Presidenti është një figurë e vetmuar, tragjike, personaliteti i çuditshëm i të cilit ka shkaktuar kaos dhe masakër në politikën franceze.
Jamil Anderlini*
I ulur me Emmanuel Macron në ndarjen luksoze në bordin e Air Force One të Francës, e pyeta atë se kujt i beson. Me kë i ndan ndjenjat e tij më të thella kur e rëndon barra e detyrës?
Në fillim, nuk m’u duk se po e kuptonte pyetjen time. Për ta ndihmuar, i sugjerova ndoshta gruan e tij dhe ish-mësuesen e dramës në shkollën e mesme, Brigitte? Këshilltarit të tij për median, i ulur përballë nesh, i pëlqeu kjo ide dhe e inkurajoi me padurim presidentin ta mbështeste.
Në vend të kësaj, Macron dha një përgjigje shpërfillëse. Pas një pauze tjetër të gjatë dhe shumë përsiatjesh, ai më në fund e gjeti përgjigjen – “vetes time”, tha.
E shoqërova Macron-in dhe grupin e tij në Kinë, në prill të vitit të kaluar në një vizitë zyrtare, gjatë së cilës kalova shumë orë në prani të presidentit dhe këshilltarëve të tij më të afërt, përfshirë këtu edhe dy intervista të veçanta në ndarjen private në avionin e tij. Disa nga anëtarët e tij më folën hapur për presidentin dhe personalitetin e tij, me kushtin që nuk do të identifikoheshin publikisht.
Muajin e kaluar, në vazhdën e një humbjeje dërrmuese në zgjedhjet e Parlamentit Evropian, Macron tronditi edhe këshilltarët e tij më të afërt kur shpalli zgjedhjet e parakohshme dhe m’u kujtua ajo që mësova për të gjatë atij udhëtimi.
Duke u mbështetur pothuajse tërësisht te vetja e vet, presidenti tepër jopopullor vuri një bast shumë të madh, që e ka futur politikën e vendit në kaos.
Të dielën, në një pjesëmarrje rekord, populli francez sfidoi sondazhet që kishin sugjeruar se e djathta ekstreme do të ishte forca më e madhe në parlamentin e vendit. Në vend të saj, një aleancë e majtë që përfshin një kontigjent të madh parlamentarësh të ekstremit të majtë mori shumicën.
Rezultati e lë të rrënuar koalicionin centrist të Macron-it, i cili ka humbur rreth një të tretën e vendeve në Parlament. Franca tani është më e ndarë politikisht sesa ka qenë në dekada.
Nëse njerëzit me të cilët fola në udhëtimin tim në Kinë janë të saktë, verdikti i dhënë nga populli francez duhet të jetë shkatërrues në një farë mase për një president i cili – duke u bërë në vitin 2022 i pari në dy dekada që siguron një mandat të dytë – dukej se e kishte bindur veten se guximi, aftësia për të joshur dhe sfilata e tij kameleonike do ta nxirrnin të fituar nga çdo ekuacion politik.
“Macron nuk dëgjon askënd”, më tha një nga këshilltarët e tij më të afërt gjatë udhëtimit në Kinë vitin e kaluar. “Dhe e urren megjithë mend humbjen.”
“Ai është joshësi i madh, ai dëshiron t’i joshë të gjithë,” tha një tjetër anëtar i rrethit të brendshëm të presidentit. “Por pjesa më e madhe e Francës ka një urrejtje personale, të dhunshme për të… ai është shumë i ri, shumë i pashëm dhe shumë i zgjuar për shumë francezë – dhe është në ADN-në tonë që të duam t’i presim kokën liderit.”
“Ai vërtetë ka nevojë ta duan,” tha një tjetër, paksa larg veshit të presidentit, ndërsa ne pinim një pije në lundrim e sipër në lumin e qytetit kinez të Guangzhout.
