’i përgjigjej. Gjatë shfaqjes së fundit nuk mundi ta shmangte dot shqetësimin se diçka e keqe kishte ndodhur.
Kur u kthye në shtëpi me kamioçinën e përshtatur për shfaqjet publike, pa shkëlqimin e pranverës në palmat përgjatë Paseo de Gracia dhe u rrëqeth nga mendimi ogurzi se si mund të ekzistojë qyteti pa Marien. Iu davarit edhe shpresa e fundit kur gjeti shënimin e tij ende të mbërthyer te dera. Ishte aq i shqetësuar sa harroi t’i jepte për të ngrënë maces.
Vetëm tani që e shkruaj më bie ndërmend se kurrë nuk e kam ditur se si quhej në të vërtetë, sepse në Barcelonë e njihnim thjesht me emrin e tij profesional: Saturno Magjistari. Ishte një njeri me karakter të çuditshëm dhe me një sjellje shoqërore të trashë, por taktin dhe nurin e mangët të tij e plotësonte Maria. Ishte ajo që e merrte për dore dhe e shpinte në këtë komunitet të mistereve të mëdha, ku askujt nuk i shkonte ndërmend të thërriste dikë në telefon pas mesnate e të pyeste për të shoqen. Saturnoja e kishte bërë këtë sapo kishte shkelur aty dhe nuk donte ta kujtonte më. Kështu që atë natë vendosi të merrte në telefon në Saragozë, ku një gjyshe gjysmë e përgjumur iu përgjigj pa shqetësim se Maria ishte nisur menjëherë pas drekës. Vetëm në të gdhirë e zuri gjumi ndonjë orë. Pa një ëndërr të keqe. Pa Marien në një moçal, me një fustan nusërie mosmëkeq e të stërpikur me gjak. U zgjua me sigurinë e llahtarshme se ajo e kishte lënë përsëri vetëm, se tani e tutje do të ishte pa të në këtë botë të madhe.
Këto pesë vitet e fundit e kishte bërë tri herë me burra të ndryshëm, përfshi edhe atë vetë. E kishte braktisur në Meksiko pas gjashtë muaj njohjeje, kur po zaliseshin prej lumturisë së një dashurie të çmendur në një dhomë hoteli në lagjen Anzures. Një mëngjes, pas një nate me teprime të parrëfyeshme dashurie, Maria nuk u gdhi në shtëpi. I la aty gjithçka pati të sajën, deri edhe unazën e martesës së mëparshme, po ashtu edhe një letër ku i thoshte se nuk ishte më e aftë të përballonte furtunën e asaj dashurie të çartur. Saturnoja mendoi se ishte kthyer përsëri me burrin e saj të parë, një bashkënxënës i shkollës së mesme me të cilin ishte martuar fshehtas, ngaqë ishte ende e mitur, dhe të cilin e kishte braktisur për dikë tjetër në krye të dy vjetëve bashkëjetese pa dashuri. Por jo: ajo qenkësh kthyer në shtëpinë e prindërve të saj, ku Saturnoja shkoi për ta kërkuar me çdo lloj çmimi. Iu lut pa kushte, i premtoi shumë më tepër nga ç’mund të bënte për t’i plotësuar, por hasi në një vendim të pathyeshëm. “Ka dashuri të shkurtra dhe dashuri të gjata”, i kishte thënë ajo. Dhe në fund, pamëshirshëm, i pat thënë: “Kjo qe e shkurtër”. Ai qe mposhtur përpara rreptësisë së saj. Megjithatë, një mëngjes herët të Ditës së Gjithë Shenjtorëve, pas gati një viti harrese, kur qe kthyer në dhomën e tij jetime, e kishte gjetur duke fjetur në divanin e sallonit me një kurorë me lule limoni dhe me bishtin e gjatë e të shkumtë të fustanit të nuseve të virgjra.
