Nuk ka një vend në botë që nuk përballet me me pasojat serioze shëndetësore dhe mjedisore të dietave të njerëzve të tyre. Duhet të ketë një mënyrë më të mirë për t’i ushqyer të gjithë mirë dhe në mënyrë të qëndrueshme.
Siç është situata aktualisht, rreth 820 milionë njerëz në të gjithë botën nuk kanë mjaftueshëm ushqim dhe shumë të tjerë – shpesh në të njëjtat vende – konsumojnë ushqime jo të shëndetshme që çojnë në obezitet, sëmundje të zemrës, diabet dhe probleme të tjera. Rreziqet shëndetësore të dietave të dobëta tani tejkalojnë ndikimin e kombinuar të alkoolit, pirjes së duhanit, seksit të pasigurt dhe abuzimit me drogën.
Në frontin mjedisor, prodhimi global i ushqimit është burimi i vetëm më i madh i presionit njerëzor në burimet e planetit, duke përdorur 40% të tokës botërore dhe 70% të ujërave të saj të ëmbla. Ai gjithashtu kontribuon ndjeshëm në rritjen e emetimeve të gazrave serrë, humbjen e biodiversitetit, shfaqjen e zonave të vdekura të oqeaneve dhe në shpyllëzim.
Me popullsinë globale që pritet të arrijë në dhjetë miliardë banorë deri në vitin 2050, sfida e të ushqyerit botëror në një mënyrë të shëndetshme dhe të qëndrueshme do të thellohet akoma më shumë. Përmbushja e kësaj sfide do të kërkojë ndryshime të mëdha sistematike dhe afatgjata. Një vend i mirë për të filluar janë udhëzimet me baza shkencore të publikuara së fundmi nga Komisioni EAT-Lancet për Dieta të Shëndetshme nga Sistemet e Ushqimit të Qëndrueshëm, financuar nga Ëellcome (pjesë e të cilit jemi të dy).
Në dietën e propozuar “fit-fito”, afërsisht një e treta e kalorive do të merren nga drithërat dhe zhardhokët; proteina do të vijë kryesisht nga bimët, edhe pse do të përfshihen edhe rreth 15 gramë mish i kuq në ditë; dhe rreth 480 gramë fruta dhe perime do të konsumohen çdo ditë. Mesatarisht, dieta do të përgjysmonte konsumin botëror të mishit të kuq dhe sheqerit dhe më shumë se dyfishin e sasisë së frutave, perimeve, arrave dhe bimëve bishtajore që konsumohen sot në mbarë botën.
Natyrisht, duke pasur parasysh diversitetin e sistemeve ushqimore në të gjithë botën, pa përmendur rolin e e kulturës dhe traditës në formësimin e dietave, do të duhen të përshtaten disa komponentë të veçantë me nevojat dhe shijet lokale. Por, nëse e gjithë bota do të adoptonte një version të kësaj diete, çdo vit do të mund të parandaloheshin deri në 11,6 milionë vdekje të parakohshme të lidhura me ushqimin.
Raporti i Komisionit përcakton strategji të qarta për ta bërë këtë, me organizata ndërkombëtare dhe qeveri kombëtare që marrin rolin kryesor në sigurimin e dietave të shëndetshme dhe të qëndrueshme, atraktive dhe të përballueshme për të gjithë. Vënia në zbatim e tyre do të kërkojë, para së gjithash, një rishikim të sektorëve bujqësorë të vendeve, për të siguruar që ata garantojnë përbërësit e nevojshëm të dietës. Në vend që të bazojnë vendimet vetëm në nivelet e prodhimit, fermerët duhet të prodhojnë produkte mjaft të ndryshme dhe të miratojnë praktika të qëndrueshme. Për këtë qëllim, duhet të krijohen stimuj efektivë.
Për më tepër, në vendet me të ardhura të ulëta, forcimi i infrastrukturës që lidh komunitetet bujqësore rurale me qendrat urbane do të vazhdonte një rrugë të gjatë drejt zgjerimit të qasjes në prodhime të freskëta dhe të shëndetshme, duke reduktuar mbetjet që lidhen me transportin. Në fakt, po të llogarisim të gjithë zinxhirin e furnizimit, pothuajse një e treta e të gjithë ushqimeve të prodhuara në mbarë botën po humbet. Duke pasur parasysh këtë, programet kombëtare të reduktimit të mbetjeve do të duhet të kompletojnë investime më të larta në infrastrukturë.
Po kështu, për të garantuar sigurinë globale afatgjatë të ushqimit, më shumë burime duhet të drejtohen në zhvillimin e kulturave më ushqyese, më të larta dhe më elastike që mund të përballojnë luhatjet e temperaturës, motin ekstrem dhe insektet e dëmshme. Të gjitha farat e reja që zhvillohen duhet të jenë në dispozicion dhe të përballueshme për fermerët në të gjithë botën. Ndërkohë, fermerët në zonat e thata duhet të kenë qasje më të mirë në kulturat që janë tolerante ndaj thatësirës, siç janë bimët bishtajore me përmbajtje të lartë proteinash, për të mbrojtur tokën dhe për të ruajtur lagështinë.
Më në përgjithësi, një dietë e qëndrueshme kërkon që bota të përmirësojë administrimin e planetit. Kjo do të thotë të ndërmerren masa jo vetëm për të ngadalësuar shpyllëzimin, por edhe për ripyllëzimin e tokës së degraduar, si edhe të merren masa për të mbrojtur biodiversitetin detar dhe për të parandaluar zgjerimin e tokës bujqësore.
Raporti i Komisionit EAT-Lancet nuk i ka të gjitha përgjigjet. Nevojitet më shumë punë, për shembull, për të përcaktuar se si të transformohet më mirë prodhimi i ushqimit në mjedise me burime të ulëta. Por strategjia e bazuar në dëshmi që përkrah raporti ofron një ide të dobishme për të gjithë aktorët – përfshirë qeveritë, prodhuesit dhe qytetarët – për të bashkëpunuar në transformimin e sistemeve ushqimore të paqëndrueshme dhe për të siguruar një dietë të shëndetshme për të gjithë.