Por Macron mund të ngushëllohet pak se i ndali hovin partisë që ai e kishte halë në sy, ekstremit të djathtë. Dhe të paktën ai mbetet ende personazhi qendror në dramën e politikës franceze.
Presidenti francez është një personazh vërtet tërheqës – dhe jo vetëm për ata që nuk ia kanë haberin politikës. Një mik i imi psikiatër është po aq i fiksuar pas njeriut, këshilltarët dhe miqtë e marrëdhënieve publike të të cilit e përshkruajnë si një mjeshtër të pensée complexe- me fjalë të tjera, një mendje komplekse.
Ata zakonisht e nënkuptojnë si një “mbret filozof”, fëmija-gjeni në njëfarë mënyre. Miku im e thotë më shumë në kuptimin edipik, narcisist.
Personalisht, Macron është magnetikisht simpatik – një burrë i pashëm me përmasa të çuditshme, me duar jashtëzakonisht të mëdha dhe një vështrim depërtues.
Sa herë që avioni presidencial përgatitej për ngritje vitin e kaluar, ai ecte lart e poshtë përgjatë gjatësisë së Airbus A330 duke përshëndetur dhe biseduar me secilin anëtar të delegacionit të tij, duke përfshirë stafin e pritjes dhe madje edhe tre gazetarët e thjeshtë (përfshirë mua).
“Ai është shumë i sjellshëm dhe sa më shumë i afrohem, aq më shumë më bën përshtypje”, më tha dikush nga rrethi i tij i ngushtë. Por “ai pothuajse nuk ka miq, asnjëri prej tyre nuk është më i madh në moshë dhe ndoshta 80 për qind e tyre janë meshkuj; ai e rrethon veten me këshilltarë, të cilët janë të gjithë të rinj dhe të gjithë të magjepsur prej tij.”
Nga larg, ai del si një Napoleon plastik; një kopje e Charles de Gaulle, ushtar, burrë shteti dhe arkitekt i demokracisë franceze të pasluftës.
“Ai ka imagjinatën e De Gaulle-it, por jo solemnitetin e tij”, më tha disa javë më parë një person që punonte ngushtë me Macron-in kur ai ishte bankier investimesh në Rothschild. “Ndoshta thirrja e zgjedhjeve të parakohshme ishte instinkti i duhur politik, por nuk do të funksionojë për një arsye të madhe – Macron urrehet nga Franca me një pasion të egër.”
Këtu qëndron paradoksi makronian – ai shfaqet njëkohësisht si burrë shteti global me vizion madhështor dhe një qenush dëshpërimisht i etur për dashuri.
Ai është një njeri me ego ndëryjore dhe një pasiguri të thellë; një person i sjellshëm, simpatik dhe i ngrohtë, pothuajse pa miq; një politikan ndryshe nga shumica, që nuk mund të lidhet apo të identifikohet me publikun francez.
Pse njerëzit, veçanërisht “populli” i Francës, e urrejnë kaq shumë? Siç thotë një nga kolegët e mi ekspert, ai është i çuditshëm – e shohin si arrogant, elitar, pa lidhje me masën dhe i huaj për francezët.
Nis me marrëdhënien e tij joortodokse me Brigitte. Ata u takuan në një seminar për dramën në shkollë kur ai ishte nxënës 15-vjeçar dhe ajo ishte një mësuese e martuar 39-vjeçare me tre fëmijë. Ata u martuan në vitin 2007, kur ai ishte 29 vjeç dhe ajo 54.
Në faqen e tij në Wikipedia, në listën e familjarëve, ka vetëm dy emra: Brigitte Macron dhe Nemo (qeni).
Elektorati francez është mësuar me presidentë familjarë, por edhe me dashnore, fëmijë jashtë martese dhe marrëdhënie jashtë kurore.
