Sanksionet nuk janë mjeti kryesor i angazhimit amerikan në Ballkanin Perëndimor, por ato kanë një efekt dhe do të vazhdojnë ta bëjnë këtë, tha në një intervistë për Zërin e Amerikës, Zëvendës Ndihmës Sekretari i Shtetit dhe i Dërguari Special për Rajonin Gabriel Escobar, duke shtuar se korrupsioni është një problem madhor në Ballkan.
Duke komentuar zgjedhjet e prillit në Serbi, Escobar tha se qeveria duhet të sigurojë të gjitha kushtet që ato të jenë të lira dhe të ndershme dhe theksoi se mediat private janë në favor të autoriteteve. Diplomati amerikan paralajmëroi gjithashtu një angazhim më intensiv amerikan në rajon në periudhën e ardhshme.
E enjtja shënon përvjetorin e inaugurimit të Presidentit Joe Biden. Çfarë ndryshimesh ka bërë vitin e kaluar në kontekstin e politikës dhe angazhimit të SHBA-së në Ballkanin Perëndimor?
Nuk ka sjellë ndonjë ndryshim të rëndësishëm në politikë, sepse politika jonë dhe angazhimi ynë në Ballkanin Perëndimor ka qenë tradicionalisht i lidhur me pajtimin multietnik dhe integrimin në Bashkimin Evropian. Pra, në këtë drejtim, politika ka qenë shumë konsistente me katër administratat e fundit. Ajo që mund të them që ka ndryshuar pak është sasia e vëmendjes që ka marrë Ballkani Perëndimor në këtë administratë. Pra, ka një përpjekje të ripërtërirë për t’u riangazhuar në të gjithë mekanizmat që kanë rezultuar të suksesshëm, për të mbështetur dhe rinovuar dialogun ndërmjet Serbisë dhe Kosovës dhe për të punuar ngushtë me partnerët tanë të NATO-s për të siguruar që ata mund të përmbushin detyrimet e tyre të NATO-s. Dhe do të thoja që ne ishim shumë të suksesshëm në pjesën më të madhe.
Në një nga komentet tuaja të mëparshme, ju thatë se administrata aktuale është e ndryshme nga ajo e mëparshme, sepse dëshiron që ndryshimet në rajon të ndodhin më shpejt. A jeni të pakënaqur me mungesën e përparimit më të dukshëm në Ballkanin Perëndimor gjatë vitit të kaluar?
Më duhet të them se nuk është se administratat e tjera nuk donin ndryshim dhe nuk donin një reformë të shpejtë. Ne jemi. Ajo që ka arritur të bëjë kjo administratë është të kërkojë fonde të reja dhe partnerë të rinj. Pra, po, është pak zhgënjyese që nga njëra anë nuk ka pasur progres të mëtejshëm në integrimin evropian, që shumë vende nuk kanë avancuar në zbatimin e reformave, veçanërisht në luftën kundër korrupsionit, që do të thoja është sfida më e madhe në Ballkanin Perëndimor. Megjithatë, më duhet të them se ne kemi partnerë shumë të mirë në rajon dhe qeveri që janë të përkushtuara për këtë program të integrimit evropian, luftën kundër korrupsionit dhe thellimin e lidhjeve me fqinjët. Shtetet e Bashkuara do të intensifikojnë angazhimin e tyre në Ballkanin Perëndimor në periudhën e ardhshme
Por duke pasur parasysh pakënaqësinë që përmendët për mungesën e progresit, a planifikoni të përshtatni qasjen tuaj për adresimin e këtyre sfidave, për të siguruar që të ketë përparim më të shpejtë?
Përgjigja për këtë është – po. Ne dëshirojmë të investojmë pak më shumë energji politike në këtë. Dhe jo vetëm ne, sepse atë që bëjmë, e bëjmë në marrëveshje me aleatët tanë evropianë. Unë mendoj se edhe ata janë pak të frustruar. Megjithatë, ky është një proces i zakonshëm. Procesi i bashkëpunimit. Dhe siç thashë më herët, ka liderë dhe qeveri në rajon që janë shumë të interesuar për t’u afruar me Evropën dhe Shtetet e Bashkuara.
Kur thoni se kërkon më shumë energji politike, a do të thotë kjo se Shtetet e Bashkuara do të intensifikojnë angazhimin e tyre në periudhën e ardhshme dhe në çfarë mënyre?
Patjetër. Një nga gjërat që do të doja të shihja, në mënyrë dypalëshe me shumë vende, është një dialog dhe diskutim më i thellë strategjik jo vetëm për çështjet politike dhe të sigurisë, por edhe për ato ekonomike, kulturore dhe arsimore. Megjithatë, ajo që unë do të doja të shihja kudo, dhe ajo që po shohim tashmë, është se të gjithë elementët e qeverisë amerikane po angazhohen në Ballkanin Perëndimor, për të përcaktuar se ku mund të ecim përpara.