Maria i tregoi të vërtetën. I dashuri i ri, vejush, pa fëmijë, me jetë të siguruar dhe i gatshëm për t’u martuar përgjithmonë, përmes kishës katolike, e kishte lënë të veshur dhe duke pritur në altar. Gjithsesi, prindërit e saj kishin vendosur të bënin ceremoninë. Dhe ajo kishte vazhduar lojën. Kishte kërcyer e kënduar me muzikantët mariaçi, e kishte tepruar me të pirë, dhe në gjendje të tmerrshme pendimi të vonuar, ia kishte mbathur në mesnatë për të shkuar te Saturnoja.
Ai nuk ishte në shtëpi, por i gjeti çelësat te vazoja e luleve, ku i fshihnin gjithnjë. Kësaj radhe ishte ajo që u dorëzua pa kushte. “Po tani, deri kur?”, e pyeti ai. Ajo iu përgjigj me një varg të Vinicius de Moraes: “Dashuria është e përjetshme për aq sa zgjat”. Dy vjet më pas, vazhdonte të ishte e përjetshme.
Maria dukej se po piqej. Hoqi dorë nga ëndrrat e saj për artiste dhe iu kushtua atij, sa në punë edhe në shtrat. Nga fundi i vitit që shkoi kishin marrë pjesë në një kongres të magjistarëve në Perpinjan dhe në të kthyer njohën Barcelonën. U pëlqeu aq shumë sa ndenjën tetë muaj aty dhe ia kaluan aq mirë sa blenë edhe një apartament mu në mes të lagjes më katalane, në Horta. Një apartament i zhurmshëm dhe pa portier, por me hapësirë të bollshme për të rritur pesë fëmijë. Kishte qenë në kulmin e lumturisë deri në fund të javës, kur ajo mori me qira një veturë dhe shkoi të vizitonte të afërmit e saj në Saragozë, me premtimin se do të kthehej të hënën në orën shtatë të mbrëmjes. Por ja, kishte mbërritur e enjtja dhe ajo ende nuk kishte dhënë asnjë shenjë se ishte gjallë.
Të hënën e javës që erdhi shoqëria e sigurimeve të makinës së marrë me qira mori në telefon në shtëpi dhe pyeti për Marien. “Nuk di asgjë”, tha Saturnoja. “Kërkojeni në Saragozë”. E mbylli telefonin. Pas një jave një polic shkon në shtëpi dhe njofton se kishin gjetur makinën, vetëm skeletin e saj, në një rrugë pranë Kadiksit, nja nëntë qind kilometra larg vendit ku e kishte lënë Maria. Agjenti donte të dinte nëse ajo kishte më shumë të dhëna lidhur me vjedhjen. Saturnoja po i jepte maces për të ngrënë dhe, pothuaj pa e parë fare dhe pa ardhur rrotull, i tha të mos humbitnin kohë me të, sepse e shoqja kishte ikur nga shtëpia dhe ai nuk dinte as me kë kishte ikur as ku kishte shkuar. Dhe këtë e tha me aq bindje sa agjenti u ndie ngushtë dhe i kërkoi ndjesë për shqetësimin. Çështja u deklarua e mbyllur.
Dyshimi se Maria mund të kishte ikur përsëri e kishte pushtuar Saturnon gjatë Pashkëve në Kadakes, ku Rosa Regas i kishte ftuar për një lundrim me vela. Kur frankizmi po merrte fund, ndodheshim në Marítim, bari më i popullor e më i ndyrë i La gauche divine*, të ulur, gati njëzet vetë, në një prej atyre tavolinave të hekurta e me karrige, po të hekurta, që mezi nxinte gjashtë vetë. Pasi kishte mbaruar paketën e dytë me cigaret e ditës, Maria nuk kishte më as shkrepëse. Një krah i dobët e me qime mashkullore dhe me një byzylyk prej bronzi romak hapi rrugën midis poteres së madhe në tavolinë dhe ia ndezi cigaren. Ajo e falënderoi pa ia hedhur sytë, por Saturno Magjistari e pa. Ishte një adoleshent thatim e mustaqepadirsur, zbehtak si një meit dhe me flokët bisht kali sterrë të zi, deri në bel. Qelqet e barit mezi po e përballonin tërbimin e veriut pranveror, megjithatë çunaku qe veshur me ca pizhame prej pambuku të ashpër dhe me ca opinga fshatari.
