Nga Timothy Garton Ash*
“Si mund të qeverisësh një vend që ka 246 djathëra të ndryshme?” Këtë pyetje thuhet se ka bërë Charles de Gaulle, presidenti themelues i Republikës së Pestë të Francës. Ndërsa përgatitet për zgjedhjet europiane vitin e ardhshëm, Bashkimi Europian përballet me një sfidë edhe më të madhe: si të drejtojë një bashkësi demokratike shumëkombëshe me 24 gjuhë zyrtare. Dhe le të marrim këtu në konsideratë faktin se Unioni po përgatitet për një dekadë zgjerimi, duke përfshirë potencialisht Ukrainën, Moldavinë dhe Gjeorgjinë, si dhe gjashtë vende në Ballkanin Perëndimor, të cilat do ta çojnë numrin e gjuhëve zyrtare në afër 30. Në Europë në përgjithësi, ka një diversitet më të madh gjuhësh – diku midis 64 dhe 234, sipas një eksperti.
Kjo ka rëndësi. Politika është edhe teatër. Politikanët janë aktorë, siç i shikojmë në “skenën” kombëtare dhe ndërkombëtare. Dhe demokracia ka për qëllim të përfshijë njerëzit që diskutojnë me njëri-tjetrin. Po sikur të mos kuptoni një fjalë që thonë?
Europa ka tre përgjigje për këtë problem: shumëgjuhësinë, përkthimin dhe gjuhën angleze. Sipas faqes zyrtare të BE-së, shumëgjuhësia është “një nga parimet themeluese të BE-së”. Ky diversitet gjuhësor polikromatik – krahasojeni me SHBA-në – është një nga gjërat që e bën Europën kaq magjepsëse.
Ju mund të flisni njërën prej 24 gjuhëve në Parlamentin Europian dhe do të interpretoheni në të tjera nga ekipi më i jashtëzakonshëm i përkthyesve ekspertë jashtë OKB-së. “Gjuha e Europës është përkthimi,” ka thënë shkrimtari italian, Umberto Eco. Por nëse poezia është ajo që “humbet në përkthim”, po ashtu është edhe politika. Ka fjalë kyçe, rezonanca, asociacione, lloje retorikash që prekin emocionet, të cilat janë të ndryshme në çdo rast. Fjalimet e Winston Churchill nuk kanë të njëjtin fuqi në sllovenisht, as të De Gaulle në gjermanisht.
Pra, nëse doni të arrini një audiencë më të gjerë, si edhe në zemra e mendje, nuk gjen gjegjëset për ta bërë këtë të mundur në të gjithë gjuhët. Kjo është arsyeja pse unë synoj që komentet e mia të shfaqen në shumë gazeta dhe revista evropiane, dhe pse tani janë rreth 20 botime të ndryshme evropiane të historisë sime personale në Europë, “Atdhetë”, në përgatitje e sipër. Çdo botim dhe debati që kam kur shkoj në atë vend për të folur për të, zbulon dallime delikate por të thella në mënyrën se si ajo shoqëri e përjeton Europën – dhe, në të vërtetë, edhe ana tjetër e së njëjtës medalje, se si ajo shoqëri mendon për veten. Kjo fillon me vetë fjalën “atdhe”. Pátrias në portugalisht nuk është plotësisht e njëjtë me Kodumaad në gjuhën estoneze, ndërsa në gjermanisht thjesht nuk mund ta vësh në shumës fjalën Heimat.
Megjithatë, shumica prej nesh nuk mund të flasin gjuhët e njëri-tjetrit dhe asnjëri prej nesh nuk mund t’i flasë të gjitha. As ne të vdekshmit e zakonshëm nuk mund të përballojmë përkthyes. (Kostoja vjetore e këtyre shërbimeve për institucionet europiane është rreth 1 miliard euro.)
Pra, atëherë ne i drejtohemi anglishtes. Apo duhet të them euro-anglishtes? Sepse edhe pse gjuha angleze renditet si një nga gjuhët zyrtare të BE-së, që kur Britania u largua nga BE, të vetmet shtete anëtare që e kanë atë si gjuhë zyrtare janë Irlanda dhe Malta – krahas gjuhëve të tyre.