Ata nuk e përçmuan ish-presidentin François Hollande, sepse ai kishte një lidhje me aktoren dhe producenten tërheqëse franceze Julie Gayet – madje zbulimi nga mediat i kësaj historie e rriti imazhin e çuditshëm të Hollande.
Ata e përbuzën sepse ai u duk qesharak kur u fotografua duke hipur në një skuter të vogël me një kokore të pahijshme motoçiklete.
Nuk ka gjë më të keqe se të dukesh qesharak në sytë e votuesve francezë.
Dhe ndërsa Macron mund të mos i duket qesharak audiencës franceze, ai shpesh duket fals dhe i pasinqertë.
Ai duket disi më pak se qenie humane, paksa tepër i përsosur, si një robot humanoid që gabon paksa teksa luan pjesën e njeriut – një koncept i njohur në robotikë dhe animacion kompjuterik si “lugina e çuditshme”, për shqetësimin dhe madje edhe neverinë që i shkakton shikuesit.
Në të vërtetë, ndonjëherë mund të duket sikur ai po luan personazhin e presidentit të Francës, një rol i kompletuar me set fotografik të posaçëm, – i parruar me një bluzë ushtarake me kapuç, dukshëm një imitim i Presidentit ukrainas Volodymyr Zelenskyy, ose ndërsa ngre një çantë të rëndë në një seancë intensive boksi.
“Gjithçka është aktrim,” më tha së fundmi miku im psikiatër. “Ai është gjithmonë duke mbajtur posturën e duhur dhe duke pozuar; psikologjia e gjithë kësaj është magjepsëse dhe shqetësuese njëkohësisht.”
Në udhëtimin për në Kinë vitin e kaluar, ishte një djalë i gjatë, i veshur ushtarak që ndiqte kudo presidentin dhe që u ul pranë meje në aeroplan. Në fillim, supozova se ai ishte ushtari përgjegjës për “futbollin” bërthamor francez – çantën që mban mjetet kodet e një sulmi bërthamor, të cilat presidenti i mban me vete.
Por nuk kishte kaluar shumë nga nisja e udhëtimit, kur kuptova se detyra e tij ishte në të vërtetë të kujdesej për gardërobën e pasur të Macron, i cili i ndërronte shpesh veshjet.
Në fluturimin tre-orësh midis Pekinit dhe Guangzhou, vura re se ndërroi të paktën tre herë kostumet – nga një kostum zyrtar kur hipëm, në një bluzë me kapuç me mbishkrimin “French Tech” në pjesën e përparme, te një kostum tjetër kur zbritëm nga avioni.
Ashtu si një student i etur i dramës, që përpiqet t’i lërë përshtypje mësueses së tij të bukur, ndërrimi i kostumeve ndërmjet skenave u shoqërua me ndryshime në sjellje, stil retorik dhe në gjuhën e trupit.
Nga një pritje më formale me komunitetin francez në Pekin në një event më të relaksuar në një galeri arti, në turneun e një kampusi universitar në Kinën jugore, ku ai u përshëndet si një yll rock-u (“Është e mahnitshme se sa shumë e duan; ai nuk mund të vinte këmbë në një kampus francez këto ditë,” më tha një nga njerëzit që e rrethonin) – Macron luajti një personazh të ndryshëm në çdo mjedis.
Ndryshimi më i ashpër i karakterit erdhi në një ceremoni zyrtare me udhëheqësin kinez Xi Jinping në Sallën e Madhe të Popullit në sheshin Tiananmen të Pekinit. Macron doli në skenë me një pamje shumë të ashpër, pothuajse i ngrysur.
Diktatori kinez foli për tetë minuta, duke lexuar nga një copë letër një fjalim të përciptë dhe të përgatitur më përpara. Më pas ishte radha e Macronit; pa shënime, duke folur drejtpërdrejt me Xi-n në një stil shumë performues, pothuajse ligjërues, që mbante sytë nga kamerat dhe çdo francez që e shikonte.