Cilat janë çështjet që ju shqetësojnë më shumë sot në Ballkan? Cilat vende ju shqetësojnë më shumë?
Unë do të thoja se ka disa histori të shkëlqyera suksesi. Historia e ish-Jugosllavisë është një sukses. Nëse shikoni shtatë vendet që përbënin Jugosllavinë, dy janë në Bashkimin Evropian, katër janë në NATO. Dhe në Ballkanin Perëndimor, tre janë në NATO dhe katër po bëjnë përparim solid drejt anëtarësimit në Bashkimin Evropian. Megjithatë, ekziston një pengesë që është sfidë – korrupsioni. Korrupsioni është me të vërtetë arsyeja pse shumë vende nuk kanë bërë shumë përparim. Kjo është edhe arsyeja pse disa pjesë të rajonit kanë probleme demografike. Pra, duhet të jem i sinqertë, sa herë që takoj njerëz në diasporë, një numër i madh i njerëzve që largohen nga rajoni nuk largohen për shkak të problemeve etnike. Ata nuk largohen sepse nuk duan të jetojnë në shtete multietnike. Ata po largohen sepse nuk kanë mundësi për një të ardhme adekuate ekonomike pa lidhje korruptive.
Një nga mjetet e përdorura nga administrata amerikane gjatë vitit të kaluar në luftën kundër korrupsionit janë sanksionet – kundër Milorad Dodik, një anëtar i presidencës së BiH-së dhe dy zyrtarë të tjerë boshnjakë, pastaj kundër Milan Radoiçiç dhe Zvonko Veselinoviç në Kosovë. A do të ketë më shumë zyrtarë, politikanë dhe bashkëpunëtorë të tyre nga rajoni në listën e të sanksionuarve?
Siç thashë më herët, nuk dua që njerëzit të mendojnë se Shtetet e Bashkuara po angazhohen në rajon kryesisht përmes sanksioneve. Ne kemi shumë mundësi për të çuar përpara agjendën e partnerëve tanë, për të çuar përpara agjendën e njerëzve që përfaqësojnë me të vërtetë aspiratat e popujve të tyre. Unë do të thoja se është kryesisht aspirata e këtyre njerëzve që të jetojnë në vende që janë pa korrupsion dhe që i afrohen Evropës. Kjo është ajo që njerëzit në rajon dëshirojnë në një masë të madhe.Sanksionet nuk janë mjeti kryesor i angazhimit të SHBA-së në rajon
Megjithatë, kjo administratë është shumë e përkushtuar në luftën kundër korrupsionit dhe një nga mjetet në këtë luftë janë këto sanksione. Dhe mund të them PO, do të ketë më shumë, por ky nuk do të jetë mjeti kryesor i angazhimit tonë. Për më tepër, më duhet të sqaroj gjithashtu se këto sanksione nuk janë në shënjestër të vendeve. Ato nuk synojnë popuj të veçantë. Ata synojnë individë që janë thellësisht të përfshirë në korrupsion.
Dhe kur thoni se do të ketë më shumë, a vlen kjo për Serbinë, Malin e Zi, të gjitha vendet e Ballkanit Perëndimor?
Po, ne po flasim për të gjitha vendet e Ballkanit Perëndimor. Por do të thosha gjithashtu se kjo administratë është e angazhuar të përdorë mjete të tjera, përfshirë Ligjin Magnetik global kundër njerëzve në mbarë botën që janë të përfshirë në aktivitete kriminale dhe korrupsion.
Sa efektive mund të jetë një politikë sanksionesh? Dodik vazhdon t’i sfidojë ato, ndërsa aleati i tij në rajon, presidenti serb Aleksandar Vuçiq , thotë se Serbia nuk do t’i zbatojë ato. Atëherë, sa efektive mund të jenë ato në arritjen e asaj që duan Shtetet e Bashkuara?
Do të thosha se ata ishin një mjet i rëndësishëm në stabilizimin e rajonit dhe mund t’ju them se kanë një efekt.
Dhe çfarë efekti, le të themi në rastin e Dodikut?
Nuk mund dhe nuk dua të komentoj detajet. Dhe nuk mund të flas për detajet e angazhimit tonë diplomatik me njerëz të ndryshëm në rajon. Mund t’ju them se sanksionet i pengojnë njerëzit të transferojnë para. Ato parandalojnë dhe çojnë në mbylljen e kompanive offshore përmes të cilave transferohen paratë, veçanërisht fondet publike, përmes proceseve jotransparente që përfitojnë shumë pak njerëz. Pra, këto sanksione realisht i referohen korrupsionit dhe kështu duhet parë. Qëllimi ynë është të ndalojmë financimin e individëve dhe subjekteve të korruptuar.
