Disa njerëz shpresojnë se shpërthimi i koronavirusit të ri do të venitet me rritjen e temperaturave, por pandemitë shpesh nuk sillen në të njëjtën mënyrë si shpërthimet sezonale.
Shumë sëmundje infektive largohen dhe veniten me stinët. Gripi zakonisht arrin me muajt më të ftohtë të dimrit.
Ndoshta për çudi, shumë njerëz tani po pyesin nëse mund të presim sezonalitet të ngjashëm me Covid-19. Që kur u shfaq për herë të parë në Kinë rreth mesit të dhjetorit, virusi është përhapur shpejt, me numrin e rasteve që tani rriten më ashpër në Evropë dhe SHBA.
Shumë prej shpërthimeve më të mëdha kanë qenë në rajone ku moti është më i freskët, duke çuar në spekulime se sëmundja mund të fillojë të bjerë me ardhjen e verës. Sidoqoftë, shumë ekspertë tashmë kanë paralajmëruar se nuk është e vëertetë që virusi mund të largohet me ardhjen e verës.
Dhe ata kanë të drejtë të tregohen të kujdesshëm. Virusi që shkakton Covid-19, i cili është emëruar zyrtarisht SARS-CoV-2, është shumë i ri për të pasur të dhëna të qarta se si do të ndryshojnë rastet me stinët. Virusi Sars i lidhur ngushtë që u përhap në 2003 u përmbajt shpejt, që do të thotë se ka pak informacione se si u ndikua nga stinët.
Por ka disa të dhëna nga koronaviruse të tjera që infektojnë njerëzit nëse Covid-19 përfundimisht mund të bëhet sezonal.
Një studim i kryer 10 vjet më parë nga Kate Templeton, nga Qendra për Sëmundje Infektive në Universitetin e Edinburgh, në Mbretërinë e Bashkuar, zbuloi se tre koronaviruse – të gjitha të marra nga pacientët me infeksione të traktit respirator në spitale dhe operacione mjekësore në Edinburgh – treguan “sezonalitetin e shënuar në dimër “. Këto viruse dukeshin se shkaktonin infeksione kryesisht midis dhjetorit dhe prillit – një model i ngjashëm me atë që shihet me grip. Një koronavirus i katërt, i cili kryesisht u gjet tek pacientët me sistem imunitar të zvogëluar, ishte shumë më sporadik.
Ka disa të dhëna nga ky studim që lënë të kuptohet se Covid-19 gjithashtu mund të ndryshojë me stinët. Përhapja e shpërthimeve të sëmundjes së re në të gjithë botën duket se sugjeron se ka një preferencë për kushtet e ftohta dhe të thata.
Një analizë e pabotuar duke krahasuar motin në 500 vende në të gjithë botën ku ka pasur raste Covid-19 duket se sugjeron një lidhje midis përhapjes së virusit dhe temperaturës, shpejtësisë së erës dhe lagështisë relative. Një studim tjetër i pabotuar ka treguar gjithashtu se temperaturat më të larta janë të lidhura me incidencën më të ulët të Covid-19, por vëren se vetëm temperatura nuk mund të përbëjë variacionin global të virusit.
Hulumtime të mëtejshme, por ende të pabotuara, parashikojnë se klimat e butë dhe të ftohtë të butë janë më të prekshmit ndaj shpërthimit aktual Covid-19, i ndjekur nga rajone të thata. Pjesët tropikale të botës ka të ngjarë të preken më pak, thonë studiuesit.
Pandemitë shpesh nuk ndjekin të njëjtat modele sezonale që shihen në shpërthime më normale
Por pa të dhëna të vërteta për një numër sezonesh, studiuesit mbështeten në modelimin e kompjuterave për të parashikuar se çfarë mund të ndodhë gjatë vitit.
Nxjerrja e të dhënave për sezonalitetin e Covid-19 bazuar në koronaviruse endemike – që do të thotë viruse që qarkullojnë në popullatat njerëzore për ca kohë – është sfiduese. Kjo nuk është më e rëndësishmja sepse viruset endemikë janë sezonale për një numër arsyesh që mund të mos zbatohen aktualisht në pandeminë Covid-19.
Pandemitë shpesh nuk ndjekin të njëjtat modele sezonale që shihen në shpërthime më normale. Gripi spanjoll, për shembull, arriti kulmin gjatë muajve të verës, ndërsa shumica e shpërthimeve të gripit ndodhin gjatë dimrit.
“Përfundimisht do të prisnim që Covid-19 të bëhej endemik”, thotë Jan Albert, një profesor i kontrollit të sëmundjes infektive i cili specializohet për viruset në Institutin Karolinska në Stokholm. “Dhe do të ishte vërtet surprizuese nëse nuk tregonte sezonalitet atëherë. Pyetja e madhe është nëse ndjeshmëria e këtij virusi ndaj [stinëve] do të ndikojë në aftësinë e tij për t’u përhapur në një situatë pandemike. Ne nuk e dimë me siguri, por duhet të mendojnë se edhe mund të mos zhduket gjatë verës”
Prandaj, duhet të jemi të kujdesshëm kur përdorim atë që dimë për sjelljen sezonale të koronavirusëve të tjerë për të bërë parashikime në lidhje me pandeminë aktuale Covid-19. Por, pse koronaviruset e lidhura janë sezonale, dhe pse ofron kjo shpresë për këtë shpërthim?
Koronaviruset janë një familje e të ashtuquajturave “viruse zarf”. Kjo do të thotë se ato janë të veshura në një shtresë vaji, të njohur si një bilayer lipidesh, të ngulitur me proteina që ngjiten si thumba të një kurore, duke ndihmuar t’u japin atyre emrin e tyre – korona vjen nga greqishtja e lashtë që do të thotë kurorë./BBC