Enturazhi i ministrave servilë të Xi u duke gjithnjë e më u bezdisur ndërsa ligjërata vazhdoi: 10 minuta, 15 minuta, dhe nuk mbaronte. Xi, i cili në sistemin kinez trajtohet si perandor i kohëve moderne, puliste qepallat me forcë dhe dukej sikur sapo kishte gëlltitur një bretkosë. Rreth minutës 21, ai lëshoi një psherëtimë qartësisht të dëgjueshme – padurim i fortë që i buronte nga çdo pore e trupit.
Macron dukej i pavetëdijshëm. Fjalimi i tij zgjati tre herë më shumë se ai i Xi – një shkelje e pafalshme e protokollit në sistemin kinez, veçanërisht pasi ai erdhi nga lideri i një ish-vendi kolonial, barbar, që tani ka kaluar në kohë të vështira.
Nga fundi, ministrat e Xi nuk mundën t’i përmbanin më mërmëritjet dhe shprehjen e acarimit.
“Macron nuk do t’ju lërë të dilni nga një takim derisa të bindet se ka arritur t’ju bindë, se ai ka bindur këdo me të cilin po flet,” thotë dikush nga rrethi i tij i ngushtë.
Problemi është se këmbëngulja e tij mund t’i kthehet në bumerang.
Gjatë udhëtimit në Kinë, “këshilltarët e tij i thanë të fliste me respekt dhe përulësi me Xi Jinping – por kjo është mjaft e vështirë për çdo president të Francës,” më tha një zyrtar i lartë, i cili ishte në atë udhëtim. “Ai i tha fjalët e respektit, por Xi nuk i interpretoi kështu.”
Përpjekjet donkishoteske për t’i bindur liderët e tjerë botërorë përbëjnë një temë të përsëritur për Macron.
Me ish-presidentin e Shteteve të Bashkuara, Donald Trump, përpjekja e tij për një ofensivë magjepsëse – e kompletuar me parada ushtarake dhe shtrëngime duarsh në mënyrë perverse rigoroze – dukej se funksionoi në fillim, por në fund iu kthye në të kundërt.
“Ai e urrente shumë Trumpin”, më tha një këshilltar i ngushtë. “Ai kishte tepër besim se mund ta magjepste personalisht dhe dështoi.”
Në mënyrë të ngjashme, ndërsa Evropa po përgatitej për sulmin në shkallë të plotë të Ukrainës nga Rusia në fillim të vitit 2022, Macron këmbënguli se vetëm ai mund ta bindte Vladimir Putinin që të mos realizonte ëndrrën e tij për rindërtimin e perandorisë së madhe ruse.
“Franca besonte deri në minutën e fundit se Putini nuk do ta pushtonte Ukrainën”, më tha një zyrtar i lartë i Bashkimit Evropian, i cili ka akses në njoftimet kryesore të inteligjencës në fund të vitit të kaluar.
I shtyrë nga mendjemadhësia dhe përbuzja e inteligjencës nga Shtetet e Bashkuara, udhëheqësit e tjerë evropianë dhe madje edhe diplomatët e tij, Macron shkoi në Moskë për t’i mbushur mendjen diktatorit rus që të tërhiqej.
Në vend të kësaj, ai u trajtua me shpërfilljen poshtëruese në fund të një tryeze jashtëzakonisht të gjatë.
“Putini ishte një tjetër projekt i dështuar”, më tha një nga këshilltarët e tij.
Në udhëtimin në Kinë, një nga gjërat që më goditi më shumë ishte se si Macron dukej se po i jepte krahë gjërave, me pak ose aspak të dhëna nga shërbimi diplomatik francez ose dikush me njohuri dhe ekspertizë të thellë mbi Kinën e Xi Jinping.
