Nga Mujtaba Rahman – Politico
Në vitin 2017, kandidati presidencial francez Emmanuel Macron, gjatë fushatës së tij premtoi të krijonte një Francë të fortë brenda një Europe të fortë. Në të kundërt, rivalja e tij në raundin e dytë të zgjedhjeve, udhëheqësja e ekstremit të djathtë, Marine Le Pen, u përpoq të shpjegonte propozimin e saj për të shpërfillur disa ligje të Bashkimit Europian dhe për të tërhequr Francën pjesërisht nga euro.
Pesë vite më vonë, tani është Macron ai që preferon të shmangë një debat mbi çështjet ekzistenciale rreth BE-së. Dhe ndërsa konfrontimi midis Brukselit dhe një qeverie autoritare të djathtë në Varshavë kërcënon të shpalosë debatin europian në Francë, disa kanë pyetur veten pse Macron – zakonisht i pari që pohoi një linjë të fortë të BE-së – ka marrë më shumë qasje pragmatike ndaj konfliktit.
Macron beson se ai mund të mburret me një rekord mjaft të mirë në çështjet europiane – veçanërisht pas suksesit të tij vitin e kaluar në bindjen e Gjermanisë për të miratuar një plan prej 750 miliardë eurosh për të rigjallëruar ekonomitë e goditura nga pandemia. Ai është gjithashtu i prirur të shpalosë krizat që kanë goditur Britaninë pas Brexit si provë e neglizhencës të BE-së që Franca dhe 26 vendet e tjera të bllokut nxjerrin nga arritjet si tregu i vetëm.
Megjithatë, gjykata kushtetuese polake vendosi të refuzojë primatin e Gjykatës së Drejtësisë të Bashkimit Europian. Ky konfrontim Bruksel-Varshavë kërcënon të rihapë një argument të vjetër në Francë, i cili të rikujton debatin mbi “kontrollin” kombëtar që ndihmoi në formësimin e vendimit të Mbretërisë së Bashkuar për t’u larguar nga BE në 2016.
Në të vërtetë, që nga vendimi, një sërë pretendentësh nga Franca– duke filluar nga e djathta ekstreme dhe e djathta e qendrës deri tek e majta euroskeptike kanë qenë të gjithë në anën e Varshavës, në shkallë të ndryshme. Ata kanë bërë thirrje që Franca të ushtrojë të drejtën e kushtetutës së saj, apo edhe të ligjeve të veta individuale, mbi legjislacionin europian – diçka që do të rrezikonte ekzistencën e tregut të vetëm dhe madje edhe të vetë BE-së.
Megjithëse sondazhet sugjerojnë se Franca është gjerësisht tolerante ndaj anëtarësimit në BE, shumica e popullsisë ka vetëm një nocion të mjegullt për historinë e unionit, bazën e tij ligjore dhe mënyrën se si funksionon – diçka, që sipas zyrtarëve Macron është i vetëdijshëm.
Në një referendum të vitit 2005, populli francez hodhi poshtë një propozimin e një kushtetutë europiane , e cila, ndër të tjera do të kishte mishëruar parimin e epërsisë së ligjit të BE-së mbi ligjin kombëtar – diçka që u nënkuptua por nuk u shpreh në origjinalin Ekonomik Europian. Traktati i Komunitetit (EEC) i vitit 1957.
Disa thanë se votuan për “jo” për të mbrojtur “sovranitetin kombëtar”. Të tjerë, veçanërisht në të majtë, thanë se nuk e miratonin “tregtinë e lirë” dhe “konkurrencën e ndershme” midis kombeve europiane – parime që kishin qenë themeli i BEE/BE për gati gjysmë shekulli.
Pas këtij refuzimi, qeveritë miratuan Traktatin e zgjeruar të Lisbonës në vitin 2007, i cili “kujtoi”, në aneks, se “praktika gjyqësore e vendosur mirë e Gjykatës së Drejtësisë së Bashkimit Europian” pohoi “parësinë” e ligjit të BE-së dhe traktateve të BE-së mbi të drejtën e vendeve anëtare.