Nuk e panë më deri në fund të vjeshtës, kur u duk në një restorant midhjesh në lagjen La Barceloneta me po atë veshje të zakonshme prej pëlhure pambuku dhe me një gërshetë të gjatë në vend të bishtkalit. I përshëndeti të dy si miq të vjetër dhe, nga mënyra si ai e puthi Marien dhe si Maria e puthi atë, Saturnon e dogji dyshimi se ata ishin takuar fshehurazi. Pas disa ditësh, rastësisht gjeti një emër të ri dhe një numër të ri telefoni të shkruar nga Maria në bllokun e telefonave dhe kthjelltësia mizore e xhelozisë i zbuloi se të kujt ishin. Të dhënat shoqërore të të dyshuarit sikur e vranë dy herë: njëzet e dy vjeç, bir i vetëm prindërish të kamur, dekorator vitrinash mode, me një famë të lehtë biseksuali dhe me një nam të mirë që, me pagë, ngushëllonte zonjat e martuara, seksualisht të pakënaqura. Por Saturnoja mundi ta merrte veten deri natën kur Maria nuk u kthye më në shtëpi. Atëherë filloi t’i bjerë atij numër telefoni çdo ditë, në fillim çdo dy ose tri orë, që nga ora gjashtë e mëngjesit deri sa agonte dita tjetër dhe pastaj sa herë që binte në ndonjë telefon. Fakti që askush nuk i përgjigjej e shtonte edhe më shumë vuajtjen e tij.
Ditën e katërt iu përgjigj një andaluziane që shkonte atje për të bërë pastrimin. “Zotnia ka ikur”, i tha ajo me një lloj ngurrimi si të donte ta luante mendsh. Saturnoja nuk duroi më dhe e pyeti nëse rastësisht ndodhej atje zonjusha Marie.
– Këtu nuk jeton asnjë Marie, – i tha gruaja. – Zotëria është beqar.
– E di, e di, – i tha ai. – Nuk jeton aty, por nganjëherë vjen. Apo jo?
Gruaja iu hakërrye.
– Po kush mutin je ti?
Saturnoja e mbylli telefonin. Mospërgjigja e gruas iu duk një pohim më shumë nga ajo që deri tani nuk ishte vetëm një dyshim, por një siguri përvëluese. E humbi fare kontrollin. Ditët në vazhdim mori në telefon sipas rendit alfabetik të gjithë të njohurit në Barcelonë. Askush nuk i dha kurrfarë ngushëllimi, përkundrazi, çdo thirrje ia shtoi edhe më mjerimin, sepse deliri i xhelozisë së tij tashmë ia bënte mu midis bjerraditësve të regjur që e kalonin tërë natën në La gauche divine dhe që e cytnin me lloj-lloj shakash, duke e bërë të vuante edhe më shumë. Vetëm atëherë mori vesh se ç’do të thoshte vetmi në atë qytet të bukur, ku nuk kishte qenë kurrë i lumtur. Në të gdhirë, pasi i dha për të ngrënë maces, i dha kurajë vetes për të mos vdekur dhe mori vendimin për ta harruar Marien.
Kaluan dy muaj dhe Maria ende nuk qe ambientuar me jetën e spitalit. E mbante shpirtin duke çukitur racionin e ditës me lugët dhe pirunët e lidhur për tryezën prej druri të palatuar dhe me sytë të fiksuar te litografia e gjeneral Francisko Frankos që sundonte sallën e kobshme e mesjetare të ngrënies. Në fillim u bënte bisht orëve kanonike me rutinën idiote të lutjeve të natës, të mëngjesorëve, të mbrëmësoreve dhe shërbesave të tjera kishtare, të cilat zinin pjesën më të madhe të kohës. Nuk donte të luante me top në oborrin e argëtimit dhe as të punonte në punishten e luleve artificiale që një grup të izoluarash i kushtonin një kujdes të ethshëm. Por, duke nisur nga java e tretë, pak nga pak, po merrte pjesë në jetën e atij spitali. Në fund të fundit, vendosnin mjekët, kështu e nisnin të gjitha dhe shpejt apo vonë përfundonin duke u integruar në komunitet.
