“Kohët e fundit, diçka ka ndodhur në New York, për të cilën ndoshta do të flitet në dekadat e ardhshme si fillimi i një kryengritjeje kundër kapitalizmit”, shkruan gazeta gjermane “Die Zeit”.
Gazeta shpjegon se kohët e fundit, Amazon, një nga kompanitë më të mëdha në botë, kërkoi të ndërtonte selinë e dytë në Queens të Nju Jorkut. Themeluesi Jeff Bezos kishte premtuar 3 miliardë dollarë investime, hapjen e 25,000 vendeve të reja të punës, rinovimin urban dhe një ekonomi në rritje. “Edhe Queensbridge Houses, një kompleks strehimi social do të përfitojnë nga Amazon”, tha kryetari Bill de Blazio.
Megjithatë, pas tre muajsh protestash të forta nga banorët vendas, aktivistë dhe politikanë lokalë, kompania mori një vendim që nuk e prisnin as kundërshtarët më optimistë: Amazon braktisi planet në mes të shkurtit. Kompania akuzoi opozitën dhe “aktorë të caktuar lokalë” për anulimin e projektit. Sipas Amazon “70% e njujorkezëve kishin mbështetur planet e saj të investimeve”. Por një studim i të Universitetit Quinnipiac, tregoi se 41% e të anketuarve kishin frikë nga pasojat negative të projektit në fjalë, situatën e strehimit në New York, trafikun dhe cilësinë e jetës.
Këto janë në përgjithësi nevojat e banorëve të zonave urbane, që ndjehen të pafuqishëm kundër ligjeve të tregut: vështirësive të strehimit, stanjacionit të pagave, rritjen e kostos së jetesës, si dhe kujdesin dhe edukimin e fëmijëve të tyre.
Në rastin e Nju Jorkut, kjo shtresë mund të përbëjë elektoratin e krahut progresiv të demokratëve, që përfaqësohen nga figura si Bernie Sanders dhe kohët e fundit Okazio Alexander Cortez, të cilët që shqiptojë fjalë të reja mbi socializmin demokratik, në krahasim me standardet evropiane që i ngjajnë shpesh demokracive të vjetra shoqërore.
Kritika e sistemit në plan të parë
Qytetarët amerikanë të klasës së mesme urbane duket se nuk besojnë më në premtimet e tregut të lirë. Të menduarit anti-kapitalist, siç dëshmohet, ka filluar të zërë rrënjë në Amerikë. Çdokush që shikon kanalet televizive apo shpenzon shumë kohë në Twitter, mund të ketë përshtypjen se vendi është para revolucionit.
Socializmi dhe revolucioni është mbi të gjitha, jo vetëm temë në qarqet e demokratëve të Brooklyn apo blogjet marksiste, por edhe në Kongres dhe CNN.
Tema kryesore është rishikimi i sistemit.
Epoka e re e lëvizjeve
Në të vërtetë, të paktën në media duket se një segment në rritje i popullsisë amerikane kërkon zgjidhje alternative dhe nuk heziton të promovojë ide radikale. Mund të japin përshtypjen se rasti i Amazon është i pari në kohën e një zhvillimit të qëndrueshëm, kur një popullsi kundërshton një miliarder dhe kompaninë e tij.
Disa vjet më parë, një rezistencë e tillë e suksesshme për planet e Amazon në Queens do ishte interpretuar ndoshta si një ngjarje unike. Sociologu France Fox Piven, i cili studioi mbi 30 vjet në Universitetin e New York City dhe shkroi disa libra mbi ndryshimet socio-politike në Shtetet e Bashkuara, ku flet për një epokë të re të “lëvizjeve dhe protestuese.”
“Statusi ideologjik është duke u vënë në diskutim në SHBA”, thotë Piven. “Dhe këto dyshime nxisin njerëzit të flasin për socializmin alternativ”.
Shenjat e këtij ndryshimi po përhapen me shpejtësi. Ka shumë organizata anti-kapitaliste si “Revolucioni Ynë”, “Hoosier Action”, ose “Lëvizja e Socialistëve Demokratike të Amerikës”, zyrat e së cilës janë të vendosura tashmë në të gjithë vendin. Ka revista majtiste “Jacobin”, “Dissent” dhe “Commune” të cilat kanë fituar terren në dy vitet e presidencës Trump. Ka sondazhe që tregojnë se shumica e demokratëve është në favor të “socializmit” dhe jo “kapitalizmit”. Dhe sigurisht ka anëtarë të rinj të Kongresit, si Ilhan Omar dhe Rachida Tlaimp që flasin për socializmin demokratik.
Katalizatori Trump
Një dekadë më vonë, gjithnjë e më shumë amerikanë po kuptojnë arsyet që sollën biznesmenin Donald Trump në Presidencë. Ai trashëgoi një pronë të mahnitshme nga babait i tij dhe tani është në Shtëpinë e Bardhë. Ky është kontrasti i përsosur me pretendimin se pasuria dhe fuqia e tij u arrit përmes konkurrencës së ndershme dhe mundësive të barabarta në Amerikën e sotme.
“Sot, politika e ndjekur nga Presidenti amerikan për shumë amerikanë kuptohet të jetë simptomë, jo shkaku. Ekziston nevoja për pyetje dhe përgjigje të tjera, sepse përgjigjet janë edhe më pak të kënaqshme se më parë”, thotë filozofja Nancy Fraser
Mitet e politikës neoliberale
Miti i ëndrrës amerikane vazhdon të funksionojë si një burim energjie në shoqërinë amerikane. Në të njëjtën kohë, megjithatë, numri i njerëzve që perceptojnë kufizimet e qenësishme dhe problemet e një ekonomie të tregut të lirë po rritet.
Hulumtimet sugjerojnë se ka pasur një dëshirë të popullsisë për ndryshime strukturore në ekonominë amerikane nga dita e zgjedhjeve presidenciale më 9 nëntor 2016. Që nga fillimi i viteve 1990 kompania Gallup ka shtruar pyetjen nëse të pasurit duhet të paguajnë më shumë taksa dhe shumica i përgjigjet pozitivisht. Koncepti i sigurimit shëndetësor publik është mbështetur edhe nga më shumë se gjysma e të anketuarve për më shumë se 20 vjet.
“Mospërputhja midis mendimit të votuesve dhe programi politik është rezultat i faktit se interesat e votuesve nuk është vetëm dhe shpesh jo faktori më i rëndësishëm për krijimin e programeve partiake”, thotë sociologu Piven. Interesat financiare dhe ndikimi i mediave kanë luajtur një rol shumë të rëndësishëm. “Lëvizjet e shumta të viteve të fundit, janë shprehje e pakënaqësisë së zgjedhësve. Të rinjtë amerikanë, në veçanti, preken nga kriza ekonomike dhe nga ndryshimet dramatike të klimës dhe po kërkojnë të heqin qafe “realizmin kapitalist”.
Megjithatë, kritika e përkeqësimit të neoliberalizmit shfaqet në lëvizjet e djathta dhe të majta. Nga njëra anë, kërkohet një mbrojtje më e fortë e kapitalizmit dhe, nga ana tjetër, një thirrje e fortë për alternativa radikale. Polarizimi vazhdon mirë.
Praktikisht çdo ditë, redaktorët e gazetave kryesore paralajmërojnë se e Majta e Shteteve të Bashkuara është bërë “shumë radikale”. “Demokracia e jetesës dhe kapitalizmi jetësor duhet të bashkëjetojnë”- raportoi New York Times. “Për shumë amerikanë, kjo ide duket se ka vdekur ndërkohë”, përfundon gjermania “Die Zeit”.
