Në Hong Kong dhe Tajvan, vdekjet janë shumë të ulëta, por Europa rrezikoi me strategjinë e përmbajtjes
Rastet e para të koronavirusit në Tajvan dhe Itali ishin vetëm 10 ditë larg. Tajvani, i cili ka lidhje të thella kulturore dhe ekonomike me Kinën, ka regjistruar vetëm 298 raste dhe dy vdekje. Italia ka më shumë se 97,689 raste dhe 10,779 njerëz kanë vdekur.
Epidemia e Italisë aktualisht është më agresivja në botë; numri i të vdekurve rritet vazhdimisht. Modeli i një shpërthimi eksponencial në raste, pas disa javësh mosveprimi të qeverisë përballë krizës së afërt, është përsëritur nëpër vendet perëndimore nga Spanja, Franca dhe Gjermania, në Mbretërinë e Bashkuar dhe SHBA.
Udhëheqësit tani janë duke marrë masa që do të kishin qenë të pamendueshme javë ose madje ditë më parë, duke mbyllur dhjetëra miliona njerëz nga Berlini në Madrid dhe San Francisko dhe duke derdhur miliarda në planet e shpëtimit.
Por sikur të kishin vepruar disa javë më parë, ata ndoshta mund të kishin shmangur shumë nga tragjeditë njerëzore dhe katastrofa ekonomike me të cilën përballen. Tajvani, Hong Kongu dhe Singapori, të cilët kishin rastet e tyre të para të konfirmuara para Evropës, por vepruan herët dhe shpejt, ende kanë vdekje në dyshifrorë dhe, më së shumti, disa qindra raste të prekurish.
Tajvani, që e ndihmoi ndoshta fakti se kishte një epidemiolog si zv/president, filloi të gjurmonte udhëtarët nga Wuhan sapo Kina paralajmëroi një lloj të ri të pneumonisë në qytet dhjetorin e kaluar, përpara se të identifikohej Covid-19. Distancimi shoqëror, testimi i ngritur dhe gjurmimi i kontaktit pasuan shpejt pas kësaj.
Shumica e vendeve perëndimore bënë pak, përveç zhvillimit të një kapaciteti modest të testimit – me sa duket duke hamendësuar që sëmundja mund të përmbahej diku tjetër, si epidemitë e mëparshme kërcënuese, përfshirë Sars në 2002-03 dhe më vonë Ebola dhe Mers.
“Sfida me të cilën përballet qeveria është nëse duhet të dhe kur të veprojë me një kërcënim shëndetësor. Nëse vepron me shpejtësi dhe shpërthimi nuk është aq i keq sa frikësohet, atëherë qeveria kritikohet për reagime të tepërta. Nëse zbaton një qasje pritjeje dhe një qëndrim ‘shohim dhe bëjmë’ dhe reagon shumë ngadalë, atëherë qeveria kritikohet për nënveprim”, thotë Steve Taylor, profesor në Universitetin e Kolumbisë Britanike dhe autor i “Psikologjia e Pandemikave”.
“Mendimi i parë tani është se, Mbretëria e Bashkuar mund të kishte qenë më mirë nëse do të kishte adoptuar të njëjtat praktika si Tajvani. Por nëse shpërthimi do të ishte zbehur, qeveria do të ishte kritikuar për reagim të tepërt. Tajvani u përpoq me sukses me supozimin se Covid-19 do të përhapet gjerësisht dhe me shpejtësi”.
Vende të tjera që fillimisht lejuan që sëmundja të përhapet – më së shumti Koreja e Jugut, e cila në një moment ishte vendi me më shumë infeksione jashtë Kinës – arritën të zbutnin pjesërisht shpërthimin përmes testeve rigoroze dhe gjurmimit të kontakteve të atyre të infektuar. Më pas, infeksionet e reja u ulën, madje edhe kur po ‘fluturonin’ në të gjithë Evropën.
“Unë mendoj se ne mund të mësojmë nga gabimet e së kaluarës, dhe Koreja e Jugut është një shembull me të vërtetë i fortë nëse shikoni sasinë e testimit që ata kanë bërë dhe sa shpejt ishin në gjendje të mobilizohen”, tha Ashley Arabasadi, kryetari emeritus i Konsorciumit të Agjendës Globale të Sigurisë së Shëndetit.
“Mund të jetë e padrejtë të kritikosh qeveritë që nuk u është dashur të merren me diçka të tillë në mbi 100 vjet, ndërsa Koreja e Jugut ka pasur përvoja më të fundit”.
Ndjesia e urgjencës së Koresë së Jugut u nxit pjesërisht nga përvoja e dorës së parë, se si koronaviruset virulente mund të jenë, për shkak të një shpërthimi të Mers në 2015 dhe epidemisë Sars 2002-03, e cila preku gjithashtu Tajvanin, Hong Kongun dhe të tjerët në rajon.
Këto sëmundje mezi prekën Perëndimin, duke u përmbajtur, si të tjerët përfshirë Ebolën, afër vendit të shpërthimit të tyre, duke i lënë potencialisht liderët e perëndimit shumë të vetëkënaqur.
“Ne duhet ta kishim përdorur atë kohë (në janar dhe shkurt) me më shumë mençuri, por, për të qenë të drejtë, të gjithë merreshin me një të panjohur”, tha Laura Spinney, një gazetare shkencore, libri më i fundit i së cilës është “Kalorësi i zbehtë: Gripi spanjoll i 1918-s dhe si e ndryshoi botën”. Autoritetet nuk donin të shkaktonin panik fillimisht, tha ajo, por më pas ekuilibri u zhvendos në mënyrë që “rreziku më i madh nuk ishte paniku – ishte vetëkënaqësia, dhe shumë qeveri nuk po lëviznin”.
Ekziston një shans që disa politikanë në SHBA dhe Europë, të ngulfatur nga dekada të qëndrueshmërisë në vendet e tyre pas Luftës së Dytë Botërore – dekada në të cilat ata kanë zhvilluar luftë jashtë shtetit, por kurrë nuk kanë parë jetën plotësisht të ngritur në këmbë në shtëpi – thjesht nuk donin ta njihnin kërcënimin.
“Njerëzit nuk janë jashtëzakonisht të mirë në vlerësimin e rrezikut. Mendimi i dëshiruar, mbivlerësimi i burimeve dhe faktorët e tjerë mund të na e mjegullojnë gjykimin e rrezikut. Kjo mund të ketë ndodhur gjatë pandemisë aktuale”, tha Taylor.
Është megjithatë e rëndësishme që kurdoherë që bota të zhvillojë me sukses një vaksinë, ose kurë për Covid-19, mësimet tragjike të këtyre krizave të hershme të mos harrohen. Qeveritë duhet të investojnë në sistemet e kujdesit shëndetësor, në mënyrë që kur të arrijë pandemia tjetër, ne jemi më të përgatitur.
“Ju shikoni një sistem paniku dhe reagimi në të cilin hyjmë. Sapo të humbasë ai panik fillestar, ju merrni vetëkënaqësi, një mungesë e të kuptuarit që këto viruse të reja ndodhin rregullisht dhe do të ndodhin me frekuencë më të madhe pasi të bëhemi më të ndërlidhur”, tha Arabasadi. “Kjo është arsyeja pse duhet të ketë një investim më të madh në sistemin shëndetësor dhe shëndetësi”.