Mungesa e cigareve, e zgjidhur ditët e para nga një gardiane që ia shiste sa frëngu pulën, nisi ta torturonte kur iu mbaruan edhe paratë që kishte me vete. Më pas u ngushëllua me ca cigare të bëra me letër gazete që disa të izoluara i bënin me bishtat e cigareve të gjetura në plehra, ngaqë nepsi për cigare kishte arritur të ishte aq i fortë sa edhe ai për telefon. Ato pak para që fitoi më vonë duke bërë lule artificiale ia zgjidhën deri diku atë hall.
Më e rëndë ishte vetmia e natës. Shumë të mbyllura qëndronin zgjuar në gjysmë terr, si ajo, por pa guxuar të bënin asgjë, sepse gardiania e natës gjithashtu përgjonte te porta e mbyllur me zinxhir dhe me dry. Megjithatë, një natë, e dërrmuar nga hidhërimi, Maria pyeti me zë të mjaftueshëm sa ta dëgjonte fqinja e shtratit:
– Ku ndodhemi?
Zëri i ashpër dhe i trashë i fqinjës iu përgjigj:
– Në fund të ferrit.
– Thonë që është tokë e maurëve, – tha një zë tjetër që jehoi në hapësirën e fjetores. – Dhe duhet të jetë e vërtetë, sepse në verë, kur ka hënë, dëgjohen qentë duke i lehur detit.
U dëgjua zinxhiri që mbërthente kanatat, si zinxhiri që lëshon spirancën e një anijeje, dhe porta u hap. Portierja cerber, e vetmja qenie që dukej e gjallë në qetësinë e çastit, filloi të endej nëpër fjetore, sa në një cep në tjetrin. Marien e kapi tmerri, dhe vetëm ajo e dinte pse.
Qysh në javën e parë në atë spital, roja e natës i kishte propozuar të flinte me të në dhomën e rojave. E kishte filluar këtë propozim me një ton konkret marrëveshjeje: Maria t’i falte dashuri dhe gardiania t’i jepte cigare, çokollata, ose ç’të kishte. Duke u dridhur, i kishte thënë: “Do t’i kesh të gjitha. Do të jesh si një princeshë”. Dhe pasi Maria nuk kishte pranuar, gardiania kishte ndryshuar taktikë. I linte pusulla dashurie poshtë nënkresës, në xhepat e kominosheve apo në vende ku nuk ta priste mendja. Ishin mesazhe të një kërkese rrëqethëse që do t’u kishin shtënë dridhmat edhe gurëve. Kishte më shumë se një muaj që dukej se i qe nënshtruar disfatës, nga ajo natë kur kishte ndodhur incidenti në fjetore.
Kur qe bindur se të gjitha të mbyllurat po flinin, gardiania i qe afruar shtratit të Maries, i kishte pëshpëritur në vesh lloj-lloj lapërdhish dashurie, ndërkohë që i puthte fytyrën, gushën e tendosur nga tmerri, llërat që i dridheshin dhe këmbët e bëra akull. Më në fund, duke menduar se ndoshta paraliza e Maries nuk ishte nga frika por nga kënaqësia, ajo kishte marrë guximin të shkonte më tej. Maria e tmerruar, papritur, u hodh përpjetë dhe ia dha me të prapmen e dorës duke e hedhur mbi shtratin e fqinjës. Dhe, befas, gardiania e tërbuar u gjend midis skandalit të grave që, të çakërdisura, ia dhanë zallamahisë.
– Kurvë e mutit! – bërtiti ajo. – Këtu, në këtë hale derrash do të kalbemi bashkë, derisa të çmendesh për mua.
Vera mbërriti pa lajmëruar, të dielën e parë të qershorit dhe u desh të merreshin masa urgjente, sepse të mbyllurat, plasur vape gjatë meshës, kishin filluar të hiqnin rrobat prej pëlhure. Maria i pa dhe u zbavit me spektaklin e të sëmurave të zhveshura lakuriq dhe të gardianeve që i ndiqnin nëpër sallën e madhe të kishës si pula të shushatura. Midis asaj rrëmuje, duke u munduar të mbrohej nga goditjet qorre, pa pritur u gjend e vetme në një zyrë pa njeri, ku kishte një telefon, zilja e të cilit binte pa pushim, si të lutej ta kapte dikush. Pa u menduar fare, Maria e kapi që të përgjigjej. Dëgjoi një zë të largët dhe të qeshur që tallej duke imituar shërbimin telefonik të orës:
– Ora është dyzet e pesë e nëntëdhjetë e dy minuta dhe një qind e shtatë sekonda.
