Vendimi i Turqisë për të mbyllur hapësirën e saj ajrore për avionët ushtarakë dhe civilë rusë që transportojnë personel ushtarak në Siri, ka ngritur shumë pikëpyetje në lidhje me arsyet e ndërmarrjes së lëvizjes, sekretin e zgjedhjes për momentin dhe nëse kjo ka të bëjë me luftën në Ukrainë.
Ministri i Jashtëm turk Mevlut Çavushoglu tha në aeroplan në rrugë për në Uruguai se leja e Ankarasë për në Moskë për të kryer këto fluturime për tre muaj skadoi në prill.
Çavushoglu tha se ai e diskutoi këtë çështje gjatë vizitës së tij në Moskë në mars me homologun e tij rus Sergei Lavrov, i cili premtoi të informojë Presidentin Vladimir Putin për këtë çështje.
Një vendim delikat
Ky vendim delikat i Turqisë vjen në dritën e vazhdimit të luftës ruse në Ukrainë, pas sulmeve ajrore ruse në shënjestër të zonave në periferi të Alepos në veri të Sirisë që janë nën kontrollin e “Ushtrisë Kombëtare Siriane” të mbështetur nga Turqia. Forcat ajrore ruse shënjestruan gjithashtu disa fshatra dhe qytete në zonat e kontrolluara nga opozita siriane në provincën e Idlib, në veriperëndim të Sirisë, të premten e kaluar.
Ndërkohë, Observatori Sirian për të Drejtat e Njeriut i opozitës tha se avionët luftarakë rusë nisën sulme ajrore të shtunën, duke synuar zonat në veri të Latakisë, sulmi i pestë i tillë në zonat e de-përshkallëzimit këtë muaj.
Rusia, Turqia dhe Irani kanë arritur një marrëveshje për krijimin e katër zonave të deeskalimit në Siri ndërmjet forcave të regjimit dhe fraksioneve të opozitës.
Në këtë kontekst, ushtria turke filloi një operacion ushtarak në shkallë të gjerë në periferinë veriore të Alepos në përgjigje të një sulmi me raketa nga Forcat Demokratike Siriane (SDF), të udhëhequra nga Njësitë e Mbrojtjes së Popullit Kurd (YPG), nga zona nën kontrollin e tyre.
Ministria e Mbrojtjes e Turqisë njoftoi të shtunën se të paktën 50 pjesëtarë të SDF-së u eliminuan në përgjigje të hapjes së zjarrit në zonat ku ndodhen bazat ushtarake.
Turqia ka nisur tre operacione në Siri, i pari është Mburoja e Eufratit kundër Shtetit Islamik të Irakut dhe Levantit (ISIL) në veri të Aleppos, i dyti Dega e Ullirit dhe i treti Burimi i Paqes, të dyja kundër Forcave Demokratike Siriane në Afrin, Hasaki dhe Raqqi.
Motivet për vendimmarrje
Në këtë kontekst, kolumnisti turk Ismail Kaya beson se vendimi turk lidhet drejtpërdrejt me zhvillimin e luftës në Ukrainë dhe është i ngjashëm me vendimin e mëparshëm për zbatimin e dispozitave të Konventës së Montrealit që ndalon anijet luftarake ruse nga Bosfori dhe Dardanelet.
Kaya i tha Al Jazeera: “Duke pasur parasysh informacionin se Rusia synon të transferojë forcat ushtarake dhe militantët e huaj nga Siria për të luftuar në anën e saj në Ukrainë, ky vendim nga Turqia u pasua për të parandaluar përdorimin e tokës, detit dhe ajrit turk për çfarëdo efekti të drejtpërdrejtë ose të tërthortë në veprimet ushtarake të lidhura me luftën në Ukrainë.”
