Në Izrael, si në vende të tjera, politika është një përzierje hutuese e politikës së shëndoshë dhe erozionit cinik të institucioneve
Përkrahësit e tij e quajnë “Magjistari”, “Fituesi” dhe kalorësi përfundimtar, melekh yisrael, “Mbreti i Izraelit”. Binyamin Netanyahu është politikani më i talentuar i Izraelit në një brez. Ai është kryeministri i dytë më jetëgjatë i vendit të tij dhe, nëse fiton zgjedhjet e tij të pesta më 9 prill, mund të mposhtë rekordin e babait themelues të vendit, David Ben Gurion.
“Bibi”, siç dihet nga të gjithë, është i rëndësishëm edhe përtej Izraelit, dhe jo vetëm për shkak se ai flet në mënyrë të përsosur në gjuhën hebraike dhe angleze dhe qëndron i fortë në kaotikën e sotme të Lindjes së Mesme. Ai ka rëndësi për shkak se mishëroi politikën e nacionalizmit muskulor, shovinizmit dhe fyerjeve të elitave shumë kohë para se populizmi i tillë të bëhet një forcë globale. Z. Netanyahu numëron në mesin e miqve të tij dhe aleatëve nacionalistë të tillë si Donald Trump dhe Narendra Modi, për të mos përmendur ato europiane nga Viktor Orban në Hungari dhe Matteo Salvinin në Itali.
Mbretërimi i mbretit Bibi është kështu një shëmbëlltyrë e politikës moderne: ngritja e një politikani të talentuar dhe një sukses i gjatë i bazuar në një përzierje të hutuar të kryerjes së politikës së shëndoshë dhe mbjelljes së përçarjes cinike. Ndërsa pushteti i tij kërcënohet, ai është kthyer në kangjella me zë të lartë kundër shtypit të lirë, gjyqësorit dhe forcave hije. Tani Bibi përballet me rrezikun e tij më të madh, në formën e akuzave kriminale për korrupsion. Në një epokë tjetër ai do të duhej të jepte dorëheqjen dhe tani do të ishte duke e mbrojtur veten si një qytetar i zakonshëm. Por ai synon të mbetet në detyrë dhe shpreson që votuesit do ta shpëtojnë atë nga policët, prokurorët dhe gjyqtarët. Politika izraelite po shndërrohet në një garë midis arritjeve të vërteta dhe demagogjisë në njërën anë dhe sundimit të ligjit nga ana tjetër. Të gjithë ata që duan t’ia dinë për demokracinë duhet të shikojnë nga afër.
Izraeli kërkon pak vëmendje, për shkak se ka një histori të madhe: romancë biblike dhe talentin teknologjik; masakra e holokaustit dhe fuqia ushtarake; demokracisë energjetike dhe okupimit të gjatë të tokës të pretenduar dhe të banuar nga palestinezët. Z. Netanyahu është një figurë e madhe në të drejtën e tij. Ai është më inteligjent dhe më i aftë se shumë populistë dhe mund të kërkojë shumë suksese. Duke e zvogëluar gjendjen e fryrë, ai ka ndihmuar ekonominë e Izraelit për të lulëzuar, veçanërisht për kompanitë e tij të teknologjisë. Me përdorimin e shkathët të diplomacisë dhe përdorimin më të kujdesshëm të forcës ushtarake, ai ka rritur sigurinë pa u thithur në luftëra katastrofike. Falë kësaj dhe një armiqësi të përbashkët ndaj Iranit, marrëdhëniet me shumë sundues arabë janë më të mira se në çdo kohë në historinë e Izraelit.
Megjithatë, z. Netanyahu është gjithashtu dogmatik në mënyrë shqetësuese. Ai ka dhënë fjalën për paqe me palestinezët, por nuk ka ndërmarrë hapa kuptimplotë ndaj saj. Ai ka denoncuar çdo bashkëpunim perëndimor me Iranin, edhe nëse ai shërbeu për të kufizuar programin bërthamor të Iranit. Në pikëpamjen pesimiste të Bibit, Izraeli është i rrethuar nga ujqër në veshjen e deleve dhe ujqër në veshjen e ujqërve. Izraeli vetëm mund të menaxhojë konfliktet, jo t’i zgjidhë ato, ai beson, kështu që duhet të mbështetet në një mur hekuri dhe në kalimin e kohës.