– Pederast! – shau Maria.
E mbylli telefonin me një farë ëndjeje dhe deshi të ikte, kur befas i ra ndër mend se po linte t’i shpëtonte nga dora një rast që kurrë nuk do t’i paraqitej më. Atëherë, me shumë tension dhe nxitim, formoi gjashtë numrat, pa qenë e sigurt se qenë vërtetë numrat e shtëpisë së saj. Me zemrën që gati po i dilte nga vendi, priti derisa dëgjoi zilen që po binte, një herë, dy herë, tri herë, dhe pastaj dëgjoi zërin e njeriut të jetës së saj, në shtëpinë ku ajo nuk ishte.
– Po?!
Iu desh të priste pak sa t’i kalonte një komb që i pat zënë grykën.
– Lepurushi im, zemra ime! – hoqi në zemër ajo.
E mbytën lotët. Në anën tjetër të linjës pati një heshtje të shkurtër tmerri dhe pastaj një zë i dalldisur nga xhelozia pështyti fjalët:
– Kurvë muti! – dhe bramp e mbylli telefonin.
Atë natë në mensë, e goditur nga një krizë tërbimi, Maria hoqi fotografinë e Frankos dhe me të goditi, me të gjitha forcat e saj, qelqnajën e dritares që shikonte nga kopshti. Pastaj, e larë në gjak, ra përtokë. Tërbimi i jepte ende fuqi të përleshej me gardianet që mundoheshin ta bënin zap, pa ia dalë dot, derisa pa Herkulinën katana, e cila, me krahët e kryqëzuar, rrinte e bënte sehir. Dhe u mposht. Megjithatë, ato e hoqën zvarrë deri në pavijonin e të çmendurave në krizë dhe aty e mposhtën me presionin e ujit të akullt dhe me një injeksion termentine në të dy këmbët. E paralizuar nga inflamacioni që i provokoi ilaçi, prapë Maria kuptoi se nuk kishte asgjë në botë që ta pengonte për t’ia mbathur nga ai ferr. Javën tjetër, kur tashmë e kishin kthyer në fjetoren e zakonshme, u ngrit, iku në majë të gishtave deri te qelia e gardianes së natës dhe trokiti ngadalë.
I tha asaj se do t’ia plotësonte dëshirën e dikurshme vetëm me një çmim: t’i dërgonte një mesazh të shoqit. Gardiania pranoi, veç marrëveshja të ishte tepër e fshehtë. Madje ajo e kërcënoi me gishtin tregues në mënyrë të pamëshirshme:
– Po e mori vesh njeri, e zeza ti!
Kështu që të shtunën e radhës, Saturno Magjistari u sos në spitalin e të çmendurave me kamioçinën e cirkut, i përgatitur për të festuar kthimin e Maries. Vetë drejtori i spitalit e priti në zyrën e tij të pastër e të rregullt, si një anije lufte, dhe i bëri një përshkrim të përzemërt mbi gjendjen e së shoqes. Askush nuk dinte se nga kishte ardhur, as si e as kur, sepse e dhëna e parë e regjistrimit zyrtar të saj ishte ajo që ai vetë pati shkruar ditën që e kishte takuar Marien. Një hetim i bërë pikërisht atë ditë nuk nxori asgjë në dritë. Gjithsesi, ajo që e habiste më shumë drejtorin ishte se si e kishte marrë vesh Saturnoja vendndodhjen e gruas së tij. Saturnoja nuk i tha asgjë për gardianen e natës.
– Më informoi Shoqëria e Sigurimeve të Makinave, – i tha.
Drejtori e hëngri rrenën dhe i kënaqur tha: “U lumtë atyre të sigurimeve që arrijnë të marrin vesh gjithçka”, pastaj i hodhi një sy dosjes që kishte mbi tryezën e vet dhe tha:
– Tani duhet ta dini se vërtetë gjendja e saj është e rëndë.