Sistemi komunist kinez ka legjione ekspertësh që përgatisin përmbledhje voluminoze me informacione taktike, në mënyrë që Xi të mund të fitojë avantazh në raport me qeveritë e huaja. Ata përgatisin profile të gjera psikologjike për liderë si Macron, në mënyrë që Xi të dijë kur të bëjë lajka, kur të kërcënojë dhe kur të kritikojë.
“Unë mendoj se [Xi] më tepër e sheh Francën me rol udhëheqës,” më tha Macron në një nga intervistat tona. “Dhe udhëheqësit që qëndrojnë gjatë në pushtet … ai i respekton ata. Dhe pastaj ai e kupton logjikën tonë të ndërtimit të autonomisë strategjike, financiare dhe ushtarake.”
Për Partinë Komuniste Kineze, këto janë fjalët e një idioti të dobishëm. Macron nuk është një idiot – larg kësaj – por askush nuk mund të jetë personi më i zgjuar në botë për çdo temë caktuar. Ishte plotësisht e qartë për mua se ai ishte i papërgatitur për lajkat dhe manipulimet për të cilat është i famshëm sistemi kinez.
Ishte gjithashtu e qartë se dëshira e tij e dëshpëruar për t’u dashur nga publiku e bëri atë të gatshëm të bënte lëshime të mëdha ndaj një diktatori totalitar.
Xi i përgatitur mirë luajti lehtësisht me “narcisizmin strategjik” të Macron (siç duan ta quajnë diplomatët amerikanë) për të marrë të gjitha llojet e koncesioneve retorike, duke përfshirë temën vendimtare të Tajvanit – një komb demokratik dhe i vetëqeverisur që Pekini kërcënon ta përthithë me forcë.
Të njëjtat defekte të karakterit që pashë nga afër në Kinë e kanë çuar Macron dhe kombin francez në këtë moment kritik.
I mbyllur me një grup të vogël servilësh, ai mori vendimin fatal për të thirrur zgjedhje të parakohshme pa u konsultuar me askënd përveç vetes – një bast më i guximshëm që i përshtatet rolit të tij të ëndrrave: atij të presidentit të guximshëm dhe heroik të Francës.
Në këtë proces, ai e ka shtyrë elektoratin e thartuar francez drejt ekstremit të djathtë dhe të majtë. Edhe nëse ai është në gjendje të formojë një qeveri funksionale në ditët dhe javët në vijim, ai e ka lënë politikën franceze thellësisht të ndarë.
Në të kaluarën, qëndrimi kryesor i Macron ndaj elektoratit ishte se vetëm duke zgjedhur atë dhe partinë e tij, ata do të shmangnin atë që ai e përshkruan si tmerrin e një qeverie të ekstremit të djathtë të neofashistëve.
Ai mund ta ketë shmangur këtë rezultat këtë herë, por ai e ka copëtuar më tej Francën dhe e ka lënë vendin edhe më të paqeverisshëm.
Përshtypja ime e fortë është se Macron mbetet studenti i etur i dramës që përpiqet të joshë të gjithë audiencën për të cilën performon. Kur nuk e merr dashurinë që dëshiron, ai provon një karakter tjetër, një performancë tjetër.
Ju (audienca) nuk më doni mua? Epo, po sikur të luaj Zelenskyy-n? Po de Gaulle? Po sikur të shpall zgjedhjet e parakohshme?
Një këshilltar i afërt më tha se Macron pothuajse nuk fle fare dhe ndihet i burgosur në Pallatin Elysée, rezidenca zyrtare e presidentit francez në qendër të Parisit.
Prandaj, ai ecën nëpër qytet natën vetëm.
Për disa arsye, nuk mund ta heq këtë imazh nga mendja ime – studenti i dramës, i vetmuar, që askush nuk e kupton, që nuk dëgjon askënd përveç vetes, duke bredhur rrugëve të bukura të Parisit në errësirë, duke luajtur figurën tragjike të presidentit francez të rrethuar nga armiqtë.
*Kryeredaktor i Politico – Politico.eu