Kaya beson se Ankaraja është e zemëruar për negociatat e penguara politike në kuadër të ndërmjetësimit turk, pasi nuk është bërë asnjë përparim në negociatat që ngecën pasi u zbulua se forcat ruse kryen “masakra” në zonat që u tërhoqën pranë Kievit. Përpjekjet për të mbajtur një takim të ri në nivelin e ministrave të jashtëm, si dhe një takim midis presidentit rus Vladimir Putin dhe homologut të tij ukrainas Vladimir Zelensky, gjithashtu dështuan.
Fuqi e vështirë
Nga ana tjetër, Omer Ozkizilcik, një analist i politikës së jashtme dhe të sigurisë në Ankara, tha se presioni ndaj Rusisë në Siri ishte një përpjekje e Turqisë për të detyruar Rusinë të jetë më serioze në negociata.
“Nëse doni që Rusia të arrijë një marrëveshje dhe mirëkuptim, duhet të jeni të fortë në këtë fushë dhe duhet të përdorni forcë të fortë, dhe Turqia e ka bërë këtë gjatë viteve të fundit dhe ende e bën”, shtoi ai.
Ozkizilcik vuri në dukje se Ankaraja, e cila nisi një sulm të ri ndaj militantëve kurdë në Irakun verior këtë javë, mund të kërkojë të përdorë ndikimin e saj në Rusi për të marrë dritën jeshile për një operacion të ngjashëm në Sirinë veriore.
Analistët thonë se masa e fundit e Turqisë do të komplikojë më tej shërbimet logjistike të Rusisë në Siri, pasi Turqia kufizoi kalimin e anijeve luftarake të huaja nga Deti i Zi në Mesdhe menjëherë pas fillimit të luftës në Ukrainë.
Sipas shtypit turk, Turqia do të mbetet e hapur për fluturimet komerciale drejt dhe nga Rusia, duke refuzuar të ndjekë Bashkimin Evropian në mbylljen e hapësirës së saj ajrore ndaj fluturimeve ruse, duke pasur parasysh rëndësinë e turistëve rusë për ekonominë e saj.
Pasi Turqia mbylli hapësirën e saj ajrore, Rusisë i ka mbetur vetëm një dalje ajrore në Siri, dhe ajo kalon përmes Iranit dhe Irakut, por ajo rrugë zgjat më shumë se hapësira ajrore turke, gjë që krijon probleme të caktuara logjistike.
Mbyllja e hapësirës ajrore, përveç mbylljes së ngushticës, paraqet një sfidë logjistike për aftësinë e Rusisë për të siguruar funksionimin e forcave të saj në Siri, pasi operacionet e furnizimit dhe mbërritjes së hershme të forcave të reja ruse në Siri kryhen përmes mjeteve të rregullta ruse zbarkuese.
Përgjigja më e fortë
Njoftimi shihet si një nga përgjigjet më të forta të Turqisë, e cila ka mbajtur marrëdhënie të ngushta me Moskën pavarësisht anëtarësimit në NATO dhe ofensivës ushtarake dymujore të Rusisë kundër Ukrainës.
Turqia ka marrëdhënie të mira me Rusinë dhe Ukrainën dhe ka kërkuar të ndërmjetësojë luftën midis dy vendeve. Çavusoglu konfirmoi se bisedimet mes dy palëve po vazhdojnë dhe se po punojnë për formulimin e një deklarate të përbashkët.
Ankaraja priti një takim të negociatorëve rusë dhe ukrainas në Stamboll dhe një takim tjetër midis Lavrov dhe homologut të tij ukrainas, Dmytro Kuleba, në Antalia.
Është e rëndësishme të theksohet se marrëdhëniet midis Ankarasë dhe Moskës u dobësuan pasi Turqia rrëzoi një avion luftarak rus pranë kufirit turko-sirian në vitin 2015, por ato u përmirësuan deri në fillimin e sulmit rus ndaj Ukrainës, të cilën Turqia e konsideron një partner të rëndësishëm tregtar.
Ankaraja aktualisht po kërkon një samit në Stamboll midis Putinit dhe homologut të tij ukrainas, Volodymyr Zelensky, megjithëse Çavusoglu pranoi se mundësia për të mbajtur bisedime të ngjashme është ende e pakët.
