Pas dekadash të kaluara në krah të mbretëreshës Elizabetë në Londër, rrënjët ballkanase të princit Filip tani të ndjerë kryesisht janë harruar.
Nga Marcus Tanner / BIRN / Londër
Vdekja në moshën 99-vjeçare e princit Filip të Britanisë, bashkëshorti i mbretëreshës Elizabetë, përfundon një kapitull të gjatë në marrëdhëniet midis familjes mbretërore britanike dhe homologëve të tyre ballkanas.
Ai kapitull filloi në vitet 1890, kur princeshë Maria e Edinburgut u bë princesha e kurorës, më vonë mbretëresha e Rumanisë – dhe vazhdoi kur vajza e saj, gjithashtu Maria, u bë mbretëresha e Jugosllavisë pasi u martua me mbretin Aleksandër.
Filipi ishte hallka e tretë kryesore në këtë zinxhir mbretëror britaniko-ballkanas, pasi kishte lindur në familjen mbretërore greke në qershor 1921 në Korfuz në një kohë krize të dëshpëruar si për vendin ashtu edhe për dinastinë.
Babai i tij, Princi Andre, kishte komanduar një korpus ushtrie që kishte marrë pjesë në atë që tani është Turqia pas Luftës së Parë Botërore në një mision për të gdhendur një Greqi më të madhe.
Ëndrrat e zgjerimit u kthyen në katastrofë kur turqit e gjallëruar, nën drejtimin e liderit të tyre të ri, Kemal Ataturk, shpartalluan ushtrinë greke dhe shkatërruan qytetin dikur të lulëzuar dhe kryesisht grek të Smyrnas, tani Izmiri, duke çuar në dëbimin masiv të miliona grekëve nga Azia e Vogël.
Grekët e mundur iu drejtuan të zemëruar familjes mbretërore dhe princi Andre u dënua me vdekje për tradhti.
Pasi Britania protestoi, ata në vend të kësaj u dëbuan nga vendi, duke u arratisur me një anije të Marinës Mbretërore Britanike dhe Filipi flinte në një arkë portokallesh. Ai ishte vetëm 18 muajsh dhe nuk do të rikthehej më aty për një kohë të gjatë.
Pak a shumë i birësuar nga xhaxhai i tij anglez, Lord Mountbatten, mëkëmbësi i fundit britanik i Indisë, ai u tërhoq nga ai në marinën britanike dhe në rrethin e ngushtë të anëtarëve të familjes mbretërore britanike si gjatë dhe pas Luftës së Dytë Botërore, duke tërhequr shpejt vëmendjen e trashëgimtares adoleshente të fronit britanik, princeshës Elizabetë, gruaja e tij nga viti 1947.
Nëna e tij e mrekullueshme dhe e çuditshme, Princesha Alice, megjithatë, u kthye në Greqi në 1935 pasi kaloi disa vjet në një sanatorium zviceran duke u trajtuar për skizofreni.
Duke i qëndruar pushtimit të ashpër gjerman gjatë luftës, duke rrezikuar jetën e saj, Alice mori me guxim një numër hebrenjsh dhe i fshehu ata nga nazistët – një akt trimërie që bëri që qendra Yad Vashem në Izrael t’i jepte asaj titullin “E drejtë midis kombeve”.
Princesha e lindur në Gjermani pengoi disa përpjekje naziste për të kontrolluar shtëpinë e saj në Athinë për hebrenj, duke u hequr si e shurdhër dhe se nuk mund të kuptonte se çfarë donin ata.
Më e interesuar për bamirësi sesa për pompozitetin mbretëror, pas luftës ajo themeloi një urdhër ortodoks infermierie me murgesha, duke e habitur Britaninë kur u paraqit në dasmën luksoze të djalit të saj në Westminster Abbey të Londrës e veshur me një veshje gri për murgesha.
Ajo u largua nga Greqia vetëm pas grushtit të shtetit të ushtrisë në 1967 dhe ndërroi jetë dy vjet më vonë në Londër, e cila tani ishte shtëpia e mbretërve grekë të mërguar.
Ajo dasmë e vitit 1947 në Londër ishte një nga mbledhjet e fundit të mbretërve britanikë dhe atyre ballkanas, të cilët u rrëzuan me shpejtësi nga fronet e tyre nga regjimet e reja të mbështetura nga sovjetikët.
Një nga të ftuarit ballkanas ishte kushëriri i largët i Elizabetës, mbreti Michael i Rumanisë, nipi i Marisë.
Ai u rrëzua nga froni dhe u dëbua nga regjimi i ri komunist pothuajse menjëherë kur u kthye në Bukuresht në dhjetor 1947.
Një figurë më fantazmë në të njëjtën dasmë ishte ajo e ish-mbretit Pjetër të Jugosllavisë, i biri i Marisë së Jugosllavisë, një viktimë e hershme e Perdes së Hekurt që mbyllej shpejt mbi Evropë. Ai ishte privuar nga froni i tij nga komunistët e Titos në 1945.
I njohur me pseudonimin “Fil greku” nga disa tabloidë në Mbretërinë e Bashkuar, besnikëria e Filipit ishte në të vërtetë e gjitha ndaj Britanisë, vendi që e priti atë të ri dhe i dha një vend si bashkëshorti i sovranes. Ai rrallë fliste për origjinën e tij.
“Nuk jam ndjerë kurrë nostalgjik për Greqinë. Një gjysh i vrarë dhe një baba i dënuar nuk më bën t’i dua autorët e krimeve”, tha ai një herë.