Ishte i gatshëm t’i lejonte takime me të sëmurën, në qoftë se Saturno Magjistari, për të mirë të gruas së tij, i premtonte se do t’i përmbahej sjelljeve që do t’i rekomandonte ai. Mbi të gjitha, për mënyrën se si duhej ta trajtonte të sëmurën, për të shmangur shpërthimet e krizave të saj që ishin çdo herë më të shpeshta e më të rrezikshme.
– E çuditshme, – tha Saturnoja. – Gjithmonë ka qenë një karakter i fortë, por ama shumë e vetëpërmbajtur.
Mjeku bëri një gjest prej të dituri:
– Ka sjellje që qëndrojnë të fjetura për vite të tëra, por një ditë shpërthejnë, – tha ai. – Megjithatë, është një fat që ra në duart tona, sepse ne jemi specialistë të vërtetë për rastet që kërkojnë një dorë të fortë, – Më në fund, e njoftoi edhe për fiksimin e çuditshëm të Maries për të folur në telefon.
– Shko takoje, por bëj kujdes, – tha drejtori.
– Mos ki merak, doktor, – tha Saturnoja. – Kujdesi është specialiteti im.
Salla e vizitave, një përzierje burgu dhe rrëfyestoreje njëherazi, ishte një vend takimi i vjetër i atij spitali. Ardhja e Saturnos nuk solli ndonjë shpërthim hareje, siç mund të kishin pritur të dy, burrë e grua. Maria qëndronte në këmbë në qendër të sallonit, pranë një tryeze të vogël me dy karrige dhe një vazo lulesh pa lule. Dukej sheshit se qe bërë gati për të dalë andej. Kishte veshur pallton e saj ngjyrë luleshtrydheje të katandisur keq e mosmëkeq dhe ca këpucë për ibret që si duket ia kishin dhënë për mëshirë. Në një qosh, gati e padukshme, rrinte Herkulina me krahët e kryqëzuar. Maria nuk lëvizi nga vendi, kur pa se hyri i shoqi, as shfaqi ndonjë emocion në fytyrën e saj plot shenja rrënimtare nga goditjet e qelqeve të dritares. I dhanë njëri-tjetrit puthjen e zakonshme.
– Si ndihesh? – e pyeti Saturnoja.
– E lumtur, se më në fund më gjete, lepurush, – i tha ajo. – Kjo që më ndodhi ishte vetë vdekja.
Nuk patën kohë të uleshin. E mbytur në lot, Maria i tregoi për tmerret e spitalit, për barbaritë e gardianeve, për një ushqim qensh që u jepnin, për netët e pafundme që nuk mbyllte sytë nga tmerri.
– Nuk e di sa ditë, muaj apo vite kam kaluar këtu, por di që ajo çka vinte ishte më e tmerrshme se ajo çka shkonte, – tha dhe psherëtiu thellë. – Kam frikë se nuk do të bëhem kurrë më ajo që kam qenë.
– Tani, gjithçka kaloi, – tha ai, duke i përkëdhelur me mollëzat e gishtave shenjat që kishte në fytyrë. – Unë do të vij çdo të shtunë, por edhe më shpesh nëse do të më lejojë drejtori. Ke për të parë se tani gjithçka do të shkojë shumë mirë.
Ajo, gjithë llahtar, i nguli sytë e saj te sytë e tij. Saturnoja u përpoq me të gjitha aftësitë e tij dhe, me zakonin banal të gënjeshtrave të mëdha, i tregoi për një mënyrë shumë të zbutur që i kishte propozuar mjeku. “Me një fjalë”, përfundoi, “kurajë, pasi të duhen akoma dhe disa ditë që të shërohesh plotësisht”. Maria e kuptoi se ç’po ndodhte me të.
– Pash Zotin, lepurush! – u lut ajo e çmeritur. – Mos më thuaj edhe ti se qenkam e çmendur!
– Si të shkon në mendje kjo?! – tha ai, duke u munduar të qeshte. – Puna është se do të ishte shumë më mirë për të gjithë që të qëndrosh një farë kohe këtu. Sigurisht, në kushte më të mira.
