Koha më e shkurtër deri më sot në post: Pas gati gjashtë javësh kryeministrja britanike Liz Truss dha dorëheqjen. Kaosit, që shkaktoi plani i saj i gabuar ekonomik nuk mund t’i bëhej më ballë.
Pasdite (20.10) në Londër qarkulloi lajmi, se Graham Brady vizitoi kryeministren. Kryetari i grupit parlamentar të konservatorëve është përmbaruesi i partisë, që shkon në Downing Street, për t’i komunikuar kryeministrit, se ka humbur besimin e deputetëve. Kështu ndodhi edhe më 2018 me imponimin e dorëheqjes së Theresa May dhe së fundi në verë me Boris Johnson.
Fundi i një mandati të shkurtër
Me gjasë vetë Liz Truss e kishte kërkuar këtë takim, ndoshta për ta bindur atë, që asaj t’i jepej edhe një shans. Por ajo çfarë ai i ka rrëfyer asaj pas dyerve të mbyllura lidhur me atmosferën në grupin parlamentar, duhet të ketë qenë aq katastrofike, sa Liz Truss vet deklaroi dorëheqjen. “Unë e kuptoj këtë situatë, që nuk mund ta përmbush mandatin, me të cilin jam zgjedhur“, tha ajo duke komunikuar dorëheqjen.
Një deputet prej shumë vjetësh të mërkurën në mbrëmje në dhomën e ulët të parlamentit shprehu indinjatën e tij lidhur me zhvillimet e javëve të fundit: Charles Walker e quajti gjendjen “të pafalshme, të mjerueshme dhe një turp i madh”. Ai theksoi gjithashtu, se nga kjo gjendje nuk ka kthim pas. Gjendja e qeverisë është “neveritshme”, shtoi Walker, duke thënë se është i revoltuar. Kur ai e përshkruan në këtë mënyrë situatën e grupit parlamentar, është e qartë, përse Truss nuk mund të qëndronte më dhe me 44 ditë në detyrë, ajo thyen një rekord në historinë britanike si kryeministrja më jetëshkurtër në post.
Pikiatë politike
Liz Truss në verë ia doli në garën elektorale brenda partisë, duke u profilizuar si e preferuara e bazës së djathtë të partisë. E keqja nisi, kur ajo donte të vinte në jetë idetë radikale të tregut liberal, me të cilat fitoi postin e kryeministres. Ministri i saj i Financave Kwasi Kwarteng prezantoi buxhetin, që parashikonte ulje taksash për të pasurit dhe njëkohësisht rritjen e shpenzimeve. Liz Truss e quajti këtë një plan për rritjen ekonomike. Por tregjet e financave panë të tronditet stabiliteti financiar i Britanisë së Madhe, paundi ra, Bank of England iu desh të shpëtojë fondet e pensioneve dhe të rriste interesat e hipotekave.
Jehona ndërkombëtare ishte shkatërrimtare, madje presidenti i SHBA-së Joe Biden deklaroi, se politika e Liz Truss ishte “një gabim”. Kryeministrja u përpoq të bëjë kthesa duke tërhequr një pjesë të planeve. Por të premten e kaluar ajo u detyrua të shkarkojë ministrin e Financave, i cili ka qenë një ndër miqtë më të ngushtë politik të saj dhe në fakt vuri në jetë pikërisht vullnetin politik të saj. Pasues i tij u vendos ish-ministri i Shëndetësisë Jeremy Hunt, i cili brenda 48 orësh i hodhi poshtë planet e Liz Truss. Hunt deklaroi kohë të vështira me një politikë të re kursimesh: Të gjitha uljet e taksave do të tërhiqeshin dhe do të frenoheshin shpenzimet.
