Ukraina shënoi këtë të hënë 35-vjetorin e katastrofës së Çernobilit, aksidenti më i rëndë bërthamor në histori në të cilin një pjesë e mirë e Evropës u ndot, por vendndodhja e së cilës tërheq sot turistë dhe kërkon të bëhet pjesë e Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s.
“Shpërthimi i Çernobilit dhe pasojat e tij kanë ndryshuar botën”, tha Presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky në një vizitë në zonën e ndaluar brenda 30 km nga reaktori i shkatërruar.
“Ata i kanë treguar njerëzimit se ka katastrofa që prekin secilin prej nesh dhe të gjithë ne së bashku”, shtoi ai, duke i bërë thirrje komunitetit ndërkombëtar të “forcojë sigurinë bërthamore” në mënyrë që të “parandalojë katastrofa të ngjashme në të ardhmen”.
Më 26 prill 1986, në orën 1:23 të mëngjesit, reaktori i katërt në termocentralin e Çernobilit, rreth njëqind kilometra nga Kievi, shpërtheu gjatë një prove sigurie.
Për dhjetë ditë, karburanti bërthamor digjej, duke lëshuar në atmosferë grimca radioaktive që, sipas disa vlerësimeve, ndotën madje tre të katërtat e Europës, veçanërisht Ukrainën, Bjellorusinë dhe Rusinë, të cilat ishin atëherë republika sovjetike.
Autoritetet sovjetike u përpoqën të mbulonin aksidentin dhe Mikhail Gorbaçov nuk u shfaq në publik deri në 14 maj.
Në 1986, 116,000 njerëz u evakuuan nga zona përreth termocentralit, i cili tani është pothuajse i shkretë. Në vitet në vijim, 230,000 të tjerë u dëbuan.
Në katër vjet, rreth 600,000 “likuidues” u dërguan në vendin e aksidentit me pak ose aspak mbrojtje për të shuar zjarrin, për të ngritur një sarkofag prej betoni rreth reaktorit të dëmtuar dhe për të pastruar zonën.
Numri i viktimave të aksidentit bërthamor ende diskutohet sot.
Komiteti Shkencor i KB (UNSCEAR) njeh zyrtarisht vetëm rreth 30 punëtorë të vdekur të impiantit dhe zjarrfikës që vdiqën nga rrezatimi akut menjëherë pas shpërthimit. OJQ Greenpeace vlerësoi në 2006 se aksidenti kishte vrarë 100,000 njerëz.
Centrali bërthamor i Çernobilit vazhdoi të prodhonte energji elektrike deri në dhjetor 2000, kur reaktori i tij i fundit u mbyll nën presionin e Perëndimit.
Pas shumë vitesh zvarritjeje në fund të vitit 2016, një hark i madh çeliku i papërshkueshëm u vendos mbi reaktorin e dëmtuar, i cili u vu në punë në 2019.
Harku, i cili kushtoi 2.1 miliardë euro për t’u instaluar dhe u financua nga komuniteti ndërkombëtar, duhet të garantojë sigurinë për njëqind vitet e ardhshme. Ajo mbulon një sarkofag të vjetër betoni, të çarë dhe të paqëndrueshëm, dhe lejon izolimin më të mirë të magmës shumë radioaktive të lënë në reaktor.
Megjithëse autoritetet mendojnë se njerëzit nuk do të jenë në gjendje të jetojnë në zonë për 24,000 vjet të tjera, kjo po tërheq gjithnjë e më shumë turistë të etur për ngazëllim, ndaj dhe Kievi dëshiron ta përfshijë atë në Listën e Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s.
Meqenëse nuk ka pothuajse asnjë aktivitet njerëzor në zonë, flora dhe fauna përhapen pa pengesa.
