Giovanni Bianconi – Corriere della Sera
Tani që ka rënë në rrjetë edhe i arratisuri i fundit, mund të thuhet se ka përfunduar kalimi nga një mafie në tjetrën. Tani janë hapur kapitujt e sekreteve.
Kumbarët e masakrave, regjisorët dhe aktorët e strategjisë së tensionit korleonez që përdhunuan dhe ndryshuan historinë e Italisë, janë të vdekur ose në burg, disa prej gati tridhjetë vjetësh; vetëm ai mungonte në apel: Matteo Messina Denaro, një nga “pjellat” e Totò Riinas. Ai ishte në kërkim që në vitin 1993 menjëherë pas arrestimit të “bosit të bosëve”.
Ndërkohë që vijon gjyqi mbi sulmin terrorist të “Cosa Nostra”-s ndaj institucioneve dhe bashkëjetesës civile, ku shefi i Castelvetranos ishte një nga protagonistët, ai u bë i mbijetuari i fundit i reagimit të shtetit ndaj asaj vale të përgjakshme dhe shantazhesh.
Ai u ngjit në majën e organizatës mafioze, duke u bërë jo vetëm bosi, por edhe një ikonë, simboli i pakapshmërisë dhe i sekreteve të ruajtura, nga krimet e shkëlqyera, deri te marrëdhëniet e papërmendura me pushtetin.
Për hetuesit që e kërkonin prej kaq kohësh, ishte një sfidë për t’u kapërcyer; për “popullin e Cosa Nostra”-s një lidhje me të kaluarën dhe me historinë.
Deri në pikën për t’u vënë në pikëpyetje ndoshta edhe instrumentalisht, nga ata që menduan të përdorin emrin e tij për të ruajtur ndikimin e tyre.
Ka qenë dyshimi i një mafiozi të kalibrit të mesëm, nga provinca e Trapanit, i cili – i përgjuar nga një prej mijëra pajisjeve përgjuese që kanë pushtuar Sicilinë vitet e fundit në përpjekje për të mbledhur burime që mund të çonte tek i arratisuri – tha: “Unë jam i mendimit se një ditë, nëse nuk e ka bërë tashmë, ai del në pension… dhe të tjerët shkojnë të bëjnë gjëra në emër të tij kur ai nuk është më këtu…”.
Për Matteo Messina Denaron si refugjat jashtë vendit është folur shpesh: herë në Spanjë, herë tjetër në Shqipëri apo kushedi në cilin cep të tokës.
Por të gjitha hetimet, në fund, u kthyen gjithmonë në Siçili, në trekëndëshin midis Castelvetranos, Marsalas dhe Trapanit, që ishte mbretëria e tij dhe madje edhe para asaj të babait të tij Francesco, i cili vdiq në arrati; kishte dhe kanë mbirë rrënjët mafioze të një familjeje që ka qenë gjithmonë “në zemrën” e Totò Riinas. Dhe në fund e çuan në Palermo.
“Unë jam i katërti nga gjashtë fëmijët dhe jam i vetmi që kam vazhduar biznesin e babait tim për kultivimin e arave”, dikton Matteo në procesverbal, në zyrat e policisë së Trapanit, më 30 qershor 1988, si dëshmitar në hetimin e dyshuar për një vrasje.
Duke mos shtuar se ai kishte vazhduar aktivitetin e “Don” Ciccio Messina Denaro edhe në sektorin e marrëdhënieve mafioze.
Një vit më vonë, babai i tij e detyroi të marrë pjesë në vrasjen e katër burrave të nderit të familjes Alcamo, të cilët nuk ishin dakord me strategjitë e trapanezëve dhe korleonezëve, të mbytur dhe tretur në acid, sipas zakoneve të kohës.
Por sipas dëshmisë së të penduarve, Matteo kishte vrarë edhe më herët, kur ishte ende “djalë i vogël”, madje edhe i mitur.
Llogaritja zyrtare e të vrarëve përkon me të paktën njëzet dënime të përjetshme për po aq krime, përfshirë atë të fëmijës Giuseppe Di Matteo, të rrëmbyer dhe vrarë për hakmarrje dhe për të dhënë shembull, pas pendimit të babait të tij Santino; një nga masakrat në Capacit ndaj prokurorit Borselino; dhe atë të një zëvendësmenaxheri hoteli ku punonte një vajzë austriake Matteo, me të cilën kishte rënë në dashuri dhe që ankohej se djali arrogant dhe miqtë e tij frekuentonin hotelin, duke vënë në rrezik emrin e tij të mirë.
Lidhja e ngushtë e Messina Denaros me Totò Riina u konfirmua nga vetë Riina në bisedat e tij me shokun e tij të burgosur, të përgjuar në qeli në vitin 2013: “Babai i tij shpirtmirë, ishte një i krishterë i mirë, një i krishterë i shkëlqyer, ishte Ciccio nga Castelvetrano… punoi shumë si kryetar grupi… I dhashë mundësinë të lëvizte lirshëm… por ai ishte një i krishterë i përsosur, si një orë”.