Anglishtja është deri tani gjuha më e përdorur si në BE ashtu edhe në Europë në tërësi. Sipas një studimi të vitit 2012, rreth katër nga çdo 10 qytetarë të BE-së flisnin anglisht. (Kjo nuk përfshin folësit vendas britanikë, të cilët në ato ditë të largëta dhe të lumtura ishin ende qytetarë europianë.) Përqindja tani është ndoshta edhe më e lartë. Pra, anglishtja është ajo që latinishtja ishte për Europën për shekuj me radhë, vetëm më shumë, pasi latinishtja ishte njëkohësisht edhe ruajtëse e e një elite relativisht të vogël të arsimuar.
E kam menduar këtë kohët e fundit, sepse sot The Guardian po bën diçka që unë kam shpresuar prej kohësh se do ta bënte. Ai po lançon një botim dixhital evropian, për të plotësuar tri anglosferat ekzistuese të dedikuara – Ajo për Britaninë e Madhe, për SHBA dhe për Australinë.
The Guardian tashmë ka shtrirje unike në Europën kontinentale – më shumë se 250 milionë shikime të faqeve vitin e kaluar dhe gati 25 milionë shfletues mujorë. Nëse ata 25 milionë lexues të rregullt të Guardian do të përbënin një shtet, ata do të ishin vendi i gjashtë më i populluar në BE. The Guardian po zgjeron mbulimin e saj europian të lajmeve, duke punësuar reporterë të rinj transkontinental për mjedisin, sportin, kulturën dhe çështjet e komunitetit, duke sjellë disa komentatorë të mirë nga i gjithë kontinenti dhe duke hapur një blog europian të drejtpërdrejtë. Kjo do të plotësojë blogun ekzistues të drejtpërdrejtë të Ukrainës, i cili ka funksionuar vazhdimisht që kur pushtimi i Ukrainës nga Putini në shkurt të vitit të kaluar i dha fund periudhës europiane që pasoi rënien e Murit. E gjithë kjo do të jetë një burim i dobishëm për historianët e ardhshëm të çfarëdo që të quhet kjo periudhë e re dramatike dhe e rrezikshme.
Sigurisht që Guardian nuk është vetëm në Eurosferën anglishtfolëse. Edicioni europian i “Politico” bën punë të shkëlqyera, si dhe faqet e internetit si voxeurop.eu, euractiv.com dhe eurotopics.net. Financial Times është foltorja e zgjedhur për elitat politike, diplomatike dhe të biznesit të Evropës. Gazetat dhe revistat kryesore kontinentale kanë faqet e tyre në gjuhën angleze.
The Guardian është e qartë se do të jetë një lojtar i ri i rëndësishëm, nëse gjykojmë nisur nga kriteret e sasisë dhe cilësisë. Por në bisedën me mua, redaktorët kanë qenë të prirur të theksojnë se ata nuk po përpiqen të zëvendësojnë asnjë nga të tjerët. Sa më shumë aq më mirë. Dhe këtu është çështja: edhe nëse ky botim evropian dixhital funksionon në mënyrë spektakolare, dhe më pas i bashkohen më shumë lojtarë të mëdhenj, lexuesit e tyre mujorë në toal pothuajse me siguri do të jenë ende nën 10% të popullsisë së BE-së – dhe një përqindje shumë më e vogël e të gjithë evropianëve .
Pra, sfera publike europiane do të vazhdojë të jetë tre-dimensionale: gjuhë të shumta individuale (janë apo jo gjuha zyrtare e një ose më shumë shteteve), “përkthimi” i Eco-s dhe gjuha angleze.
Disa mund të ankohen – ose të paktën të pyesin veten – për një botim me bazë në Britaninë post-Brexit, i cili lëshohet me kaq vendosmëri në Eurosferë. Ky është budallallëk. Një ndërthurje e jashtëzakonshme e rrethanave në fund të viteve 2010 bëri të mundur që një grup sipërmarrësish të aftë politikë ta nxirrnin Britaninë nga BE-ja, por ju nuk mund ta nxirrni Britaninë nga Europa ose Europën nga Britania. Gjeografikisht, historikisht, kulturalisht, politikisht, Britania ka qenë gjithmonë dhe do të mbetet në Europë.
Gjithsesi, po të ishte në dorën e Guardian, Britania nuk do të ishte larguar kurrë nga BE. Pikërisht për shkak se Britania nuk është më e përfshirë institucionalisht në bashkësinë politike thelbësore të Evropës, bëhet edhe më e rëndësishme të intensifikohet çdo lloj lidhjeje tjetër përgjatë Kanalit. Pra bashkohuni me mua për t’i thënë Bienvenue, Willkommen dhe Vitajte këtij aseti të ri e të madh për Eurosferën – dhe për demokracinë europiane.
*Analist i The Guardian
