Për dekada, peshkatari kroat Marko Kristiç ka hedhur rrjetat e tij në ujërat e gazuara të detit Adriatik.
Tani një pushtim i peshkut papagall mesdhetar po rrezikon kapjen e tij tradicionale dhe po kërcënon popullatën vendase të peshqve.
Për shkak të ndryshimeve klimatike dhe rritjes së trafikut detar, peshku papagall, së bashku me rreth 50 lloje të reja, është përhapur në Adriatik. Kristiç shprehet se peshku papagall u pa për herë të parë në Adriatikun jugor rreth 15 vjet më parë, por që atëherë është bërë një kapje e zakonshme në rrjetat e tij.
“Rreth pesëmbëdhjetë vjet më parë, ky peshk mbërriti në këtë rajon të Adriatikut jugor. Nuk kishte shumë prej tyre në fillim, por tani që ka shumë, mund të jeni të sigurt se do të kapni disa herë që hidhni rrjetën tuaj. Kjo tregon se peshku është shumëzuar ndjeshëm në pesëmbëdhjetë vjet që kur ka ardhur dhe është përshtatur plotësisht me mjedisin e tij të ri, duke jetuar normalisht këtu”, thotë ai.
Ndërsa shija e tij në gatim mund të jetë e mirë, peshku papagall nuk është në shijen e vendasve rreth fshatit të tij Molunat në Kroacinë jugore.
“Një problem tjetër është se kur e kap nuk mund t’ia shes askujt, sepse banorët vendas nuk e hanë peshkun e ri, nuk e dinë se çfarë është dhe nuk duan ta hanë”.
Nenad Antolovic, një studiues për Institutin për Kërkimet Detare dhe Bregdetare me qendër në Dubrovnik, thotë se rezervat e peshkut në Adriatik, krahu më verior i Mesdheut, kanë rënë për shkak të mbipeshkimit, ndryshimeve klimatike dhe pushtimit të specieve të reja.
Ai shprehet se Adriatiku po ndryshon, po ngrohet gjithnjë e më shumë vitet e fundit.
“Për shkak të ndryshimeve klimatike shfaqen organizma të rinj. Me këtë dua të them peshqit, planktonet dhe algat. Peshqit janë ndoshta më interesantët për ne për momentin, pasi është diçka që mund të shihet dhe se pothuajse çdo person që e vëren mund të shohë se diçka e re po ndodh. Për shkak të temperaturave të larta shfaqen specie të reja hyjnë përmes kanalit të Suezit”.
Sipas të dhënave të vitit 2023, nga Agjencia Kombëtare Italiane për Teknologjitë e Reja, Energjinë dhe Zhvillimin e Qëndrueshëm Ekonomik (ENEA), Mesdheu po bëhet deti me ngrohjen më të shpejtë në planet.
Lloje të reja peshqish kanë mbërritur në Mesdhe dhe Adriatik nga Deti i Kuq përmes Kanalit të Suezit për shkak të ujërave më të ngrohta ose të transportuara në rezervuarët e anijeve, duke rrezikuar mbijetesën e rreth 460 llojeve të peshqve vendas.
Disa nga peshqit e rinj janë të rrezikshëm për njerëzit, si peshku i luanit i cili është helmues ose peshku i gurit.
“Adriatiku është shtëpia e mbi 460 llojeve të ndryshme peshqish, mund të vlerësojmë se afërsisht 10% e tyre janë specie të reja. Jo vëllimi i përgjithshëm, por numri i specieve kjo është ajo që dua të them. Nuk mund të argumentojmë se 10% e llojeve të reja të peshkut që janë shfaqur në Adriatik janë të parëndësishme”.
Muajin e kaluar, një peshkatar nga zona e Dubrovnikut kapi një peshk me bisht katror me sy të vogël, i pazakontë në Adriatik. Në Malin e Zi fqinj, shkencëtarët nga Instituti i Biologjisë Detare në qytetin bregdetar të Kotorrit veçuan gaforren blu si një shembull të një specie pushtuese.
“Gaforrja blu është një shembull i vërtetë i një specie pushtuese. Ajo renditet në mesin e 100 specieve më të këqija pushtuese në Mesdhe dhe mund të them lirisht, ai notoi në ujërat territoriale të Malit të Zi rreth njëzet vjet më parë”.
Peshkatarët dhe shkencëtarët thonë se rezervat e gaforres jeshile janë shkurtuar dhe në disa vende janë zhdukur fare.
“Për shembull, në komunikim me shumë miq tanë peshkatarë, shohim se ata kanë vërejtur se disa lloje gaforresh janë zvogëluar në popullsi ose janë zhdukur praktikisht. Një rast të tillë kemi në zonën e Tivatska është gaforrja e gjelbër popullsia e të cilit është zvogëluar shumë që kur gaforrja blu u shfaq në rezervat dhe ne e zbuluam atë për herë të parë atje në vitin 2017”.
Peshku i lepurit, peshqit e egër dhe luani po lulëzojnë në ujërat më të ngrohta të Adriatikut përgjatë bregdetit malazez.
Shqetësimi më i madh është peshku luan pasi është një grabitqar që shkakton dëme të konsiderueshme në ekosistemet.
“Dhjetë vjet më parë, shumë do të kishin thënë se asgjë nuk mund të të vriste në Adriatik. Megjithatë, gjërat kanë ndryshuar që atëherë. Një peshkaqen mund të vrasë, sigurisht, megjithëse kjo nuk është shumë e zakonshme. Aktualisht, ekziston një rrezik sepse speciet e peshqve kanë potencialin të jenë vdekjeprurës. Gjembat toksike në peshkun luan mund të jenë fatale për një njeri që përjeton një reaksion alergjik. Në të vërtetë, Adriatiku po ndryshon, kështu që duhet të jeni të kujdesshëm”.
Llojet e tjera pushtuese të peshqve që janë dokumentuar deri më tani përfshijnë këmbën kurrizore, dy varietete peshku puffer dhe peshkun luan, i cili u pa për herë të parë në Tetor 2022.
Ai është unik për në krahasim me të tjerët por është sot një problem i madh në detin Adriatik dhe në të gjithë Mesdheun. Në fakt, peshku luan duke qenë një specie grabitqare, shkakton dëme të konsiderueshme në ekosistemet ku banon.