Të mërkurën kaosi arriti një tjetër pikë kulmore: Gjatë seancës së pyetjeve në dhomën e ulët Truss deklaroi, se është “një luftëtare, dhe nuk dorëzohet“. Pak pas kësaj erdhi lajmi, se Truss shkarkoi edhe ministren e Brendshme Suella Braverman, e preferuara e krahut të djathtë të Tory-ve. Arsyeja zyrtare ishte një gabim formal, por në fakt kjo kishte të bënte me përpjekjen e kryeministres për të hapur portat për më shumë imigracion, në mënyrë që t’i jepen impulse ekonomisë. Bravermann e pati refuzuar kategorikisht këtë.
Me humbjen e një anëtari të dytë të kabinetit pasoi në mbrëmje një atmosferë jashtë kontrollit në dhomën e ulët. Shpërtheu debati për Fracking, por edhe për një votë mosbesimi të nxitur prej Labour Party. Shumica e deputetëve konservatorë janë rreptësisht kundër Fracking, por ata e ndjenë veten të detyruar të votojnë, për të mos rrëzuar Truss. Mbrëmja përfundoi në britma dhe përplasje – deputetët Tory mbetën të revoltuar. Ky cirk ishte me sa duket fillimi i fundit, që sipas traditës britanike erdhi me një shpejtësi brutale.
Kthim i Boris Johnson?
Deri të premten e javës së ardhshme konservatorët duan të vendosin, se kush do ta pasojë Liz Truss në post. Në këtë situatë po qarkullojnë fjalët më të pabesueshme, se Boris Johnson mund të futet sërish në garë. Ai është duke u kthyer nga pushimet në Amerikën Qendrore dhe mbështetësit e tij në parti tërheqin vëmendjen, se Johnson është fitues i zgjedhjes, që duhet t‘i nxjerrë Tory-t nga gjendja e mjerueshme ndodhen.
Se deri ku mund të bëhen realitet planet për një kthim të Boris Johnson, i cili në korrik dha dorëheqjen, mbetet e hapur. Por vet fakti që shtrohet si mundësi, flet shumë.
Kandidatë të mundshëm konsiderohen edhe ish-ministri i Financave Rishi Sunak, i cili duket se nuk gjen shumë konsensus, pasi konsiderohet si personi që rrëzoi Boris Johnsonin. Në verë ai vazhdimisht theksonte, se politika financiare e Truss është absurde. Edhe Penny Mordaunt përgatitet për garën, ndërkohë ajo është drejtuese e grupit parlamentar të Tory-ve në dhomën e ulët, por nuk ka përvojë në qeveri. Ministri aktual i Financave Jeremy Hunt ndërkohë ka bërë të qartë, se nuk e do këtë post. Deri tani nuk ka shenja, nëse do të përcaktohet gjatë fundjavës si “kandidat unifikues”, që të mund t’i bashkojë Tory-t e përçarë.
Kriteret e përzgjedhjes janë të qarta: Deri të hënën duhet të paraqiten kandidatët, që të sjellin të paktën 100 nënshkrime. Nëse ka më shumë se një kandidat, pason një debat të hënën dhe më pas votimi on-line i anëtarëve të partisë. Konservatorët sërish do të votojnë nga baza e partisë, e cila herën e fundit bëri një zgjedhje shkatërrimtare.
A është koha për zgjedhje të reja?
Kryeministrja skoceze Nicola Sturgeon konsideron se Liz Truss është vetëm një simptomë e një sistemi politik të shkërmoqur. Zgjedhjet e reja do të ishin “një domosdoshmëri demokratike”. Udhëheqësi i opozitës Keir Starmer gjen fjalë edhe më të forta: Tani nuk kemi të bëjmë më me një operetë të konservatorëve. Nuk duhet bërë më një eksperiment i tillë, prej nga dëmi i shkaktuar për qytetarët është real në formën e rritjes së çmimeve dhe interesave të hipotekave: “Opinioni britanik duhet të ketë mundësinë të vendosë vet, ne kemi nevojë për zgjedhje të reja.”
Konservatorët do të mbrohen me çdo mënyrë prej zgjedhjeve të reja. Aktualisht partia laburiste në opozitë kryeson sondazhet me rreth 30 pikë kundrejt konservatorëve./DW