Një “antizgjidhjeizëm” i tillë rrezikon të ruajë probleme për të ardhmen. Ajo rrit rrezikun e luftës me Iranin, ose me linjat e ashpra të tij bëjnë një tentativë për bomba bërthamore. Sa më shumë Izraeli të përforcohet në Bregun Perëndimor, aq më shumë okupimi ushtarak i tij “i përkohshëm” duket sikur është nënshtrimi i përhershëm i palestinezëve nën një ligj të veçantë, madje edhe aparteid. Kjo është përkeqësuar nga mungesa e ndikimit kufizues të Amerikës. Z. Netanyahu e ka përqafuar ngrohtësisht zotin Trump, i cili e ka mbuluar atë me dhurata, së fundmi për përkrahjen e tij për aneksimin e izraelitëve në lartësitë e Golanit. A mundet edhe Trump të mbështesë aneksimin e pjesëve të Bregut Perëndimor, duke u mohuar palestinezëve shpresën e shtetësisë? Në periudhën afatgjatë, afrimi i hapur i Bibit me republikanët e Amerikës dhe e drejta ungjillore rrezikon konsensusin bipartizan pro izraelit në Uashington, që është themeli i sigurisë së Izraelit.
Por kërcënimi më i madh nga mbretërimi i Bibit ka qenë në shtëpi. Ai ka mbajtur pushtetin jo vetëm në fuqinë e precedentit të tij, por edhe duke kërkuar përparësi politike me koston e zhdukjes së normave demokratike të Izraelit. Duke pretenduar se paqja me palestinezët nuk është e mundur (ose e dëshirueshme), anëtarët e koalicionit të tij të krahut të djathtë i japin njëri-tjetrit nxitje të kalojnë caqet në pretendimin për supremaci hebraike. Z. Netanyahu shtyu për një pakt zgjedhor me Grupin e Pushtetit Hebraik të djathtë deri tani të paprekshëm, i cili dëshiron të aneksojë të gjitha territoret e pushtuara dhe “të inkurajojë” arabët, duke përfshirë edhe qytetarët izraelitë, të largohen. Ai ka luajtur me politikat për kaq shumë kohë, saqë i ka përkeqësuar diskriminimet në vend midis hebrenjve dhe arabëve, diasporës së hebrenjve dhe izraelitëve, ashkenazit perëndimor dhe hebrenjve lindorë të Mizrahiut dhe atyre laike dhe fetare. Duke e hedhur veten si në gjendje unike për të mbrojtur Izraelin kundër armiqve të tij, ai shpesh i trajton ata që mendojnë ndryshe si gjarpërinj apo tradhtarë.
Netanyahu dhe miqtë e tij denoncojnë si kundërshtarë çdo hebre që qëndron në rrugën e tyre. Shtypi i lirë i transmeton lajmet e rreme. Kundërshtarët politikë, madje edhe gjeneralët që mbështesin partinë e re opozitare “Blu dhe Bardhë”, janë në bisedime me arabët. Bibi ka flirtuar me teorinë e komplotit të dashur për antisemitët, që Xhorxh Soros, një miliarder hebre, po planifikon të minojë qeveritë nacionaliste anembanë botës.
Korrupsioni akuzon kundër tij, thotë z. Netanyahu, që përbën një “shpifje gjaku”, një ekzagjerim i vrazhdë mesjetar që akuzonte hebrenjtë për përzierjen e gjakut të fëmijëve të krishterë të vrarë në bukën e Pashkëve. Megjithatë, shefi i policisë që hetoi akuzat, dhe Prokurori i Përgjithshëm, i cili urdhëroi aktakuzën e tij, u përzgjodhën me dorë nga z. Netanyahu. Aleatët e tij duan një ligj që do t’i jepte një imunitet kryeministrit nga ndjekja penale.
Izraeli është një dallim mes demokracive perëndimore. Lindi si shtet i hebrenjve; Sionizmi dhe nacionalizmi palestinez pretendojnë të njëjtën tokë. Izraeli duhet të luftojë me një kërcënim “tjetër” dhe kërcënimin ekzistencial, jo me shpifjet e shpikura nga populistët kudo tjetër. E majta, në rrëmujë në shumë vende, pësoi një goditje të trupit në Izrael, sepse përpjekja e saj për të negociuar një marrëveshje të tokës për paqen me palestinezët u shemb në gjakderdhje.
Megjithatë pikërisht për shkak të këtyre presioneve, Izraeli ofron një provë të rëndësishme të elasticitetit të demokracisë. Më 9 prill, votuesit izraelitë përballen me një zgjedhje fatale. Rizgjedhin z. Netanyahu dhe e shpërblejnë atë për përmbysjen e pavarësisë së institucioneve të Izraelit. Ose e nxisin atë me shpresën e rindërtimit të besimit në demokraci, duke synuar të jetë “një dritë për kombet”.