Bashkimi Evropian nuk ka vendosur ende sanksione ndaj Dodikut, disa anëtarë të Parlamentit Evropian madje duan të ndëshkojnë Komisionerin Evropian për Zgjerimin, Oliver Varhelji, për gjoja mbështetjen e Dodik. A ndikon mungesa e një qëndrimi të unifikuar në Bashkimin Evropian, jo vetëm për sa i përket sanksioneve, por edhe për sa i përket politikës së zgjerimit, në efektivitetin e politikës së SHBA-së në Ballkan, duke qenë se Uashingtoni insiston në koordinimin me Brukselin në këtë drejtim?
Fillimisht, më duhet të them se në pjesën më të rëndësishme kemi një qëndrim të përbashkët me partnerët tanë evropianë. Në mënyrë identike shohim problemet, sfidat dhe rrugën përpara. Pra, gjithçka që bëmë në Ballkan, gjithçka që ishte e suksesshme, u bë në bashkëpunim me partnerët tanë evropianë. Përveç kësaj, është shumë e vështirë të ndash paratë e bankave evropiane dhe amerikane. Të gjitha ato janë banka shumëkombëshe, të gjitha bankat perëndimore janë shumëkombëshe, kështu që sanksionet tona kanë efekt në atë drejtim. Megjithatë, mund të them gjithashtu se në Bashkimin Evropian po zhvillohen bisedime intensive se çfarë mund të ofrojnë, për të plotësuar edhe masat tona. Kështu që unë jam duke pritur për të. Ne punojmë shumë ngushtë së bashku. Ne konsultohemi çdo ditë dhe jam i bindur se do të jemi forcë për stabilitet në rajon.
Duke folur për periudhën e ardhshme, zgjedhjet parlamentare, presidenciale dhe të Beogradit mbahen në Serbi në prill. Opozita ka paralajmëruar se do të marrë pjesë edhe pse mendon se nuk ka kushte për zgjedhje të lira dhe të ndershme. Cili është qëndrimi i Shteteve të Bashkuara për këtë çështje? A mendoni se ka kushte për zgjedhje të lira dhe të ndershme në Serbi, veçanërisht duke marrë parasysh situatën në media?
Ne ua kemi bërë të qartë autoriteteve në Serbi se opozita duhet të ketë të gjitha të drejtat për të marrë pjesë lirisht në zgjedhje. I kemi bërë të qartë edhe opozitës se nuk e mbështesim bojkotin. Ne nuk besojmë se bojkotet janë një mjet politik efektiv. Njerëzit duhet të jenë në gjendje të zgjedhin midis opsioneve të ndryshme dhe për arsye të ndryshme për liderët e vendit të tyre dhe për këtë arsye opozita nuk duhet të bojkotojë. Qeveria e Serbisë të krijojë kushte për zgjedhje të lira dhe të ndershme
Në të njëjtën kohë, qeveria duhet të krijojë të gjitha kushtet e nevojshme për zgjedhje të lira dhe të ndershme. Në këtë drejtim, ne po punojmë gjithashtu shumë ngushtë me partnerët tanë evropianë dhe OSBE-në për të ofruar udhëzime dhe matje me të cilat mund t’i masim të dyja.
Kur thoni se po krijohen kushte, a do të thotë kjo se nuk mendoni se tani ka kushte për zgjedhje të lira dhe të ndershme?
Të gjitha zgjedhjet janë unike dhe të reja dhe kërkojnë monitorim, mbështetje dhe pjesëmarrje të të gjithë aktorëve politikë.
Organizatat ndërkombëtare të gazetarëve shpesh theksojnë përpjekjet e vazhdueshme të mediave pro-qeveritare në Serbi për të minuar, shpifur dhe madje kërcënuar mediat e pavarura dhe gazetarët hulumtues. Sa të shqetësuara janë Shtetet e Bashkuara për këtë dhe a planifikoni të bëni ndonjë gjë për këtë?
Jam plotësisht dakord me ata përfaqësues të shoqërisë civile që theksojnë se mediat private janë shumë mbështetëse të qeverisë. Kjo është e vërtetë dhe nuk është mendimi im, por fakt. Dhe ky është një fakt që theksohet vazhdimisht jo vetëm nga partnerët tanë, por mund të shihet pothuajse çdo ditë në televizion. Dhe kur është fjala për atë që ne planifikojmë të bëjmë në lidhje me këtë çështje: Ne kemi një dialog shumë të mirë dhe shumë të fortë me Qeverinë e Serbisë deri në atë masë që ata mund të ofrojnë raportim të lirë dhe të drejtë për opozitën. Kjo është ajo që ata duhet të bëjnë. Kjo është pritshmëria që kemi nga Qeveria e Serbisë dhe agjencitë rregullatore serbe.