Më pas ai vazhdoi të fliste për djalin e tij: “Më dha mundësinë të punoja me të, ma kaloi nja 4-5 vjet, mësoi mirë, dreq…”.
Derisa ai filloi të mendojë para së gjithash për veten e tij, duke investuar vetë, për shembull në energjinë e erës, duke harruar pothuajse fatin e organizatës, duke fituar qortimet e Riina-s për këtë: “Më vjen keq ta them, ai është i arratisur, i bën këto shtylla… uzina me erë, shtylla dritash… Këtij i vjen urdhri, i pëlqen të bëjë dritë kudo, bën shtylla për të marrë para, por nuk i intereson…”.
Është thuajse një shkishërim, ai i kumbarit korleonez, ndaj “kumbarit të vogël” që i besoi “xhaxha Ciccio”, i cili pas vitit 1993 nuk vendosi të vazhdonte me strategjinë e bombave: “Po të kishte qenë dikush tjetër, do të kishte vazhduar. Dhe nuk kanë vazhduar, nuk kanë ndërmend të vazhdojnë…”.
Totò Riina u ndje i tradhtuar: “Unë kam një person përgjegjës dhe ky është Messina Denaro, por çfarë është kjo tani për tani… Unë nuk di asgjë më… Ai mund të jetë edhe jashtë… I vetmi djalë që mund të bënte diçka, sepse ishte i drejtë… Nuk bëri asgjë… Më duket se është jashtë shtetit”.
Megjithatë, ai ishte ende në Itali dhe kishte ngritur një sistem komunikimi përmes picave të dorëzuara dhe të grumbulluara në fshat, me postierët që shkonin e vinin, duke folur me njëri-tjetrin në gjuhë të koduar (“Unë jam kasapi, më urdhëroi fiorentini, ju kujtohet? Nesër në orën 9.30 mund të vijë dhe ta marrë”) derisa hetimet e policisë dhe prokurorisë së Palermos në vitin 2015 e çmontuan edhe atë “postë të ndaluar”.
Të detyrosh të arratisurin të shpikë lajme të reja për të mbetur i arratisur. Duke besuar në mbështetje që nuk përfshinte më lidhjet me familjen e tij të origjinës (e cila përfundoi pothuajse tërësisht në burg), por duke mbajtur – edhe në distancë – ata vazhduan t’i garantonin mbrojtje: ndoshta duke përfshirë pjesë të pushtetit institucional ose mason, siç është hipotezuar disa herë nga hetuesit që po e gjurmonin.
Në vitin 1992, Riina e kishte dërguar në Romë për të organizuar vrasjen e Giovanni Falcones, përpara se ta kthente në Siçili, sepse kishte zgjedhur “gjëra më të mëdha poshtë”, d.m.th. makina-bombë në Capaci ndaj Borselinos.
Ndërkohë Messina Denaro ishte nisur në gjurmët e Maurizio Costanzo-s, duke u infiltruar edhe në publikun e teatrit “Parioli” së bashku me mafiozin tjetër të pashpirt Giuseppe Graviano; një vit më vonë Costanzo mbeti i plagosur lehtë për mrekulli në shpërthimin në “via Fauro”, i cili duhej ta kishte vrarë atë së bashku me gruan dhe shoferin e tij.
Por pas kapjes së Riina-s dhe ngjitjes në fron të Bernardo Provenzanos, Matteo vendosi t’i përmbahej idesë së “mafies së zhytur” të vënë në praktikë nga kumbari i fundit, me të cilin ai foli dhe u kap në strehën e korleonezëve, ku u arrestua kumbari tjetër në vitin 2006: “Ajo që vendos ti, është mirë për mua… Miqtë e tu janë miqtë e mi…”, ka shkruante me nderim Messina Denaro.
Letrat e dorëzuara me dorë kanë qenë gjithmonë garancia më e mirë për të komunikuar gjatë përpjekjes për t’i shpëtuar hetimeve; përsëri vitin e kaluar, hetuesit përgjuan dikë, në të cilin ai foli për lëvizjet e tij.
Ai shkroi, dha udhëzime dhe u ankua. Deri dhe si e mbajti familja varrin e babait; apo të vajzës së tij, Lorenzës, e lindur në kohën kur ishte në arrati, e cila jo vetëm nuk kishte asnjë lidhje me të, por as nuk e “nderoi” si fëmijët apo nipërit e tjerë të bosëve të mafies.
Është ana private e njeriut të masakrave që – sipas të penduarve – mban shumë sekrete, duke filluar nga arkivi hipotetik sekret i Riinës, i cili u shpëtoi karabinierëve, te kërkimi i dështuar në strehën e shefit prej 30 vjetësh.
Nëse do të ekzistonte, do të ishte një tjetër hallkë në zinxhirin që ka mbajtur një kumbar të lidhur me tjetrin, në procesin e gjatë të tranzicionit – brezash e më gjerë – që përfundoi me kapjen më të lakmuar, që më në fund mbërriti.