Ditët e fundit, ky pohim disi i zhdrejtë i supremacisë së ligjit të BE-së është sfiduar nga një mori kandidatësh presidencialë në Francë. Madje është vënë në pikëpyetje – çuditërisht dhe në mënyrë oportuniste nga dy pretendentë gjoja pro-europianë për nominimin presidencial të së djathtës: Xavier Bertrand dhe Valérie Pécresse.
Pozicioni i një tjetër pretendenti të së djathtës, ish-zëvendëspresidenti i Komisionit Europian dhe negociatori i Brexit, Michel Barnier, është edhe më ambivalent. Përpara vendimit të gjykatës së Varshavës, Barnier propozoi një referendum që lejonte Francën të tërhiqej nga disa aspekte të traktateve europiane në mënyrë që të shpallte një moratorium tre deri në pesë vite mbi emigracionin. Pas vendimit, megjithatë, ai mbrojti parimin e përparësisë së ligjit të BE-së dhe hodhi poshtë krahasimet me propozimin e tij “të kufizuar”.
Zyrtarë të lartë francezë kanë deklaruar se Macron e ka vëzhguar i alarmuar këtë debat francez. Ata thanë se ai është i përgatitur të mbrojë “parimet” e BE-së nëse është e nevojshme. Ai është gati të argumentojë se tregu i vetëm i BE-së do të shembet – me pasoja katastrofike për Francën, nëse secili vend do të ishte në gjendje të impononte ligjet e veta ose nëse, si në rastin e Polonisë, vetë sundimi i ligjit do të cenohej.
Ai madje pretendon që ligji i BE-së të mos “imponohet” në Francë, por të miratohet në mënyrë demokratike nga qeveritë në Këshillin e BE-së dhe anëtarët e zgjedhur drejtpërdrejt të Parlamentit Europian. Zyrtarët thanë gjithashtu, se Macron është i kujdesshëm për t’u përshtatur si një politikan pro-europian, pro-Brukselit në një breshëri tingujsh mashtruese nga pothuajse çdo pjesë e fushëbetejës elektorale vitin e ardhshëm.
Ata theksojnë se sipas sondazheve, rreth 45 përqind e elektoratit mund të votojnë për kandidatët euroskeptikë ose anti-europianë të ekstremit të djathtë ose të majtë. Problemi është i ndërlikuar njëkohësisht nga kalendari i BE-së. Franca do të marrë presidencën e radhës të Këshillit të BE-së për gjysmën e parë të vitit të ardhshëm, që përkon me muajt vendimtarë të fushatës së tij përpara zgjedhjeve presidenciale me dy raunde të vendit në prill.
Me fjalë të tjera, Macron mund të jetë i detyruar të udhëheqë negociatat me Varshavën në javët para votimit. Macron argumenton se një sulm frontal ndaj qeverisë euroskeptike të krahut të djathtë në Varshavë do të ishte kundër produktive.
Sipas atij, proceset normale të avancuara të konfrontimit dhe kompromisit të BE-së duhet të funksionojnë vetë. Në çdo rast, ai pretendon se në Poloni ka tashmë një reagim të fuqishëm kundër politikave që mund të rrezikojnë anëtarësimin e saj ekonomikisht të dobishëm në BE.
Kjo shpjegon pjesërisht qasjen e tij të kujdesshme. Por po ashtu edhe konsideratat zgjedhore dhe ato të brendshme. Padyshim, Macron dëshiron që grindja e Brukselit kundër Varshavës të jetë e gjatë por e kufizuar në lidhje me mosrespektimin e qeverisë polake për demokracinë dhe sundimin e ligjit – jo një krizë kushtetuese e BE-së që do të përhapej në garën presidenciale franceze.