Në të njëjtën kohë, në Serbi po mbahen protesta disamujore mjedisore kundër kompanisë Rio Tinto, e cila është e interesuar për shfrytëzimin e litiumit. Protestuesit janë të shqetësuar se miniera do të rrezikojë mjedisin. Cili është qëndrimi i SHBA-së për këtë?
Qëndrimi ynë në mënyrë specifike për këtë është se njerëzit duhet të kenë të drejtën t’i drejtohen qeverisë së tyre. Qeveria ka disa angazhime përmes kandidaturës së saj në BE në lidhje me mjedisin. Ne jemi të gatshëm të punojmë me ta dhe jemi të gatshëm t’i ndihmojmë ata të përmirësojnë rezultatet e tyre në menaxhimin e mjedisit.
Një tjetër çështje e rëndësishme në lidhje me Serbinë është ngërçi me Kosovën. A do të përfshiheni më shumë në këtë proces në të ardhmen dhe kur pritet që të dy palët të takohen sërish?
Siç e dini, Bashkimi Evropian është një ndërmjetës në dialog dhe duhet të mbetet i tillë dhe ne e mbështesim plotësisht. Përsa i përket mënyrës sesi do të formohet agjenda, kur do të caktohen takimet e radhës, këtë pyetje do t’ua lija kolegëve të mi në Bashkimin Evropian që merren me të. Megjithatë, ne besojmë se palët duhet të bien dakord brenda strukturës së dialogut të udhëhequr nga BE-ja. Dhe në këtë drejtim, çfarëdo që ata të bien dakord, ne do ta mbështesim zbatimin.
Dhe a do të jenë akoma më të angazhuara Shtetet e Bashkuara, duke qenë se, siç thashë, dialogu është në ngecje?
Ne do të jemi shumë më aktiv pasi inkurajojmë të dyja palët të bien dakord për takime, të bien dakord për të zbatuar marrëveshjet e arritura tashmë dhe të bëjnë përparim aktiv në adresimin e disa prej çështjeve të pazgjidhura, duke përfshirë personat e zhdukur, energjinë dhe çështje të tjera kyçe.
Në Mal të Zi ka ende përçarje të thella, tensione mes koalicionit qeverisës dhe opozitës, por edhe tensione brenda vetë koalicionit qeverisës. Çfarë shihni si zgjidhje për paqëndrueshmërinë politike në Mal të Zi, e cila ndikon edhe në përparimin e tij drejt anëtarësimit në Bashkimin Evropian? Si mund të ndihmojnë Shtetet e Bashkuara në zgjidhjen e kësaj?
Nuk i takon Shteteve të Bashkuara të zgjidhin tensionet dhe problemet e koalicionit qeverisës brenda një anëtari të NATO-s. Megjithatë, ne e kemi bërë të qartë se çfarë presim dhe shpresojmë që Mali i Zi të mbetet një vend me orientim perëndimor, një anëtar i fortë i NATO-s dhe se do të vazhdojë të përparojë në rrugën e anëtarësimit në Bashkimin Evropian. E kemi bërë të qartë se nuk besojmë se të gjitha partitë e spektrit politik i plotësojnë këto kritere. Por ndërkohë ne dëshirojmë që ata të vazhdojnë në atë drejtim. Një ndërlikim tjetër është se edhe ne besojmë se ata duhet të punojnë shumë në luftën kundër korrupsionit. Këto janë pritshmëritë tona. Dhe si do ta zgjidhë krizën aktuale varet realisht si nga lideri i vendit ashtu edhe nga votuesit.
Ju thatë se nuk mendoni se të gjitha partitë i plotësojnë kriteret e përmendura. A i referohet kjo Frontit Demokratik, të cilin tashmë e keni thënë se nuk e konsideroni partner? Dhe a do ta mbështeste SHBA opsionin e qeverisë së pakicës?
I takon liderëve malazezë të vendosin nëse do të ketë qeveri të pakicave. Sa i përket Frontit Demokratik, ai ka dëshmuar se është ai që provokon përçarje, nxit tensione etnike, bllokon vazhdimisht reformat në parlament dhe kështu bllokon rrugën drejt Evropës. Ai gjithashtu ka qenë shumë kundër NATO-s në të kaluarën dhe nuk ka qenë i dobishëm me deklaratat e tij për Kosovën. Kështu që nuk besoj se ka ndryshuar dhe nuk i konsiderojmë partnerë të përshtatshëm./VOA