– Por të thashë, se erdha këtu vetëm të flisja në telefon me ty! – i tha Maria e shkretuar.
Ai nuk diti si të vepronte përpara këtij fiksimi të frikshëm të saj. Shikoi nga Herkulina. Ajo përfitoi nga rasti për t’i bërë shenjë me orën e saj të dorës se koha e takimit kishte mbaruar. Maria e kapi shenjën, shikoi mbrapa, dhe pa Herkulinën se ishte gati ta sulmonte menjëherë. Atëherë iu hodh të shoqit në qafë duke bërtitur si një e çmendur e vërtetë. Ai e mënjanoi nga vetja me sa më shumë butësi që mundi dhe e la në mëshirë të Herkulinës, e cila iu hodh sipër Maries. Pa i dhënë kohë as të merrte frymë, ia mbërtheu me çelës dorën e majtë, ndërsa krahun tjetër ia kaloi si rreth hekuri për fytit, dhe i bërtiti Saturno Magjistarit:
– Shporru!
Saturnoja, i tmerruar, ia mbathi.
Megjithatë, të shtunën tjetër, pasi i kishte ikur frika e vizitës së parë, erdhi në spital bashkë me macen, të cilën e kishte veshur njësoj si veten: kostum sportiv kuq e verdhë, sombrero bombë dhe një mantel përsipër që dukej sikur do të fluturonte. Hyri me kamioçinën e shfaqjeve deri në oborrin e spitalit ku dha një shfaqje të mrekullueshme, për gati tri orë. Të mbyllurat shikonin nga ballkonet dhe të kënaqura lëshonin ca britma arra-yrra e bënin ovacione kot më kot. Ishin aty të gjitha, përveç Maries, e cila jo vetëm nuk pranoi të takonte të shoqin, por nuk doli as në ballkon për ta parë me sy. Saturnoja u ndie i plagosur për vdekje.
– Është sjellje tipike prej të sëmure, – e ngushëlloi drejtori. – Por do t’i kalojë.
Por nuk i kaloi kurrë. Pasi u mundua shumë herë për ta takuar Marien, Saturnoja bëri të pamundurën që t’i jepte qoftë edhe një letër, por ishte e kotë. Maria katër herë rresht ia ktheu letrat mbrapsht, të pahapura. Më në fund, Saturnoja hoqi dorë nga letrat, por vazhdoi t’i linte te sporteli i spitalit paketat me cigare, pa ditur nëse i binin në dorë Maries, derisa e mposhti realiteti.
Asnjëherë nuk u mor vesh se ç’ndodhi me Saturnon, veç ai u martua përsëri dhe u kthye në vendin e tij. Para se të ikte nga Barcelona, ia la macen, gjysmë të ngordhur urie, një dashnoreje të rastit, të cilës, veç kësaj, i la detyrë t’i çonte cigare Maries. Por edhe ajo një ditë iku në punë të saj. Siç kujton Rosa Regas, kjo e paskësh takuar këtë femër në Oborrin Anglez, këtu e dymbëdhjetë vjet të shkuara, me kokën e rruar, me një xhybe ngjyrë portokalli të ndonjë sekti oriental, dhe me barkun gjer te goja. Ajo i kishte treguar se paskësh vazhduar t’i çonte cigare Maries, sa herë kishte mundur, derisa një ditë kishte gjetur vetëm gërmadhat e spitalit të shkallmuar, si një kujtim lëndues i atyre kohëve të këqija. Maria i qe dukur tepër e kthjellët herën e fundit që e kishte takuar, ca e rënduar nga pesha, por e kënaqur me paqen e çmendinës. Atë ditë i kishte çuar edhe macen, sepse i qenë mbaruar parat që i kishte lënë Saturnoja për ta ushqyer.
—————————————————-
* gauche divine (fr.) – e majta hyjnore, një lëvizje intelektualësh dhe artistësh të majtë që u përhap në Barcelonë në vitet ’60 dhe në fillim të viteve ’70 të shekullit që shkoi.
*Përktheu nga origjinali Bajram Karabolli
